"Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, t. 3"

Spis treści

I. Żywienie w systemie ochrony zdrowia społeczeństwa 9

1. Zdrowie i jego uwarunkowania (Henryk Kirschner) 10

1.1. Określenie zdrowia 10

1.2. Kryteria zdrowia 12

1.3. Ocena zdrowia populacji 16

1.4. Uwarunkowania zdrowia 17

2. Żywność i żywienie a zdrowie (Jan Gawęcki) 34

2.1. Żywność wczoraj i dziś oraz i jej wykorzystanie w żywieniu 34

2.2. Wpływ żywności i żywienia na stan zdrowia 40

2.3. Żywność jako lek 49

3. Epidemiologia żywieniowa (Wojciech Roszkowski, Hanna Roszkowska) 53

3.1. Definicje i zakres epidemiologii żywieniowej 53

3.2. Ocena wielkości spożycia żywności 55

3.3. Klasyfikacja badań epidemiologicznych 57

3.4. Dobór próby i obliczenie niezbędnej jej liczebności 60

3.5. Ocena powiązań pomiędzy narażeniem a efektem zdrowotnym 61

4. Mierniki zdrowotne stosowane w epidemiologii żywieniowej (Hanna Roszkowska) 65

4.1. Wskaźniki biologiczne 65

4.2. Pozytywne mierniki zdrowotne 67

4.3. Negatywne mierniki zdrowotne 68

4.4. Zintegrowane mierniki zdrowia 72

4.5. Źródła danych o zdrowiu 74

5. Przyczyny zaburzeń zdrowia o podłożu żywieniowym na świecie (Lidia Wądołowska) 78

6. Rola żywienia i aktywności fizycznej w profilaktyce otyłości i przewlekłych chorób niezakaźnych (Mirosław Jarosz, Wioleta Respondek) 87

6.1. Epidemiologia nadwagi i otyłości oraz ich konsekwencje 87

6.2. Żywieniowe czynniki ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych 91

6.3. Aktywność fizyczna a profilaktyka przewlekłych chorób niezakaźnych 96

7. Genetyka i genomika w ocenie ryzyka chorób dietozależnych i ich prewencji (Grażyna Nowicka, Agata Chmurzyńska) 100

7.1. Gen, ekspresja genu, zmienność genetyczna 102

7.2. Składniki diety a ekspresja genów 104

7.3. Polimorfizm genów a odpowiedź metaboliczna na składniki diety 107

7.4. Składniki diety a stabilność genomu 110

II. Uwarunkowania sposobu żywienia się społeczeństwa 115

8. Czynniki ekonomiczne warunkujące sposób żywienia populacji (Krystyna Gutkowska, Irena Ozimek) 115

8.1. Uwarunkowania makroekonomiczne 117

8.2. Uwarunkowania mikroekonomiczne 123

9. Czynniki klimatyczne a sposób żywienia (Jerzy Bertrandt) 129

9.1. Klimat i jego zróżnicowanie 129

9.2. Wpływ klimatu na zaopatrzenie ludności w żywność 132

9.3. Wpływ zachodzących zmian klimatycznych na przyszłą produkcję żywności 136

9.4. Klimat a model żywienia 137

10. Postęp naukowo-techniczny a sposób żywienia (Janusz Czapski, Józef Korczak) 146

10.1. Żywieniowe skutki rozwoju nauki i techniki w ujęciu historycznym 147

10.2. Perspektywy produkcji żywności i żywienia a rozwój bio- i nanotechnologii 158

11. Czynniki kulturowe wpływające na sposób żywienia społeczeństwa (Jan Gawęcki, Ewa Flaczyk) 162

11.1. Wpływ religii i innych czynników kulturowych na zachowania żywieniowe 164

11.2. Kuchnie narodowe i regionalne 169

12. Czynniki społeczne a żywność i żywienie (Marzena Jeżewska-Zychowicz) 177

12.1. Cechy społeczne jednostki a sposób żywienia 178

12.2. Środowisko społeczne a sposób żywienia 180

12.4. Społeczne funkcje żywności i żywienia 188

13. Czynniki psychologiczne jako determinanty sposobu żywienia (Magdalena Weber, Beata Ziółkowska) 191

13.1. Psychologiczne uwarunkowania zachowań żywieniowych 192

13.2. Bariery na drodze zmiany zachowań żywieniowych 202

13.3. Klasyfikacja zaburzeń karmienia i odżywiania 207

14. Grupy ludności podwyższonego ryzyka zaburzeń zdrowia i ich problemy żywieniowe (Lidia Wądołowska) 215

14.1. Problemy żywieniowe niemowląt 216

14.2. Problemy żywieniowe małych dzieci 217

14.3. Problemy żywieniowe dzieci i młodzieży szkolnej 221

14.4. Problemy żywieniowe kobiet w wieku rozrodczym 224

14.5. Problemy żywieniowe osób w starszym wieku 226

14.6. Problemy żywieniowe osób o niskim statusie społeczno-ekonomicznym 228

14.7. Zagrożenia zdrowia jako skutek typowych błędów żywieniowych 231

III. Racjonalizacja żywienia ludności i jej efekty 235

15. Polityka wyżywienia ludności - cele i instrumenty wdrażania (Ewa Halicka, Barbara Kowrygo) 236

15.1. Główne obszary działań polityki wyżywienia na przełomie XX i XXI wieku 238

15.2. Wspólnotowe instrumenty wdrażania polityki wyżywienia 243

15.3. Polityka wyżywienia w aspekcie przyszłych wyzwań 245

16. Upowszechnianie wiedzy o żywieniu (Anna Kołłajtis-Dołowy, Małgorzata Schlegel-Zawadzka) 249

16.1. Planowanie upowszechnienia wiedzy o żywieniu 251

16.2. Systemy upowszechniania wiedzy żywieniowej w Polsce 253

16.3. Zalecenia żywieniowe i formy ich popularyzacji 255

16.4. Wiarygodność i efektywność upowszechniania wiedzy żywieniowej 261

17. Diety alternatywne w świetle nauki o żywieniu (Jan Jeszka, Małgorzata Woźniewicz, Jan Gawęcki) 265

17.1. Wegetarianizm 267

17.2. Charakterystyka innych popularnych diet alternatywnych 273

17.3. Ogólna ocena racjonalności odchudzających diet alternatywnych 290

18. Wzbogacanie żywności jako instrument optymalizacji sposobu żywienia społeczeństwa (Hanna Kunachowicz, Barbara Ratkovska) 292

18.1. Wzbogacanie obligatoryjne 294

18.2. Wzbogacanie dobrowolne 295

18.3. Rynek żywności wzbogacanej 298

18.4. Efektywność i bezpieczeństwo wzbogacania żywności 300

18.5. Rola wzbogacania w poprawie sytuacji zdrowotnej społeczeństwa 303

19. Suplementacja diety jako droga do poprawy stanu odżywienia i stanu zdrowia ludności (Anna Brzozowska, Regina Olędzka) 308

19.1. Suplementy diety jako środki spożywcze 308

19.2. Programy suplementacji dla zwalczania niedoborów witamin i składników mineralnych na świecie 312

19.3. Indywidualne stosowanie suplementów składników odżywczych 314

19.4. Stosowanie suplementów diety zawierających substancje aktywne inne niż składniki odżywcze 316

19.5. Zagrożenia dla zdrowia związane ze stosowaniem suplementów 319

IV. Bezpieczeństwo żywności i żywienia 324

20. Zatrucia i zakażenia pokarmowe jako problem społeczny (Lucjan Szponar, Halina Turlejska) 326

20.1. Przyczyny i objawy zatruć pokarmowych 327

20.2. Działania prewencyjne mające na celu zmniejszanie ryzyka zatruć pokarmowych i wdrażanie systemów zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności 332

20.3. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie zatruć i zakażeń pokarmowych 335

21. Bioterroryzm żywnościowy (Jerzy Bertrandt) 340

22. Bezpieczeństwo żywności i żywienia w aspekcie międzynarodowym (Lucjan Szponar) 345

22.1. Komisja Kodeksu Żywnościowego 347

22.2. Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) 348

22.3. System wczesnego ostrzegania o żywności i środkach żywienia zwierząt (RASFF) 349

23. Regulacje prawne zapewniające bezpieczeństwo żywności (Henryk Gertig) 352

23.1. Podstawowe elementy ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia 353

23.2. Przepisy dotyczące znakowania żywności 361

23.3. Podstawy prawne nadzoru nad bezpieczeństwem żywności 365

24. Systemowe zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym żywności (Jacek Kijowski) 371

24.1. Ewolucja systemów zapewnienia i zarządzania bezpieczeństwem żywności 372

24.2. Charakterystyka ogólna normy ISO 22000 375

24.3. Kluczowe elementy składowe systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności 377

24.4. Planowanie i wytwarzanie bezpiecznych wyrobów 379

24.5. Realizacja systemowego zapewnienia bezpieczeństwa żywności w Polsce 381

25. Żywienie a zdrowie społeczne w perspektywie XXI wieku (Anna Gronowska-Senger) 384

25.1. Cechy charakterystyczne żywienia w XX wieku 386

25.2. Przewidywane problemy żywieniowo-zdrowotne w XXI wieku 390

Skorowidz 394