"Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów"

Spis treści

Wykaz skrótów 15

Od autora 19

Wprowadzenie. Odkrywanie Afryki 21

Część Pierwsza. Na drodze do Nairobi. Geneza Karty Afrykańskiej 31

I. Uwagi wstępne 31

II. Na początku drogi. Warunki początkowe 33

II.1. Rola państw afrykańskich w tworzeniu podstaw uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka 33

II.2. Dziedzictwo kolonializmu 41

III. Pierwsze kroki. Inicjatywy MKP (1961–1978) 44

III.1. Rachunek otwarcia. W poszukiwaniu praworządności 44

III.2. Antecedencje Karty Afrykańskiej w debacie naukowej 47

III.2.1. Afrykańska Konferencja na temat rządów prawa (Lagos, 1961) 47

III.2.2. Konferencja Frankofońskich Prawników Afrykańskich (Dakar, 1967) 49

III.2.3. Kolokwium na temat praw człowieka oraz rozwoju ekonomicznego w państwach Afryki frankofońskiej (Butare, 1978) 50

III.2.4. Kolokwium na temat praw człowieka i rozwoju ekonomicznego (Dakar, 1978) 52

IV. Koncepcja afrykańskiego reżimu międzynarodowej ochrony praw człowieka w działaniach ONZ (1966–1973) 53

IV.1. Seminarium o prawach człowieka w państwach rozwijających się (Dakar, 1966) 55

IV.2. Raport Forshella (1968) 56

IV.3. Seminarium nt. regionalnej komisji praw człowieka w Afryce (Kair, 1969) 57

IV.4. Konferencja prawników afrykańskich na temat sytuacji jednostki w procesie prawnym (Addis Abeba, 1971) 59

IV.5. Seminarium nt. promocji praw człowieka w Afryce (Dar es Salaam, 1973) 60

V. Prace nad Kartą Afrykańską na forum OJA (1979–1981) 62

V.1. Geopolityczne przyczyny zainicjowania procesu prawotwórczego 62

V.1.1. Przewartościowanie zasady nieinterwencji w przestrzeni afrykańskiej 63

V.1.2. Naruszenia praw człowieka w Afryce w debacie na forum ONZ 64

V.1.3. Ekonomiczne implikacje naruszeń praw człowieka w Afryce 68

V.1.4. Znaczenie poszanowania praw człowieka dla społecznej legitymizacji władzy 70

V.2. Szczyt OJA w Monrowii oraz Propozycja z Monrowii (1979) 72

V.3. Travaux préparatoires 75

V.3.1. Spotkanie ekspertów w Dakarze (listopad–grudzień 1979) 75

V.3.1.1. Projekt M’baye 77

V.3.1.2. Projekt Dakarski 78

V.3.2. Pierwsza konferencja ministerialna OJA w Bandżulu (czerwiec 1980) 80

V.3.3. Druga konferencja ministerialna OJA w Bandżulu (styczeń 1981) 81

V.3.4. Spotkanie Rady Ministrów OJA w Nairobi (czerwiec 1981) 82

V.3.5. Zgromadzenie Głów Państw i Rządów OJA (czerwiec 1981, Nairobi) 83

V.3.6. U kresu drogi. Wejście w życie Karty Afrykańskiej 83

Część Druga. Karta Afrykańska jako traktat 85

I. Podstawowe parametry Karty Afrykańskiej 85

I.1. Struktura dokumentu 85

I.2. Natura i charakter zobowiązań wynikających z Karty 86

I.2.1. Karta Afrykańska jako traktat 86

I.2.2. Charakter zobowiązań wynikających z Karty Afrykańskiej 87

I.3. Protokoły dodatkowe 87

I.4. Cechy charakterystyczne Karty Afrykańskiej 88

II. Obowiązywanie w wymiarze przestrzennym 92

II.1. Terytorialne obowiązywanie traktatu. Uwagi wprowadzające 92

II.2. Sprawowanie jurysdykcji jako warunek odpowiedzialności za naruszenie Karty 93

II.3. Obowiązywanie ekstraterytorialne 97

III. Obowiązywanie w wymiarze temporalnym 104

III.1. Początek obowiązywania. Zagadnienie, tzw. naruszenia ciągłego 104

III.2. Dopuszczalność wypowiedzenia Karty 106

IV. Obowiązywanie w wymiarze podmiotowym 108

V. Mechanizmy wprowadzania zmian reżimu traktatowego 108

V.1. Poprawki 109

V.2. Protokoły i specjalne porozumienia 110

V.3. Dopuszczalność składania zastrzeżeń 110

VI. Dopuszczalność ograniczania przez państwo gwarantowanych praw 115

VI.1. Limitacja praw człowieka 116

VI.1.1. Clawback clauses (klauzule zgodności z prawem) 117

VI.1.2. Klauzule szczegółowe niezaliczane do clawback clauses 122

VI.1.3. Generalna klauzula limitacyjna 122

VI.1.4. Limitacja w praktyce stosowania Karty Afrykańskiej. Interpretacja holistyczna 123

VI.2. Derogacja praw człowieka 127

VII. Karta Afrykańska w krajowych porządkach prawnych 132

VII.1. Regulacje konstytucyjne wyznaczające miejsce Karty w systemach prawa krajowego państw afrykańskich 133

VII.1.1. Rozwiązania dualistyczne 135

VII.1.2. Rozwiązania monistyczne 135

VII.2. Orzecznictwo sądów krajowych 136

VII.2.1. Państwa systemu dualistycznego 138

VII.2.1.1. Bezpośrednie stosowanie traktatu 138

VII.2.1.2. Pośrednie stosowanie traktatu 143

VII.2.2. Państwa systemu monistycznego 147

VII.2.2.1. Bezpośrednie stosowanie traktatu 148

VII.2.2.2. Pośrednie stosowanie traktatu 149

VII.2.2.3. Wnioski 149

VIII. Mechanizmy ochrony gwarantowanych praw w ramach systemu afrykańskiego 153

Część Trzecia. Afrykańska Komisja Praw Człowieka i Ludów 159

I. Ogólne omówienie 159

II. Podstawowe zagadnienia organizacyjne 160

II.1. Kluczowe akty prawne 160

II.2. Siedziba 161

II.3. Finansowanie 165

II.4. Skład 168

II.5. Struktura wewnętrzna 171

II.6. Sekretariat 172

II.7. Przebieg sesji 173

III. Funkcje w zakresie promocji praw człowieka 178

III.1. Badanie sprawozdań okresowych państw 179

III.1.1. Cel oraz terminy obowiązku sprawozdawczego 179

III.1.2. Zawartość sprawozdań 181

III.1.3. Postępowanie Komisji w przedmiocie badania przedłożonych sprawozdań 182

III.1.4. Kontynuacja dialogu między Komisją a państwem w okresie postsprawozdawczym 185

III.2. Mechanizmy specjalne 187

III.2.1. Specjalni sprawozdawcy 188

III.2.2. Komitety i Grupy robocze 194

III.2.3. Grupa studyjna 197

III.3. Wizyty promujące respektowanie praw człowieka 198

III.4. Przyjmowanie rezolucji 202

III.5. Inne aktywności promocyjne 206

IV. Funkcje w zakresie ochrony praw człowieka 208

IV.1. Przyjmowanie i rozpatrywanie zawiadomień indywidualnych 208

IV.1.1. Wprowadzenie 208

IV.1.2. Uwagi ogólne dotyczące postępowania w przedmiocie zawiadomień indywidualnych 211

IV.1.2.1. Niejawność postępowania 211

IV.1.2.2. Zasadnicza pisemność postępowania 213

IV.1.2.3. Podstawowe zagadnienia dowodowe 215

IV.1.2.4. Organizacja pracy Komisji 221

IV.1.2.5. Polubowne zakończenie sprawy 223

IV.1.2.6. Wycofanie zawiadomienia 228

IV.1.2.7. Zakończenie postępowania w związku z brakiem zainteresowania sprawą po stronie autora zawiadomienia 229

IV.1.2.8. Środki tymczasowe (provisional measures) 231

IV.1.2.9. Przypadki poważnych lub masowych naruszeń praw człowieka 236

IV.1.3. Etapy postępowania w przedmiocie zawiadomień indywidualnych 239

IV.1.3.1. Rejestracja zawiadomienia 240

IV.1.3.2. Przyjęcie zawiadomienia (seizure) 241

IV.1.3.3. Badanie dopuszczalności zawiadomienia 243

IV.1.3.4. Kontrola rozstrzygnięcia o niedopuszczalności zawiadomienia 272

IV.1.3.5. Rozstrzygnięcie co do przedmiotu zawiadomienia 274

IV.1.3.6. Problem respektowania orzeczeń Komisji – postępowanie po rozstrzygnięciu co do przedmiotu 291

IV.2. Przyjmowanie i rozpatrywanie zawiadomień państwowych 298

IV.3. Organizowanie misji ochronnych 301

IV.3.1. Wizyty on-site 302

IV.3.2. Misje fact-finding 304

V. Funkcje związane z interpretacją Karty Afrykańskiej 305

Część Czwarta. Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów 311

I. Geneza instytucji 311

II. Podstawowe zagadnienia organizacyjne 315

III. Jurysdykcja Trybunału 319

III.1. Jurysdykcja sporna 319

III.1.1. Właściwość ratione personae 320

III.1.1.1. Skargi indywidualne 320

III.1.1.2. Skargi Komisji, państw oraz rządowych organizacji międzynarodowych 321

III.1.2. Właściwość ratione materiae 324

III.1.3. Właściwość ratione temporis oraz właściwość ratione loci 327

III.1.4. Postępowanie w sprawach spornych 328

III.1.5. Orzeczenia w sprawach spornych 329

III.1.6. Polubowne zakończenie postępowania 332

III.1.7. Środki zabezpieczające (interim measures) 333

III.2. Jurysdykcja doradcza 335

IV. Aktywności autopromocyjne 339

V. Stosunki między Trybunałem a Komisją. Zasady współpracy oraz przepływ spraw 342

V.1. Postępowanie w sprawie, w której skarga została złożona bezpośrednio do Trybunału 344

V.2. Postępowanie w sprawie, w której zawiadomienie wpłynęło do Komisji 346

Zakończenie 351

I. Traktaty 357

Źródła 357

II. Ważniejsze dokumenty i sprawozdania 358

III. Orzecznictwo 364

IV. Zbiory źródeł 380

Bibliografia 381

The African Charter on Human and Peoples’ Rights. The Normative Pillar of the African Regional Human Rights System 393

Od redakcji 395