"Postępowanie w obrażeniach ciała w praktyce SOR"

Spis treści

Przedmowy Waldemar Machała, Przemysław Guła 22

Leczenie obrażeń ciała – System urazowy Przemysław GUŁA 26

Ocena i badanie poszkodowanego po urazie Przemysław GUŁA 32

Wstęp 32

Przekazanie poszkodowanego – kontakt z ZRM 33

Przejęcie poszkodowanego 34

Ocena i badanie pacjenta 35

Wywiad SAMPLE 44

Zaopatrzenie ran Przemysław GUŁA, Krzysztof KARWAN 46

Wstęp 46

Ocena poszkodowanego 47

Ocena rany 47

Anestezja 49

Debridement 53

Irygacja rany 53

Oczyszczanie rany 53

Przygotowanie skóry 53

Inne sposoby zaopatrzenia ran 54

Zamknięcie rany 54

Antybiotykoterapia 55

Dreny, opatrunki i unieruchomienie 55

Zalecenia dla pacjenta 56

Najczęstsze błędy 57

Zespół urazowy (Trauma Team) – organizacja i zadania na podstawie doświadczeń Armii USA (Joint Theater Trauma System – Clinical Practical Guidelines) Waldemar MACHAŁA 58

Przed wstępem 58

Organizacja zespołu urazowego 63

Wstęp 63

Triage szpitalny – segregacja rannych i chorych w szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR) Waldemar MACHAŁA 78

Przed wstępem 78

Segregacja na miejscu zdarzenia – triage przedszpitalny 83

Wstęp 83

Segregacja w szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR) 87

Damage control – doraźne tymczasowe opanowanie bezpośrednich zagrożeń Leszek BRONGEL 90

Wstęp 90

Damage control w obrażeniach jamy brzusznej 92

Damage control w obrażeniach klatki piersiowej 94

Damage control w złamaniach miednicy 95

Damage control w obrażeniach czaszkowo-mózgowych. Skrócona kraniotomia – abbreviated craniotomy 97

Radiologia interwencyjna w ciężkich obrażeniach 97

Doraźna stabilizacja złamań kości długich 98

Ostateczne przywrócenie drożności dróg oddechowych i wstępne leczenie niewydolności oddechowej Waldemar MACHAŁA 102

Przed wstępem 102

Wstęp 104

Intubacja w szpitalnym oddziale ratunkowym – wskazania 108

Trudne drogi oddechowe 109

Czynności związane z udrożnieniem dróg oddechowych 113

Sytuacje szczególne – użycie rurek dwuświatłowych 136

Sytuacje szczególne – konikopunkcja i tracheopunkcja ratunkowa 139

Zestaw do trudnej intubacji 149

Wytyczne dotyczące postępowania w trudnej intubacji opracowane przez Sekcję Przyrządowego Udrażniania Dróg Oddechowych (SPUDO) Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii – Andrzej Basiński 152

Dostęp naczyniowy (tryb ratunkowy) Waldemar MACHAŁA 168

Przed wstępem 168

Wstęp 170

Dostęp obwodowy i centralny 171

Charakterystyka kaniul (długość, średnica, przepływ) 172

Technika wprowadzenia kaniuli 174

Kaniulacja żył obwodowych (w tym żyły szyjnej zewnętrznej) 177

Kaniulacja żył centralnych 181

Urządzenia do szybkiego przetaczania płynów infuzyjnych i krwi 218

Zmiana opatrunku na kaniuli centralnej 218

Color coding – oznaczanie leków w strzykawkach 220

Kaniulacja tętnic 221

Na zakończenie 225

Przygotowanie i rozcieńczanie leków w SOR Marta KWIATOŃ, Jacek KLESZCZYŃSKI 228

Wstęp 228

Drogi podawania leków 232

Wybrane elementy uzupełniania ostrej utraty krwi Jolanta KORSAK 248

Wstęp 248

Masywna transfuzja – leczenie składnikami krwi 252

Procedury postępowania w przypadku masywnej transfuzji u chorych po urazach wielonarządowych 256

Elektroterapia Waldemar MACHAŁA 260

Defibrylacja 260

Wstęp 260

Kardiowersja 264

Elektryczna stymulacja serca 266

Pośredni masaż serca Waldemar MACHAŁA 278

Zamiast wstępu 278

Pośredni masaż serca (pompa płucna i pompa sercowa) 280

Czynna kompresja – dekompresja (ACD – active compression – dekompression) 282

Automatyczne urządzenia do pośredniego masażu serca 284

Leczenie bólu pourazowego w warunkach SOR Jerzy WORDLICZEK, Renata ZAJĄCZKOWSKA, Jarosław WOROŃ 294

Wstęp 294

Zasady leczenia bólu w SOR 295

Protokoły leczenia bólu pourazowego w SOR 297

Niewydolność krążenia u chorych po urazie spowodowana: tamponadą serca, stłuczeniem serca i uszkodzeniem dużych naczyń Waldemar MACHAŁA 308

Obrażenia serca 308

Wstęp 308

Uszkodzenie dużych naczyń 316

Urazy ośrodkowego układu nerwowego. Postępowanie wczesnoszpitalne Maciej RADEK 322

Wstęp 322

Urazy głowy 323

Nadzór nad chorymi po urazach czaszkowo-mózgowych 324

Leczenie neurochirurgiczne pacjentów z urazami głowy 326

Następstwa urazów głowy wymagające postępowania neurochirurgicznego 327

Zespół ciasnoty wewnątrzczaszkowej 328

Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego 334

Najczęstsze błędy i pułapki 338

Obrażenia szyi Robert BRZOZOWSKI 340

Wstęp 340

Badania diagnostyczne 345

Dostęp operacyjny i techniki chirurgiczne 345

Urazy klatki piersiowej Robert BRZOZOWSKI 350

Wstęp 350

Ocena wstępna 353

Torakotomia ratunkowa (EDT – emergency department thoracotomy) – u poszkodowanych w stanie krytycznym 354

Stłuczenie ściany klatki piersiowej 360

Rany ściany klatki piersiowej 361

Rany postrzałowe klatki piersiowej 361

Złamania żeber 362

Wiotka klatka piersiowa 364

Złamanie mostka 364

Odma opłucnowa 365

Stłuczenie płuca 365

Krwiak opłucnej 368

Rany serca 368

Stłuczenie serca 368

Obrażenia tchawicy i oskrzeli 369

Tamponada serca 369

Obrażenia dużych naczyń klatki piersiowej 370

Obrażenia przełyku 370

Obrażenia przepony 370

Urazy brzucha Robert BRZOZOWSKI 374

Wstęp 374

Badanie szczegółowe 375

Badanie wstępne 375

Diagnostyka urazów brzucha 380

Postępowanie w obrażeniach narządów brzucha 386

Obrażenia brzucha. Podsumowanie 399

Obrażenia kostno-stawowe w praktyce SOR Przemysław GUŁA 404

Wstęp 404

Taktyka postępowania 405

Badanie obrazowe 406

Badanie ortopedyczne 406

Typowe obrażenia izolowane w praktyce SOR 407

Pozostałe obrażenia narządu ruchu w praktyce SOR 422

Obrażenia narządu ruchu u ciężarnych i dzieci 430

Wczesne powikłania obrażeń narządu ruchu 432

Pacjent z powikłaniami leczenia po urazach narządu ruchu 433

Ciężkie urazy kończyn ze szczególnym uwzględnieniem amputacji Adam DOMANASIEWICZ 436

Urazy układu moczowo-płciowego Marek SOSNOWSKI 458

Wstęp 458

Ocena wstępna i leczenie 459

Uszkodzenie nerek i górnych dróg oddechowych – urazy tępe i penetrujące 459

Uraz pęcherza i cewki moczowej 469

Urazy zewnętrznych narządów płciowych 474

Obrażenia naczyń – wybrane zagadnienia Mirosław DZIEKIEWICZ, Marek MARUSZYŃSKI 478

Wstęp 478

Pourazowe pęknięcie aorty piersiowej 479

Obrażenia zamknięte aorty brzusznej 483

Obrażenia tętnic kończyn dolnych 486

Obrażenia tętnic kończyny górnej 490

Obrażenia naczyń towarzyszące złamaniom miednicy 497

Obrażenia tętnic dogłowowych 502

Obrażenia tętnicy kręgowej 506

Obrażenia jatrogenne 508

Obrażenia szczękowo-twarzowe (okiem chirurga szczękowo-twarzowego) Marcin KOZAKIEWICZ 520

Obrażenia szczękowo-twarzowe (okiem laryngologa) Piotr PIETKIEWICZ 540

Obrażenia nosa 540

Wstęp 540

Obrażenia jamy ustnej i gardła 543

Obrażenia krtani 546

Ciała obce przewodu słuchowego zewnętrznego 548

Obrażenia małżowin usznych 548

Rany postrzałowe 550

Urazy ucha wewnętrznego 550

Okulistyka na oddziale ratunkowym Anna KŁYSIK 554

Wstęp 554

Objawy ze strony narządu wzroku mogace wiązać się ze stanami zagrożenia życia 558

Ostry atak jaskry zamknietego kąta 559

Staza na dnie oka 559

Jaskry wtórne ze znacznie podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym 562

Inne stany przebiegające ze znacznym bólem oka (zapalenie spojówek, zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej, abrazaja rogówki, ciało obce rogówkowe, owrzodzenie rogówki) 565

Uraz penetrujący oka 568

Uraz tępy gałki ocznej 569

Uraz tępy z pęknięciem gałki ocznej 571

Złamania ścian oczodołu 571

Laceracja powiek i łuku brwiowego 572

Neuropatia pourazowa nerwu wzrokowego 572

Oparzenia chemiczne narządu wzroku 573

Oparzenia promieniowaniem ultrafioletowym 574

Skutki oddziaływania czynników środowiskowych Sylweriusz KOSIŃSKI 576

I Porażenie przez prąd elektryczny 576

Omówienie praktyczne 576

Wstęp 576

Schemat postępowania w szpitalu 584

Najczęstsze błędy i pułapki 586

Sytuacje szczególne 589

Do zapamiętania 590

II Porażenie przez pioruny 591

Omówienie praktyczne 592

Schemat postępowania w szpitalu 599

Najczęstsze błędy i pułapki 600

Do zapamiętania 601

III Hipotermia pourazowa – postępowanie w szpitalu 603

Omówienie praktyczne 603

Wstęp 603

Podstawy fizjologiczne 605

Najczęstsze błędy i pułapki 608

Zasady postępowania w szpitalu 613

Perspektywy 615

Schemat postępowania 615

IV Ukąszenia przez żmiję 617

Wstęp 617

Omówienie praktyczne 618

Najczęstsze błędy i pułapki 624

Do zapamiętania 627

Oparzenia – postępowanie w pierwszych godzinach Michał WERNER, Piotr WRÓBLEWSKI, Marek KAWECKI 630

Wstęp 630

Budowa skóry 631

Klasyfikacja oparzeń 634

Patofizjologia oparzenia 634

Ocena ciężkości stanu pacjenta 636

Oparzenie dróg oddechowych 641

Pierwsza pomoc na miejscu zdarzenia 644

Postępowanie w SOR lub izbie przyjęć 647

Oparzenia fosforem 655

Najczęściej popełniane błędy 656

Toksydromy Tomasz GAWLIKOWSKI 660

Wstęp 660

Uwagi ogólne 663

Neuroprzekaźnictwo zależne od acetylocholiny (ACh) 665

Toksydrom cholinergiczny (TCh) 668

Toksydrom antycholinergiczny (TACh) 671

Toksydrom sympatykomimetyczny (TS) 674

Toksydrom uspokajająco-nasenny (TUN) 678

Toksydrom opioidowy-narkotyczny (TON) 683

Urazy u kobiet w ciąży Hubert HURAS, Małgorzata RADOŃ-POKRACKA, Robert JACH 688

Postępowanie w SOR z dzieckiem po urazie Adam HERMANOWICZ, Ewa MATUSZCZAK, Katarzyna PLEWA, Wojciech DĘBEK 696

Wstęp 696

Urazy czaszkowo-mózgowe 700

Urazy rdzenia kręgowego 712

Urazy klatki piersiowej 715

Urazy serca 721

Urazy przełyku 722

Urazy brzucha 723

Urazy układu moczowego 728

Anafilaksja 730

Krwotok z nosa 730

Złamania 731

Ciała obce 732

Zatrucia 734

Oparzenia 735

Znieczulenie w warunkach szpitalnego oddziału ratunkowego Waldemar MACHAŁA 742

Warunki bezpiecznego znieczulenia 742

Wstęp 742

Zgoda na znieczulenie 748

Kwalifikacja do znieczulenia 750

Charakterystyka wybranych technik znieczulenia wykonywanych w warunkach SOR 758

Monitorowanie w trakcie znieczulenia 772

Procedura „pełnego żołądka” 780

Na zakończenie 789

Zagadnienia prawne Anna SMĘDRA, Rafał KUBIAK, Jarosław BERENT 792

Co nalezy zrobić, kiedy na SOR trafia ofiara przestępstwa? 792

Na co należy zwrócić uwagę podczas badania pacjenta? 794

Co zrobić, gdy dojdzie do zgonu pacjenta w SOR? 795

Co zrobić, gdy na SOR zgłasza się osoba pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych z dzieckiem? 795

Czy należy robić zdjęcia obrażeń? 795

Co zrobić, gdy policja przywozi osobę celem pobrania krwi na zawartość alkoholu lub innych środków psychoaktywnych? 796

Co zrobić, gdy policja prosi nas o kwalifikację obrażeń? 797

Co zrobić, gdy policja przywozi osobę w celu zbadania na okoliczność możliwości przewiezienia do policyjnej izby zatrzymań (PIZ)? 797

Co zrobić, gdy na SOR zgłasza się osoba małoletnia z obrażeniami ciała, a podawany wywiad jest nieadekwatny do doznanych obrażeń? 798

Co zrobić, gdy na SOR zgłosi się osoba małoletnia bez opiekuna? 798

Co zrobić, gdy na SOR zgłasza się osoba odmawiająca zgody na pewne procedury (np. świadek Jehowy odmawiający przetoczenia krwi)? 799

Dokumentacja medyczna – komu i kiedy ją wydajemy? 800

Kto może zwolnić z tajemnicy medycznej (lekarskiej)? 800

Co zrobić, gdy osoba znajdująca się pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych odmawia zgody na leczenie lub samowolnie oddali się z SOR? 801

Kogo można informować o stanie pacjenta? 801

Jak powiadamiać policję lub sąd opiekuńczy? 802

SOR w warunkach masowego napływu poszkodowanych Przemysław GUŁA, Krzysztof KARWAN 804

Wstęp 804

Organizacja działań w wypadku masowym 806

Działania diagnostyczno-terapeutyczne 807

Elementy procedury szpitalnej 807

Wąskie gardła i problemy 808

Wewnątrzszpitalny transport pacjenta Paweł JONEK 812

Wstęp 812

Drogi transportu wewnątrzszpitalnego 814

Inne i szczególne sytuacje podczas transportu wewnątrzszpitalnego 815

Wykaz ośrodków diagnostycznych i leczniczych dla otyłych III stopnia 816

Oznaczanie parametrów krytycznych w praktyce SOR Małgorzata GRUDZIŃSKA 830

Wstęp 830

Parametry krytyczne – POCT 832

Oznaczanie elektrolitów w warunkach SOR 845

Pozostałe parametry krytyczne 852

Oznaczanie NT-proBNP w warunkach SOR 860

Podsumowanie 863

Skorowidz 865