"Wychować człowieka prawdomównego"

Spis treści

Wprowadzenie / 9

Rozdział pierwszyPojęcie prawdomówności w kontekście postępu nauki i rozwoju naukowegoTreść i zakres pojęcia prawdomówności / 23

Status ontyczny prawdy / 28

Rodzaje prawdomówności / 31

Usytuowanie zagadnienia w problematyce badawczej pedagogiki i nauk pokrewnych / 33

• Obowiązek prawdomówności — podstawa ethosu zawodowego uczonych / 37

Kształtowanie prawdomówności jako element formacji intelektualnej adeptów nauki i młodych pracowników naukowych / 37

• Prawdomówność — cecha konstytutywna uczonych i budulec autorytetu / 40

• Ekspedycja jako współczesna forma zorganizowanego poszukiwania prawdy — ujęcie neutralne i krytyczne / 41

• „Podróż” do granic własnych możliwości poznawczych, wolitywnych i emocjonalnych — aktywator odkryć naukowych / 45

• Fallibilizm i falsyfikacjonizm — postawy dystansu do prawdy naukowej w kontekście prawdomówności uczonych / 47

Rozdział drugiIndywidualne i społeczne znaczenie prawdomównościStosunek do prawdy — miernik człowieczeństwa, czyli o powiązaniu prawdomówności z innymi jakościami idealnymi / 53

Prawdomówność — norma moralna służąca budowaniu zaufania / 59

Funkcje prawdy a polemika z pragmatyzmem / 63

Dlaczego nie należy kłamać, lecz warto mówić prawdę? / 66

Trwałość opartych na prawdomówności relacji koleżeńskiej i przyjacielskiej / 70

Prawdomówność — wyznacznik spójności małżeńskiej i rodzinnej / 74

Rozdział trzeciPrawda i dobrobyt. Dyskredytacja prawdomówności w społeczeństwie konsumpcyjnymZakwestionowanie wzorca prawdomówności w dobie eskalacji postaw hedonistycznych / 79

Współczesne odmiany nieprawdomówności / 84

Odstępstwa od kierowania się zasadą prawdomówności / 88

Uczniowska prawdomówność i uchylanie się od prawdomówności / 91

Oszczerstwo, pomówienie, plotka i pogłoska — powszechne mankamenty życia zbiorowego / 94

Makiawelizm jako postawa „igrania z prawdą” / 101

Utopizm — wykwit idealizmu czy przywołanie wzorca prawdy? / 106

Podtrzymywanie mitów — zniekształcanie czy współtworzenie prawdy? / 110

Demaskowanie złudzeń a trud zdobywania prawidłowych przekonań / 116

Rozdział czwartyPrzyczyny nieprawdomówności oraz powody prawdomównościUwarunkowania nieprawdomówności dzieci i młodzieży w wybranych koncepcjach wychowania / 123

• Demoralizujący wpływ rodzicielskiej kłamliwości. Ujęcie Ellen Key / 123

• Hipokryzja i lęk — przeszkody w osiąganiu dojrzałości uczuciowej i moralnej. Alexandra Sutherlanda Neilla geneza nieprawdomówności / 125

• Celebrowanie pozoru i pokrętny styl wyjaśniania zdarzeń przez dorosłych — Janusza Korczaka odkrywanie prawdy o dzieciństwie / 129

• Niedobory obcowania z prawdą, miłością i pięknem — źródło zakłamania. Reinterpretacja Rabindranatha Tagorego koncepcji harmonizowania człowieka / 132

• Motywy nieprawdomówności / 136

„Etiologia” nieprawdomówności — wnioski z własnych badań / 136

• Przyczyny mówienia nieprawdy / 138

• Prawda a demokracja. Społeczno-polityczne warunki rozwoju prawdomówności / 143

Wyznaczniki prawdomówności / 143

• Sytuacyjne czynniki prawdomówności / 149

• Naturalistyczne, kulturowe, religijne i edukacyjne podpory prawdomówności / 150

Rozdział piątyW obronie prawdy. Respektowanie normy prawdomówności w procesie wychowania dzieci i młodzieżyPrawdomówność jako komponent ideału wychowania, zasada wychowania, powinność wobec prawdy oraz zobowiązanie wobec siebie i innych / 155

Prawdomówność — cel dialogu wychowawczego, zadanie i cecha pedagoga, nauczyciela, opiekuna / 159

Rozpoznawanie przeciwieństw prawdy i prawdomówności w relacjach oraz sytuacjach wychowawczych / 161

Sankcje wychowawcze związane z okłamywaniem rodziców bądź nauczycieli / 164

Oczekiwanie prawdomówności jako sposób kształtowania sfery wolicjonalnej wychowanków / 166

Wychowanie człowieka prawdomównego — proces, treść i rezultat / 170

Zakończenie / 183

Aneks / 189

Bibliografia / 221

Indeks osobowy / 235

Summary / 241

Zusammenfassung / 247