"Zachowania ryzykowne współczesnej młodzieży"

Spis treści

Wstęp 12

Część pierwsza: ROZWÓJ W OKRESIE ADOLESCENCJI A PODEJMOWANIE ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ 22

Rozdział 1 Rozwój w okresie adolescencji: młodzież między szansami a ryzykiem 24

1.1. Kontekst rozwoju i środowisko rozwoju współczesnej młodzieży 27

1.1.1. Kontekst wewnętrzny (biologiczny) rozwoju młodzieży 29

1.1.2. Kontekst zewnętrzny (fizyczny i społeczno-kulturowy) rozwoju młodzieży 32

1.2. Rozwój społeczny w okresie adolescencji 36

1.3. Rozwój psychiczny w okresie adolescencji 40

1.4. Wybrane konteksty teoretyczne rozumienia zachowań ryzykownych młodzieży 46

1.5. Czynniki ryzyka i czynniki chroniące w rozwoju młodzieży 59

1.6. Realizacja zadań rozwojowych a zachowania ryzykowne młodzieży 73

Rozdział 2 Zachowania ryzykowne współczesnej młodzieży 87

2.1. Zachowania ryzykowne młodzieży jako element stylu życia 88

2.2. Zachowania ryzykowne w obszarze używania substancji psychoaktywnych przez młodzież 92

2.2.1. Charakterystyka i rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych przez młodzież 92

2.2.2. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka używania substancji psychoaktywnych przez młodzież 101

2.3. Zachowania ryzykowne w obszarze zachowań przestępczych i agresji młodzieży 110

2.3.1. Charakterystyka i rozpowszechnienie zachowań przestępczych i agresji młodzieży 110

2.3.2. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka zachowań przestępczych i agresji młodzieży 116

2.4. Ryzykowne zachowania seksualne młodzieży 125

2.4.1. Charakterystyka i rozpowszechnienie ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży 125

2.4.2. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży 129

Rozdział 3 Profilaktyka zachowań ryzykownych młodzieży 135

3.1. Profilaktyka zachowań ryzykownych jako forma pomocy psychologiczno- pedagogicznej dla młodzieży: od teorii i badań (evidence-based practice) do praktyki 135

3.2. Diagnozowanie poziomu ryzyka w profilaktyce zachowań ryzykownych młodzieży 141

3.3. Rozwój profilaktyki a przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym młodzieży 145

3.4. Profilaktyka używania substancji psychoaktywnych przez młodzież 155

3.5. Profilaktyka zachowań agresywnych i przestępczości młodzieży 162

3.6. Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży 166

Część druga: ZACHOWANIA RYZYKOWNE WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ: PERSPEKTYWA WYCHOWAWCZYŃ I WYCHOWAWCÓW ORAZ SOCJOTERAPEUTEK I SOCJOTERAPEUTÓW 172

Rozdział 4 Podstawy metodologiczne badań własnych 174

4.1. Zbiorowe studium przypadku w badaniach jakościowych 177

4.2. Cel badania i problemy badawcze 180

4.3. Dobór próby 182

4.4. Ogólny plan badań, etyka, metody badawcze 188

Rozdział 5 Postrzeganie współczesnej młodzieży przez wychowawczynie i wychowawców oraz socjoterapeutki i socjoterapeutów 196

5.1. Refleksje o nastolatkach poznających świat i poszukujących kontaktu z drugim człowiekiem 196

5.2. Refleksje o nastolatkach w rzeczywistości wirtualnej 207

5.3. Refleksje o nastolatkach w oczach innych 219

5.4. Interpretacja wyników i wnioski: tożsamość (wirtualna, stereotypowa, eksplorująca i relacyjna) współczesnej młodzieży 228

Rozdział 6 Postrzeganie okresu adolescencji przez wychowawczynie i wychowawców oraz socjoterapeutki i socjoterapeutów 233

6.1. Adolescencja jako czas trudny i fascynujący 233

6.2. Zadania rozwojowe w obszarze edukacji, własnej tożsamości i relacji z innymi 245

6.3. Relacje społeczne jako główne źródło ochrony w rozwoju młodzieży 263

6.4. Relacje społeczne jako główne źródło ryzyka w rozwoju młodzieży 282

6.5. Interpretacja wyników i wnioski: zadania rozwojowe, ryzyko i ochrona w okresie adolescencji 306

Rozdział 7 Postrzeganie zachowań ryzykownych młodzieży przez wychowawczynie i wychowawców oraz socjoterapeutki i socjoterapeutów 312

7.1. Rozpowszechnienie zachowań ryzykownych 312

7.2. Używanie substancji psychoaktywnych jako zachowania ryzykowne młodzieży 319

7.3. Zachowania agresywne jako zachowania ryzykowne młodzieży 330

7.4. Zachowania seksualne jako zachowania ryzykowne młodzieży 343

7.5. Inne zachowania ryzykowne młodzieży 359

7.6. Indywidualne oraz społeczne (skierowane do rówieśników i do dorosłych) funkcje zachowań ryzykownych 366

7.7. Interpretacja wyników i wnioski: ryzykowne zachowania eksploracyjne, kryzysowe, unikające oraz deficytowe 386

Rozdział 8 Profilaktyka zachowań ryzykownych młodzieży w perspektywie wychowawczyń i wychowawców oraz socjoterapeutek i socjoterapeutów 398

8.1. Postrzeganie własnej roli i roli instytucji w profilaktyce zachowań ryzykownych 399

8.2. Skuteczna profilaktyka zachowań ryzykownych młodzieży: postulaty i bariery 425

8.3. Interpretacja wyników i wnioski: profilaktyka w szkole i jako element socjoterapii 439

Rozdział 9 Podsumowanie: zachowania ryzykowne współczesnej młodzieży gimnazjalnej na tle zmian okresu adolescencji 442

Zakończenie 450

Bibliografia 454

Risk behaviour among young people today. A theoretical-empirical study (summary) 480