"Zaburzenia osobowości"

Table of Contents

1. Wstęp 14

2. Zaburzenia osobowości w modelach medycznych i w psychologii różnic indywidualnych, Lidia Cierpiałkowska, Emilia Soroko 16

2.1. Osobowość normalna i zaburzona w klasyfikacjach medycznych i psychologicznych 16

2.2. Post-Kraepelinowskie klasyfikacje zaburzeń osobowości 17

2.2.1. Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego 17

2.2.2. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych 21

2.3. Rozpowszechnienie zaburzeń osobowości 22

2.4. Związki między psychopatologią a psychologią osobowości 24

2.5. Modele diagnozy zaburzeń osobowości 27

2.5.1. Modele kategorialne 28

2.5.2. Modele dymensjonalne 30

2.5.3. Modele oparte na prototypach 32

2.6. Wybrane problemy związane ze sposobami diagnozowania zaburzeń osobowości 33

3. Zaburzenia osobowości w paradygmacie poznawczym, Dominika Górska 36

3.1. Ewolucyjno-poznawcza teoria zaburzeń osobowości Aarona T. Becka 36

3.1.1. Ewolucyjne źródła zaburzeń osobowości 37

3.1.2. Struktury poznawcze i przetwarzanie informacji w zaburzeniach osobowości 38

3.1.3. Poznawczy model zaburzeń osobowości – mechanizm i profil poznawczy 41

3.1.4. Diagnoza w ewolucyjno-poznawczym podejściu Aarona T. Becka – konceptualizacja 43

3.2. Zaburzenia osobowości w świetle teorii schematów Jeffreya Younga 49

3.2.1. Struktury psychiczne oraz ich społeczne i temperamentalne uwarunkowania 50

3.2.2. Style radzenia sobie ze schematami i reakcje 53

3.2.3. Mechanizm aktywacji – tryby schematów 55

3.2.4. Diagnoza zaburzeń osobowości w teorii schematów – kroki diagnostyczne 57

4. Zaburzenia osobowości w teorii relacji z obiektem, Lidia Cierpiałkowska 59

4.1. Model konfliktu i deficytu a zaburzenia osobowości 59

4.2. Rozwój struktury osobowości 60

4.2.1. Od zewnętrznych do wewnętrznych relacji self – obiekt 61

4.2.2. Rozwój dziecka w okresie preedypalnym według Margaret Mahler 64

4.2.3. Tworzenie się zintegrowanej osobowości 67

4.3. Patologia organizacji osobowości i jej diagnoza 69

4.3.1. Organizacje osobowości borderline i neurotycznej 69

4.3.2. Wywiad strukturalny w diagnozie patologii organizacji osobowości 72

5. Integracyjne modele w diagnozie zaburzeń osobowości, Emilia Soroko 76

5.1. Ogólna charakterystyka podejść integracyjnych w psychologii klinicznej 76

5.2. Podejście pozaparadygmatyczne – ogólny bio-psycho-społeczny model genezy zaburzeń psychicznych 78

5.3. Podejście pozaparadygmatyczne – zintegrowana teoria etiologii zaburzeń osobowości według Joela Parisa 80

5.3.1. Wybrane czynniki biologiczne w genezie zaburzeń osobowości 82

5.3.2. Wybrane czynniki psychologiczne i społeczno-relacyjne w genezie zaburzeń osobowości 84

5.3.3. Wybrane czynniki społeczno-kulturowe w genezie zaburzeń osobowości 85

5.4. Integracyjny model paradygmatyczny – ewolucyjno-społeczna teoria uczenia się Theodore’a Millona 87

5.4.1. Podstawy biospołecznej teorii uczenia się 87

5.4.2. Ewolucyjne podłoże wyróżniania spektrów osobowości 89

5.5. Diagnozowanie obszarów funkcjonowania osobowości w integracyjnym modelu osobowości Westena 92

6. Paranoiczne zaburzenie osobowości, Emilia Soroko 97

6.1. Wprowadzenie 97

6.2. Paranoiczne zaburzenie osobowości – obraz kliniczny 98

6.3. Problematyka współwystępowania z innymi zaburzeniami 100

6.4. Cechy deskryptywne a dynamika osobowości paranoicznej 102

6.5. Opis przypadku 103

6.6. Etiologia paranoicznego zaburzenia osobowości w pozateoretycznym modelu integracyjnym 105

6.7. Poznawczo-behawioralne podejście w wyjaśnianiu paranoicznego zaburzenia osobowości 108

6.7.1. Funkcjonowanie poznawcze 109

6.7.2. Funkcjonowanie interpersonalne 110

6.8. Psychodynamiczne podejście w wyjaśnianiu paranoicznego zaburzenia osobowości 112

6.8.1. Psychoanaliza klasyczna 112

6.8.2. Perspektywa psychopatologii rozwojowej i teorie relacji z obiektem 114

6.8.3. Psychologia ego 116

6.8.4. Psychologia self – symptomy paranoiczne a narcyzm 117

7. Schizoidalne zaburzenie osobowości, Monika Marszał 119

7.1. Wprowadzenie 119

7.2. Schizoidalne zaburzenie osobowości – obraz kliniczny 119

7.2.1. Kryteria diagnostyczne według klasyfikacji psychiatrycznych 119

7.2.2. Obraz kliniczny 121

7.2.3. Cechy jawne i ukryte 123

7.2.4. Typy osobowości schizoidalnej 124

7.2.5. Opis przypadku 125

7.3. Kryteria stosowane w diagnozie różnicowej 127

7.4. Etiologia schizoidalnego zaburzenia osobowości 129

7.4.1. Koncepcje biologiczne 129

7.4.2. Koncepcje psychodynamiczne 131

7.4.3. Styl przywiązania do opiekuna a cechy osobowości schizoidalnej 135

7.4.4. Koncepcje poznawczo-behawioralne 138

7.4.5. Bio-psycho-społeczna koncepcja Theodore’a Millona 140

8. Schizotypowe zaburzenie osobowości, Tomasz Pasikowski 141

8.1. Wprowadzenie 141

8.2. Opis schizotypowego zaburzenia osobowości 142

8.2.1. Klasyfikacje medyczne 142

8.2.2. Funkcjonowanie osób z StZO 145

8.2.3. Opis przypadku 146

8.3. Problemy diagnostyczne i współzachorowalność 148

8.4. Psychologiczne koncepcje wyjaśniające 149

8.4.1. Koncepcje psychodynamiczne 149

8.4.2. Koncepcje poznawczo-behawioralne 151

8.4.3. Inne koncepcje 152

9. Narcystyczne zaburzenie osobowości, Jerzy Gościniak 155

9.1. Wprowadzenie 155

9.2. Obraz kliniczny 155

9.2.1. Narcystyczne zaburzenie osobowości w klasyfikacjach medycznych 155

9.2.2. Opis przypadku 158

9.3. Koncepcje wyjaśniające 159

9.3.1. Współczesne podejście psychoanalityczne 159

9.3.2. Narcyzm w koncepcji Heinza Kohuta 160

9.3.3. Narcyzm w ujęciu Ottona Kernberga 164

9.3.4. Podejście poznawcze 168

9.3.5. Narcyzm w teorii społecznego uczenia się 170

10. Zaburzenie osobowości borderline, Lidia Cierpiałkowska 172

10.1. Borderline jako typ i struktura osobowości 172

10.2. Obraz kliniczny zaburzenia osobowości borderline 173

10.2.1. Zaburzenie osobowości borderline w modelach medycznych 173

10.2.2. Model kategorialno-dymensjonalny zaburzenia osobowości borderline w DSM-V 178

10.2.3. Oblicza zaburzeń osobowości borderline i ich rozpowszechnienie 179

10.2.4. Opis przypadku 180

10.3. Koncepcje wyjaśniające genezę i patomechanizm zaburzeń borderline 182

10.3.1. Teoria relacji z obiektem i psychologia ego 182

10.3.2. Koncepcje poznawczo-behawioralne wzorców zachowania i stylów schematów w zaburzeniu borderline 188

10.3.3. Biospołeczna koncepcja dysfunkcji systemu regulacji emocji 191

10.3.4. Bio-psycho-społeczny model zaburzeń osobowości borderline 196

11. Histrioniczne zaburzenie osobowości, Jarosław Groth 199

11.1. Norma i patologia 199

11.2. Obraz HZO – funkcjonowanie emocjonalne, poznawcze i interpersonalne 200

11.2.1. Opis przypadku 205

11.3. Problemy diagnostyczne i współwystępowanie 206

11.4. Psychologiczne koncepcje wyjaśnienia genezy i patomechanizmu 210

11.4.1. Osobowość histrioniczna w ujęciu psychoanalitycznym 210

11.4.2. Osobowość histrioniczna w ujęciu poznawczo-behawioralnym 212

12. Psychopatyczne / antyspołeczne zaburzenia osobowości, Beata Pastwa-Wojciechowska 215

12.1. Wprowadzenie 215

12.2. Psychopatyczne/antyspołeczne zaburzenia osobowości – obraz kliniczny 216

12.2.1. Kryteria diagnostyczne według klasyfikacji psychiatrycznych 216

12.2.2. Koncepcja psychopatii Roberta D. Hare’a 218

12.2.3. Obraz kliniczny 219

12.2.4. Typy osobowości psychopatycznej 222

12.2.5. Opis przypadku 222

12.3. Kryteria stosowane w diagnozie różnicowej 224

12.4. Etiologia psychopatycznych/antyspołecznych zaburzeń osobowości 228

12.4.1. Koncepcje biologiczne 228

12.4.2. Koncepcje psychodynamiczne 232

12.4.3. Koncepcje poznawczo-behawioralne 233

12.4.4. Bio-psycho-społeczna koncepcja Theodore’a Millona 234

13. Unikające zaburzenie osobowości, Anna Kwiecień 236

13.1. Norma i patologia unikania 236

13.2. Opis zaburzenia osobowości unikającej 236

13.2.1. Zaburzenie osobowości unikającej w modelach medycznych 237

13.2.2. Typy osób z zaburzeniem osobowości unikającej oraz funkcjonowanie osób z ZOU 239

13.2.3. Opis przypadku 243

13.2.4. Problemy diagnostyczne i współzachorowalność – diagnoza różnicowa 245

13.3. Psychologiczne koncepcje wyjaśnienia genezy i patomechanizmu 246

13.3.1. Osobowość unikająca w koncepcji poznawczo-behawioralnej 246

13.3.2. Osobowość unikająca w koncepcji Karen Horney 250

13.3.3. Osobowość unikająca w ujęciu Ottona Kernberga 252

13.3.4. Osobowość unikająca w koncepcji schematów Jeffreya Younga 252

13.3.5. Czynniki konstytucyjne oraz wpływ doświadczeń wczesnodziecięcych na kształtowanie zaburzeń osobowości unikającej 253

13.3.6. Osobowość unikająca w koncepcji Theodore’a Millona 255

14. Zależne zaburzenie osobowości, Dominika Górska 257

14.1. Zależność zdrowa i patologiczna 257

14.2. Charakterystyka osobowości zależnej 260

14.2.1. Kryteria rozpoznawania osobowości zależnej w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych 260

14.2.2. Styl funkcjonowania 261

14.2.3. Opis przypadku 263

14.2.4. Współwystępowanie i diagnoza różnicowa 264

14.3. Osobowość zależna – koncepcje wyjaśniające 266

14.3.1. Poznawcza konceptualizacja osobowości zależnej 266

14.3.2. Rozumienie zależności w teorii schematów Jeffreya Younga 269

14.3.3. Klasyczna teoria psychoanalityczna: oralność i „poza oralnością” 270

14.3.4. Teorie relacji z obiektem 272

14.3.5. Integracyjny model Roberta Bornsteina 274

15. Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości, Marta Andrałojć, Michał Ziarko 278

15.1. Normalna i patologiczna sumienność 278

15.2. Cechy obsesyjno-kompulsyjnego zaburzenia osobowości 279

15.2.1. Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości w klasyfikacji nozologicznej: od ICD-10 do DSM-V 279

15.2.2. Funkcjonowanie osób z obsesyjno-kompulsyjnym zaburzeniem osobowości 281

15.2.3. Opis przypadku 284

15.3. Osobowość obsesyjno-kompulsyjna a zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne 285

15.4. Koncepcje wyjaśniające obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości 286

15.4.1. Koncepcje psychodynamiczne 286

15.4.2. Koncepcje poznawczo-behawioralne 288

16. Zaburzenia osobowości w okresie dojrzewania, Anna Frączek 291

16.1. Wprowadzenie 291

16.2. Kształtowanie się osobowości jako długotrwały proces 292

16.3. Klasyfikacje zaburzeń psychicznych w adolescencji 293

16.4. Klasyfikacje i geneza zaburzeń osobowości w ujęciu psychodynamicznym 294

16.5. Narcystyczne zaburzenia osobowości 295

16.5.1. Etiologia narcystycznego zaburzenia osobowości w adolescencji 295

16.5.2. Cechy narcystycznych zaburzeń osobowości u adolescentów 296

16.6. Antyspołeczne zaburzenie osobowości u adolescentów 299

16.6.1. Etiologia antyspołecznego zaburzenia osobowości u adolescentów 299

16.6.2. Cechy antyspołecznych zaburzeń osobowości u adolescentów 299

16.7. Zaburzenia osobowości borderline u adolescentów 301

16.7.1. Etiologia zaburzenia borderline 301

16.7.2. Cechy zaburzeń osobowości borderline u adolescentów 302

17. Zaburzenia seksualne w zaburzeniach osobowości, Maria Beisert, Agnieszka Izdebska 304

17.1. Wprowadzenie 304

17.2. Seksualność i zaburzenia seksualne człowieka 304

17.3. Współwystępowanie zaburzeń seksualnych i zaburzeń osobowości w świetle badań empirycznych 307

17.4. Teoretyczne podłoże współwystępowanie zaburzeń seksualnych i zaburzeń osobowości 314

17.5. Funkcjonowanie seksualne i zaburzenia seksualne u osób na poszczególnych poziomach organizacji osobowości 315

17.5.1. Organizacja osobowości neurotyczna 315

17.5.2. Organizacja osobowości borderline – poziom wyższy 318

17.5.3. Organizacja osobowości borderline – poziom niższy 319

18. Perspektywa społeczno-kulturowa a zaburzenia osobowości, Piotr Olesiński, Dariusz Rosiński 322

18.1. Wprowadzenie 322

18.2. Perspektywa społeczno-kulturowa a zaburzenia osobowości w systemach diagnostycznych 323

18.3. Koncepcje akcentujące perspektywę społeczno-kulturową 330

18.4. Wartość uwzględniania perspektywy społeczno-kulturowej przy diagnozie zaburzeń osobowości 334

Literatura 336