"Etyka zawodu psychologa"
Identyfikator Librowy: 184834
Spis treści
Wprowadzenie 14
Rozdział 16
Część I. Etyka ogólna – etyka zawodowa 22
Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością (Barbara Chyrowicz) 22
Rozdział 1 22
1.1. Sposoby badania fenomenu moralności 23
1.2. Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością 26
1.3. Kryteria moralnej powinności działania 32
1.3.1. Szczęście własne i szczęście społeczności 33
1.3.2. Zgoda społeczna i zgoda racjonalnych podmiotów 35
1.3.3. Szacunek dla osoby jako podstawa moralności 36
1.4. Specyfika nauczania etyki 39
1.5. Podsumowanie 40
Rozdział 2 42
Etyka stosowana: teoria w praktyce (Barbara Chyrowicz) 42
2.1. Moralny partykularyzm 43
2.2. Typy teorii etycznych 46
2.3. Modele etyki stosowanej 50
2.3.1. Model „od góry do dołu” 50
2.3.2. Model „od dołu do góry” 51
2.3.3. Koherentyzm 53
2.4. Problem uszczegóławiania norm moralnych 54
2.5. Etyki stosowane a moralne problemy współczesności 57
2.6. Podsumowanie 61
Rozdział 3 65
Etyka zawodu psychologa – etyka psychologiczna (Barbara Chyrowicz) 65
3.1. Psychologia a etyka 65
3.2. Zdrowie psychiczne a zdrowie moralne 68
3.2.1. Poczucie własnej wartości i szacunek dla samego siebie 73
3.2.2. Integracja i prawość 74
3.2.3. Autonomia osoby i autonomia moralna 75
3.2.4. Samorealizacja i autentyczność 77
3.2.5. Społeczne interakcje i odpowiedzialność 77
3.2.6. Realizm poznania i prawdomówność 78
3.3. Etyka dla psychologów 79
3.4. Podsumowanie 85
Rozdział 4 88
„Etyczna wrażliwość” psychologii i psychologów (Barbara Chyrowicz) 88
4.1. Człowiek jako „przedmiot badawczy”: „moralna anatomia” podmiotu 90
4.1.1. Moralne działanie 91
4.1.2. Moralny charakter 94
4.1.3. Wartości moralne 95
4.1.4. Rozumowanie moralne 96
4.1.5. Emocje moralne 98
4.1.6. Tożsamość moralna 99
4.1.7. Sumienie 100
4.2. Wolność czy determinizm? Moralna autonomia podmiotu 101
4.3. Moralny wymiar diagnozy psychiatrycznej 105
4.3.1. Kłopoty z „normalnością” 105
4.3.2. Nadużywanie diagnozy do celów pozaterapeutycznych 107
4.4. Problem przymusowej terapii 109
4.5. Podsumowanie 110
Rozdział 5 112
Psychologia moralności (Barbara Chyrowicz) 112
5.1. Specyfika psychologii moralności 113
5.2. Moralne emocje 115
5.2.1. Związek moralnych emocji z sądami moralnymi 115
5.2.2. Rodzaje moralnych emocji 117
5.3. Moralne motywacje 119
5.3.1. Cechy motywacji 119
5.3.2. Filozoficzne teorie moralnej motywacji 121
5.3.3. Neurofizjologiczne podłoże moralnej motywacji 122
5.4. Podsumowanie 123
Rozdział 6 126
Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 126
6.1. Cechy zawodu zaufania publicznego 127
6.2. Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa 133
6.2.1. Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu 134
6.2.2. Odpowiedzialność zawodowa 135
6.2.3. Integralność i uczciwość psychologa 136
6.2.4. Zasada sprawiedliwości 136
6.2.5. Respektowanie praw człowieka i poszanowanie jego godności 137
6.2.5.1. Autonomia i podmiotowość klienta 138
6.2.5.2. Poszanowanie godności 140
6.2.5.3. Prawo do prywatności, intymności 141
6.2.5.4. Tajemnica zawodowa psychologa 141
6.3. Podsumowanie 147
Część II. PSYCHOLOG JAKO BADACZ I JAKO NAUCZYCIEL AKADEMICKI 150
Neuroetyka (Barbara Chyrowicz) 150
Rozdział 7 150
7.1. Neuroetyka: wyzwanie XXI wieku 150
7.1.1. Próby zdefiniowania neuroetyki 151
7.1.2. Działy neuroetyki 153
7.2. Obszary badawcze i problemy neuroetyki 155
7.3. Neurodeterminizm? 158
7.4. Problem doskonalenia ludzkiej psychiki 159
7.4.1. Doskonalenie nastroju 160
7.4.2. Doskonalenie poznawcze: „doping dla mózgu” 163
7.5. Psychochirurgia 166
Rozdział 8 168
7.6. Podsumowanie 168
Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach naukowych – między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną (Jerzy Brzeziński) 170
8.1. Dwa poziomy ingerencji badacza w psychikę osoby uczestniczącej w badaniu 170
8.2. Etyczne standardy postępowania badacza wobec osób uczestniczących w badaniu 173
8.2.1. Zasada świadomej zgody 173
8.2.2. Zasady: poufności, prywatności i anonimowości 179
8.2.3. Naruszanie autonomii jednostki w trakcie badania naukowego i narażanie jej na przeżywanie dyskomfortu, wstydu, lęku, bólu itp 183
8.2.4. Stosowanie instrukcji maskujących (deception); rola spotkania psychologa z osobami uczestniczącymi w badaniu po jego zakończeniu (debriefing) 189
8.3. Eksperymenty Solomona Ascha, Stanleya Milgrama i Philipa G. Zimbardo w świetle akceptowanych przez społeczność psychologów standardów etycznych 195
8.3.1. Opis eksperymentów 197
8.3.1.1. Eksperyment Ascha 198
8.3.1.2. Eksperyment Milgrama 200
8.3.1.3. Eksperyment Zimbardo 202
8.3.2. Naruszenia standardów etycznych 203
8.4. Podsumowanie 207
Rozdział 9 208
Powinności psychologa (jako badacza) wobec członków społeczności naukowej (Jerzy Brzeziński) 208
9.1. Psycholog jako członek społeczności naukowej 208
9.2. Fabrykowanie i fałszowanie wyników – manipulowanie wynikami surowymi w trakcie ich analizy statystycznej oraz naginanie analiz statystycznych wyników 211
9.3. Zafałszowany obraz udziału badacza w powstanie publikacji – plagiatowanie, ghostwriting, guest authorship 216
9.4. Magistrant i doktorant jako autorzy i współautorzy opublikowanych prac awansowych 224
9.4.1. Prawa magistranta i promotora do pracy magisterskiej 224
9.4.2. Rola promotora w powstawaniu pracy doktorskiej 226
9.4.3. Praca doktorska jako spójny tematycznie zbiór rozdziałów i artykułów 227
9.4.4. Doktorant jako współautor artykułu wchodzącego w skład pracy doktorskiej 228
9.5. Krytyka naukowa; opiniowanie prac naukowych (artykułów i książek) przeznaczonych do druku oraz projektów badawczych 232
9.6. Podsumowanie 241
Rozdział 10 242
Jak uczyć etyki zawodowej na studiach psychologicznych? (Zuzanna Toeplitz) 242
10.1. Miejsce problemów etycznych w programach zajęć podstawowych 243
10.2. Nauczanie umiejętności psychologicznych 247
10.2.1. Ćwiczenia 247
10.2.2. Warsztaty i treningi 249
10.3. Modelowanie postaw 250
10.4. Podsumowanie 252
Rozdział 11 254
Zasady etyczne nauczania psychologii i prowadzenia szkoleń dla innych profesji (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 254
11.1. Użyteczność psychologii dla wykonywania innych zawodów – dostosowanie programu zajęć 254
11.2. Zasady prezentacji metod psychologicznych 256
11.3. Znaczenie kontraktu w zajęciach angażujących osobiste problemy uczestników 258
11.4. Podsumowanie 259
Część III. PSYCHOLOG JAKO DIAGNOSTA 262
Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 262
Rozdział 12 262
12.1. Cechy relacji psycholog-klient 268
12.2. Etapy procesu diagnostycznego 271
12.2.1. Kontrakt diagnostyczny 272
12.2.2. Przebieg badania diagnostycznego 278
12.2.3. Zakończenie procesu diagnostycznego 281
12.3. Podsumowanie 285
Rozdział 13 286
Dokumentacja psychologiczna (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 286
13.1. Dokumentacja diagnostyczna 291
13.2. Dokumentacja terapeutyczna 293
13.3. Ochrona dokumentacji a tajemnica zawodowa 295
13.4. Dylematy etyczne i problemy organizacyjne 296
13.5. Podsumowanie 298
Rozdział 14 300
Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych (Jerzy Brzeziński) 300
14.1. Testy psychologiczne a model EBA diagnozy psychologicznej 300
14.2. Obszary możliwych nadużyć popełnianych przez osoby stosujące testy psychologiczne w świetle Standardów dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice 306
14.2.1. Konstruowanie, stosowanie i rozpowszechnianie testów psychologicznych 309
14.2.2. Kontekst teorii psychologicznej 318
14.2.3. Kontekst teorii testu i teorii statystycznej 320
14.2.4. Interpretowanie wyników testów psychologicznych: interpretacja przedziałowa versus punktowa 325
14.2.5. Adaptacja kulturowa testów pochodzących z innego obszaru kulturowego 331
14.3. Podsumowanie 338
Formułowanie orzeczeń i opinii psychologicznych (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 340
15.1. Zasady przygotowania opinii psychologicznej 343
15.2. Znaczenie opinii wydawanych przez psychologów 347
15.3. Podsumowanie 349
Część IV. PSYCHOLOG JAKO SPECJALISTA UDZIELAJĄCY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ 352
Rozdział 16 352
Udzielanie pomocy psychologicznej (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 352
16.1. Pomoc psychologiczna jako działanie prospołeczne 353
16.2. Formy pomocy psychologicznej 355
16.3. Zaufanie interpersonalne jako podstawa pomocy psychologicznej 358
16.4. Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii 360
16.4.1. Niebezpieczeństwa związane ze specyficzną rolą psychoterapeuty 361
16.4.2. Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego 364
16.4.3. Poufność w przebiegu psychoterapii 369
16.4.3.1. Poufność a wymiar sprawiedliwości 371
16.4.3.2. Warunki naruszenia tajemnicy zawodowej 372
16.4.4. Konflikt ról a psychoterapia 374
16.4.5. Zakończenie procesu terapeutycznego 377
16.5. Psychoterapia klientów ze specyficznymi problemami 378
16.6. Kontrola merytoryczna i dbałość o własną kondycję psychiczną psychoterapeuty 381
16.7. Udzielanie pomocy psychologicznej na odległość 383
16.8. Podsumowanie 388
Rozdział 17 390
Problemy i dylematy etyczne w pracy psychologa sądowego (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 390
17.1. Role psychologa pracującego dla wymiaru sprawiedliwości – etyka zawodowa a wymogi prawa 390
17.2. Psycholog jako biegły sądowy 392
17.2.1. Dylematy w przygotowaniu opinii w procedurze karnej 393
17.2.2. Specyfika diagnozowania na potrzeby spraw cywilnych 396
17.2.3. Trudności diagnostyki psychologicznej w sprawach rodzinnych 397
17.3. Etyczne uwikłania psychologa penitencjarnego 399
17.4. Zasady etyczne w Wytycznych dla psychologa sądowego APA 399
17.5. Podsumowanie 404
Rozdział 18 406
Psycholog w środkach masowego przekazu (Zuzanna Toeplitz) 406
18.1. Społeczna rola psychologa 406
18.2. Zasady etyczne występowania w mediach 408
18.2.1. Kompetencje 410
18.2.2. Tajemnica zawodowa 413
18.2.3. Wrażliwość 414
18.2.4. Szacunek dla innych 415
18.3. Podsumowanie 416
Rozdział 19 418
Opieka nad osobami chorymi, starymi i umierającymi (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 418
19.1. Etyczne aspekty bólu i cierpienia 418
19.2. Kontakty psycholog-rodzina chorego oraz personel medyczny 423
19.3. Opieka hospicyjna 425
19.4. Podsumowanie 426
Rozdział 20 428
Niepełnoletni jako klient psychologa (Zuzanna Toeplitz) 428
20.1. Rożne kategorie klientów niepełnoletnich 429
20.2. Specyfika relacji psycholog-osoba niepełnoletnia 430
20.2.1. Udzielanie zgody 432
20.2.2. Informacje zwrotne 436
20.2.3. Tajemnica zawodowa 438
20.3. Prawa rodziców i opiekunów 439
20.4. Podsumowanie 441
CZĘŚĆ V. PRZYPADK ILUSTRUJĄCE ETYCZNE ZASADY PRACY PSYCHOLOGA ORAZ DYLEMATY (Zuzanna Toeplitz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 446
Wstęp – rozwiązywanie dylematów etycznych 446
Rozdział 21 450
Uzyskiwanie zgody klienta – kontrakt 450
21.1. Szczególne przypadki, gdy zgoda musi być na piśmie 451
21.2. Zgoda na diagnozę, zgoda na interwencję psychologiczną (terapię) 457
21.3. Podsumowanie 465
Rozdział 22 468
Kompetencje psychologa 468
22.1. Kompetencje merytoryczne 469
22.1.1. Wiedza teoretyczna, konieczność kształcenia ustawicznego 469
22.1.2. Wiedza psychometryczna 480
22.1.3. Wiedza prawna – znajomość przepisów obowiązujących psychologa 486
22.1.4. Współpraca z psychologami i innymi specjalistami 489
22.2. Kompetencje personalne 493
22.2.1. Bezstronność i obiektywizm 494
22.2.2. Wykraczanie poza kompetencje 497
22.2.3. Konflikt ról zawodowych i prywatnych 501
22.2.4. Osobiste problemy i konflikty 506
22.2.5. Zdolność psychiczna i fizyczna do wykonywania roli zawodowej 508
22.2.6. Niewłaściwe wykorzystywanie wpływu 512
22.2.7. Świadomość własnych ograniczeń osobistych – superwizja i konsultacja 517
22.3. Podsumowanie 520
Rozdział 23 522
Psycholog a instytucja 522
23.1. Psycholog w sądzie 522
23.2. Psycholog a wymagania instytucjonalne 529
23.3. Podsumowanie 548
Rozdział 24 550
Jak rozwiązywać dylematy etyczne. Analiza przykładu 550
24.1. Identyfikacja problemów etycznych i praktycznych 553
24.2. Możliwe drogi postępowania 556
24.3. Natychmiastowe i odległe konsekwencje – elementy ryzyka i korzyści zaproponowanych rozwiązań 557
O autorach 559
24.4. Wybór sposobu postępowania i przyjęcie na siebie pełnej odpowiedzialności 559
24.5. Podsumowanie 560
Bibliografia 562
Indeks nazwisk 587
Indeks rzeczowy 594