"Psychologia dorastania"

Spis treści

Wstęp 10

Rozdział 1 (Młody) człowiek a wyzwania współczesnego świata − wprowadzenie 14

1.1. Dialektyka przemian globalizacyjnych 15

1.2. Oczekiwane kierunki zmian rozwojowych w adolescencji i wczesnej dorosłości 19

Część I Dojrzewanie w społeczeństwie informacyjnym 26

Rozdział 2 Spostrzeganie własnej atrakcyjności w kontekście przemian biologicznych i kulturowych 28

2.1. Akceleracja rozwoju a współczesne warunki życia 29

2.2. Dojrzewający mózg jako biologiczna podstawa zmian w zachowaniu 31

2.3. Dojrzewanie seksualne 34

2.3.1. Edukacja seksualna 38

2.3.2. Negatywne skutki zachowań seksualnych młodzieży 44

2.4. Kulturowe koncepcje atrakcyjności fizycznej 49

2.5. Autoprezentacja jako podstawa powodzenia 54

Rozdział 3 Kondycja zdrowotna adolescentów i ich jakość życia w dobie intensywnych zmian cywilizacyjnych 56

3.1. Samopoczucie adolescentów 57

3.2. Zachowania zdrowotne młodzieży 60

3.2.1. Aktywność fizyczna młodzieży 62

3.2.2. Sposób odżywiania się 63

3.2.3. Pielęgnacja i ochrona ciała 63

3.2.4. Zachowania ryzykowne 64

3.3. Wybrane przykłady chorób cywilizacyjnych i zagrożeń w okresie dorastania 67

3.3.1. Depresja młodzieńcza 67

3.3.2. Przewlekłe zmęczenie 72

3.3.3. Problematyczne używanie internetu 74

3.4. Zdrowie a rozwój umiejętności kontrolowania ekspresji uczuć i wzrost wglądu we własne emocje 76

Rozdział 4 Formowanie się różnych aspektów identyfikacji płciowej w społeczeństwach postmodernistycznych 80

4.1. Płeć psychologiczna – aspekty kulturowe płci 81

4.2. Kulturowe zmiany w stereotypach płci 85

4.3. Negatywne i pozytywne konsekwencje przezwyciężania stereotypów płci 86

4.4. Od orientacji seksualnej ku tożsamości seksualnej 88

4.4.1. Rozwój orientacji hetero- i homoseksualnej 89

4.4.2. Tożsamość seksualna jako kategoria społeczna 92

Część II Zmiany w sposobie rozumienia siebie i świata w rzeczywistości zglobalizowanej 94

5.1. Rozwój świadomości a wyzwania współczesności 96

Rozdział 5 Rozwój poznawczy w okresie dorastania 96

5.1.1. Problem uświadamiania sobie pojęć i ich zamierzonego używania w okresie dorastania w ujęciu Jeana Piageta i Lwa Wygotskiego 97

5.1.2. Operacje konkretne i formalne a rozwój w dobie globalizacji 99

5.1.3. Operacje konkretne i formalne jako narzędzia radzenia sobie z rzeczywistością ponowoczesną 104

5.1.4. Operacje formalne a transgresje 105

5.2. Rozwój poznawczy w adolescencji a myślenie relatywistyczne 107

5.2.1. Relatywizm myślenia dorastających a globalizacja 110

5.3. Świadomość a narzędzia poznawcze rozumienia świata 111

5.3.1. Rozwój świadomości w ujęciu Juana Pascual-Leone 112

6.1. Rozwój samoregulacji i samoświadomości dorastających 116

Rozdział 6 Ku dojrzałej podmiotowości 116

6.1.1. Samokontrola w ujęciach psychologii rozwojowej i społecznej 118

6.1.2. Rozwój samoregulacji dorastających w dobie globalizacji 123

6.2. Rozwój osobowości dorastających w dobie globalizacji 124

6.2.1. Podstawowe funkcje Ja i rozwój osobowości w ujęciu Juana Pascual-Leone i Ronalda Irwina 125

6.2.2. Systemy regulacji i rozwój osobowości w ujęciu Giseli Labouvie-Vief 127

6.2.3. Rozwój koncepcji Ja a samoocena w okresie dorastania 128

6.2.4. Rozwój Ja w dobie globalizacji 131

6.2.5. Rozwój osobowości a reagowanie na sytuacje stresowe 135

7.1. Rozwój tożsamości dorastających z perspektywy tradycyjnych ujęć 139

Rozdział 7 Ku dojrzałej tożsamości indywidualnej 139

7.2. Przykłady współczesnych modeli tożsamości 146

7.2.1. Tożsamość jako struktura i jako proces – ujęcie Michaela Berzonsky’ego 146

7.2.2. W kierunku globalnego rozumienia tożsamości osobistej 150

Część III Zmiany w relacjach społecznych w kontekście przemian cywilizacyjnych 156

Rozdział 8 Reorganizacja relacji z rodzicami 158

8.1. Dojrzewanie biologiczne i jego wpływ na relacje rodzinne 159

8.2. Kontekst psychologiczny i społeczny kształtowania się nowych relacji z rodzicami 160

8.2.1. Przejmowanie przez młodzież kontroli nad własnym życiem 163

8.2.2. Relacje z rodzicami w kontekście zmian społecznych – konflikt pokoleń 164

8.2.3. Obszary sporu między rodzicami i dziećmi 168

8.2.4. Rola buntu w relacjach z dorosłymi 171

8.3. Racjonalna kooperacja – koloryt współczesnych relacji dzieci z dorosłymi 174

8.3.1. Programowe opóźnienie w zakresie osiągania niezależności ekonomicznej – przygotowanie do kariery zawodowej 181

9.1. Znaczenie grupy rówieśniczej w kontekście kształtującej się tożsamości 187

Rozdział 9 Wzrost znaczenia grupy rówieśniczej 187

9.1.1. Charakterystyka współczesnych grup pokoleniowych 191

9.2. Rodzaje relacji z rówieśnikami 197

9.2.1. Oblicza przyjaźni 197

9.2.2. Związki preintymne 200

9.2.3. Relacje interpersonalne w cyberprzestrzeni 202

9.3. Tożsamość społeczna adolescentów 207

9.3.1. Rodzaje kategorii MY 209

9.4. Dwa oblicza młodzieńczej samotności 210

Część IV Zmiany w sposobie wartościowania w dobie globalizacji 212

10.1. Rozwój moralny w ujęciu klasycznych modeli Jeana Piageta i Lawrence’a Kohlberga 214

Rozdział 10 Formowanie się systemu etycznego młodzieży 214

10.2. Współczesne podejścia społeczno-relacyjne do rozwoju moralnego 216

10.3. Rozwój moralny a plastyczność zachowań etycznych w ujęciu Dennisa Krebsa i Kathy Denton 219

10.4. Świadoma i nieświadoma motywacja, leżąca u podstaw rozumowania moralnego 221

10.5. Rodzaje sądów włączonych w moralną ocenę zachowań 223

10.6. Rozwój sądów moralnych w ciągu życia 226

10.7. Szanse i zagrożenia formowania się systemu etycznego młodzieży w zglobalizowanej rzeczywistości 228

Rozdział 11 Światopogląd młodzieży 232

11.1. Kształtowanie się światopoglądu i systemu wartości jako zadanie rozwojowe 234

11.2. Analiza wybranych aspektów treściowych światopoglądu młodzieńczego 238

11.2.1. Idealizm – pragmatyzm – praktycyzm 238

11.2.2. System wartości i orientacje światopoglądowe w kontekście przemian społeczno-kulturowych 243

11.3. Kształtowanie się cnót obywatelskich – solidarność społeczna 246

Zamiast zakończenia: dylematy tożsamościowe dorastających 250

Aneks. Zarys teorii operatorów konstruktywnych Juana Pascual-Leone 257

Bibliografia 262

Indeks nazwisk 288

Indeks rzeczowy 295

O Autorach 299