"Medycyna stylu życia"

Spis treści

Czynniki ryzyka zdrowotnego związane ze stylem życia 20

Rozdział 1. Epidemiologia – największe wyzwania Wojciech Stefan Zgliczyński, Jarosław Pinkas 20

Palenie tytoniu 21

Spożycie alkoholu 24

Nadwaga i otyłość 27

Aktywność fizyczna 30

Spożycie warzyw i owoców 32

Piśmiennictwo 34

Rozdział 2. Aktywność fizyczna 36

Korzyści wynikające z aktywności fizycznej, czyli wpływ aktywności fizycznej na organizm oraz aktualne zalecenia Tomasz Chomiuk, Paulina Bernatek 36

Korzystne efekty związane z aktywnością fizyczną dla układu oddechowego 37

Korzystne efekty związane z aktywnością fizyczną dla układu sercowo-naczyniowego 37

Korzystne efekty związane z aktywnością fizyczną dla układu nerwowego 38

Korzystne efekty związane z aktywnością fizyczną dla układu ruchu 38

Korzyści psychiczne wynikające ze stosowania aktywności fizycznej 39

Zalecenia dotyczące poziomu aktywności fizycznej 43

Zindywidualizowanie aktywności fizycznej Piotr Pietras, Marta Pietras 46

Rodzaje aktywności polecane dla osób starszych 47

Metody oceny wydolności fizycznej 51

Jak skutecznie zalecać aktywność fizyczną Paulina Bernatek 53

Czy sport to zdrowie? Andrzej Folga 58

Aktywność a sytuacje szczególne (ciąża, choroby endokrynologiczne, urazy) Sylwia Skorupska 63

Aktywność fizyczna w ciąży 64

Cukrzyca 66

Choroby tarczycy 67

Menopauza 68

Urazy 69

Piśmiennictwo 70

Rozdział 3. Odżywianie 74

Historia żywności Agnieszka Olech 74

Neolit – młodsza epoka kamienia (ok. 10 tys. lat temu – ok. 4 tys. lat temu) 75

Paleolit – starsza epoka kamienia (ok. 2,8 mln lat temu – ok. 10 tys. lat temu) 75

Średniowiecze (koniec V w. n.e. – poł. XV w. n.e.) 76

Starożytność (ok. IV tys. p.n.e. – V w. n.e.) 76

Nowożytność (poł. XV w. – poł. XIX w.) 78

Współczesność (poł. XIX w. – XXI w.) 78

Energia i makroskładniki Damian Parol 79

Energia 79

Zakończenie 79

Białka 84

Węglowodany 89

Błonnik 92

Tłuszcze 94

Witaminy Paweł Szewczyk, Damian Parol 98

Witaminy z grupy B 99

Witamina B1 – tiamina 100

Witamina B2 – ryboflawina 100

Witamina B3 /PP – niacyna 101

Witamina B5 – kwas pantotenowy 101

Witamina B12 – kobalamina 102

Witamina B6 – pirydoksyna 102

Foliany – kwas foliowy, witamina B9 104

Witamina C – kwas askorbinowy 104

Witamina A – retinol, β-karoten 105

Witamina D – cholekalcyferol, ergokalcyferol 106

Witamina E 107

Witamina K – fitochinon, menachinon 108

Składniki mineralne Urszula Somow, Damian Parol 109

Wapń 109

Fosfor 110

Magnez 111

Żelazo 112

Cynk 114

Jod 115

Miedź 115

Selen 116

Fluor 117

Sód 118

Potas 120

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej Mirosław Jarosz, Ewa Rychlik 122

Nowelizacja Piramidy i zasad zdrowego żywienia 124

Warzywa i owoce 126

Produkty zbożowe 127

Produkty mleczne 128

Mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych 129

Tłuszcze 131

Orzechy i nasiona 132

Sól, zioła i przyprawy 132

Cukier i słodycze 133

Napoje 134

Alkohol 135

Kontrowersje w żywieniu 136

Diety roślinne Urszula Somow, Damian Parol 136

Podsumowanie 136

Gluten Damian Parol 141

Wpływ mleka i przetworów mlecznych na zdrowie Damian Parol 144

Dieta paleo Paweł Szewczyk, Damian Parol 152

Superfoods Urszula Somow 156

Medycyna kulinarna Alicja Baska 159

Co to jest medycyna kulinarna? – definicja, cele i założenia 159

Edukacja żywieniowa na uczelniach medycznych 160

Medycyna kulinarna w praktyce – studium przypadków 161

Miejsce medycyny kulinarnej w systemie ochrony zdrowia 164

Żywienie osób aktywnych fizycznie i sportowców Damian Parol, Urszula Somow, Paweł Szewczyk 165

Zapotrzebowanie na energię u sportowców 165

Zapotrzebowanie na białko u osób aktywnych 168

Węglowodany w diecie osób aktywnych 170

Nawodnienie 172

Żywienie okołowysiłkowe 173

Suplementy stosowane w sporcie 174

Zmiana komponentów ciała – odchudzanie a odtłuszczanie Damian Parol, Paulina Bernatek 176

Ocena postępów przy zmianach komponentów masy ciała 179

Trening podczas zmiany komponentów ciała 180

Dieta podczas zmiany komponentów ciała 183

Piśmiennictwo 185

Podsumowanie 185

Rozdział 4. Uzależnienia 194

Uzależnienia biochemiczne 194

Alkohol i styl życia Magdalena Wilk, Bartosz Łoza 194

Substancje psychoaktywne Bartosz Łoza 199

Nikotynizm Krzysztof Królikowski 203

Uzależnienia behawioralne /nawyki cywilizacyjne 212

Wstęp Bartosz Łoza 212

Kompulsyjne zaangażowanie. Od przepracowania do wypalenia Bartosz Łoza 213

Internet Maja Herman 217

Uzależnienie od gier i hazardu Piotr Matyja 221

Hedonizm Katarzyna Bobrowska-Jabłońska 224

Uzależnienie od sprawności Olga Łoza 227

Kompulsyjne zachowania związane z prokreacją Maja Herman 233

Inne nawyki. Przynależność pokoleniowa Bartosz Łoza, Piotr Smolaga 237

Zaburzenia odżywiania 240

Pierwotne zaburzenia odżywiania Maja Herman 240

Wtórne zaburzenia odżywiania Małgorzata Reszczyńska 244

Wpływ cywilizacyjny na zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci Ewa Racicka-Pawlukiewicz 250

Teoria przywiązania 250

Rozwód rodziców 251

Zatrudnienie rodziców 252

Piśmiennictwo 254

Podsumowanie 254

Rozdział 5. Czynniki środowiskowe Barbara Piekarska, Bolesław K. Samoliński 262

Zanieczyszczenia powietrza 263

Źródła zanieczyszczeń i ich klasyfikacja 263

Toksyczne pyły i smog 265

Jakość powietrza w Polsce 266

Zanieczyszczenia wody 268

Źródła zanieczyszczeń i ich wpływ na człowieka 269

Zanieczyszczenia gleb 271

Substancje chemiczne w glebie 272

Metale ciężkie 274

Zagrożenia dla zdrowia 274

„Metale śmierci” 275

Piśmiennictwo 277

Rozdział 6. Dobrostan psychiczny 280

Równowaga psychiczna – czy wiesz, jak o nią zadbać? Aleksandra Urbaszek 280

Przekonania jako źródło 281

Perfekcjonizm to niekoniecznie zaleta 283

Ucisz swojego wewnętrznego krytyka 283

Odkryj, kiedy, tak naprawdę, czułeś się szczęśliwy 285

Obudź w sobie wdzięczność 286

Uważność 286

Twórz dobre cele 287

Lista priorytetów 288

Podsumowanie 289

Jak radzić sobie ze stresem? Aleksandra Urbaszek 290

Jak sami podtrzymujemy negatywne skutki stresu i jak bardziej konstruktywnie możemy sobie z nim radzić? 290

Zmień swoje myślenie o stresie 291

Jak działać w stresie, by działać efektywnie? 292

Przede wszystkim oceń sytuację 292

Działaj, gdy coś zależy od ciebie, akceptuj to, czego nie możesz zmienić 293

Bądź tu i teraz 294

Szukaj wsparcia i pomagaj innym 294

Jak pomóc tym, którzy się stresują? 295

Cywilizacyjne zaburzenia emocji 297

Zaburzenia depresyjne Bartosz Łoza 297

Zaburzenia okołodepresyjne Bartosz Łoza 304

Motywacja i kontakt z pacjentem Paulina Bernatek, Zbigniew Kowalski 309

Skąd się bierze motywacja do działania? Jak może wyglądać motywacja do leczenia w relacji z pacjentem? 309

Motywacja a nagrody 314

Tajemnice relacji z pacjentem 315

Wyznaczanie celów metodą SMART 318

Piśmiennictwo 321

Rozdział 7. Zdrowie seksualne Zbigniew Lew-Starowicz 326

Zdrowie seksualne i reprodukcyjne 326

Wybrane aspekty promocji zdrowia seksualnego 328

Zaburzenia erekcji 330

Zakończenie 330

Zapobieganie zaburzeniom erekcji 331

Przyczyny zaburzeń erekcji 332

Badania diagnostyczne 333

Typologia zaburzeń erekcji 333

Rola seksu dla zdrowia psychicznego 334

Leczenie zaburzeń erekcji 334

Seks a zdrowie psychiczne: typowe warianty 336

Zmiany postaw wobec roli seksu dla zdrowia psychicznego 336

Seksualne przyczyny zaburzeń zdrowia psychicznego 337

Czy można być zdrowym psychicznie bez seksu? 338

Piśmiennictwo 339

Rozdział 8. Starzenie się 340

Niedobory żywieniowe Maria Łukasiewicz, Emilian Snarski 340

Niedożywienie w wieku podeszłym – problem większy, niż się wydaje 340

Niedożywienie – definicja 341

Niedożywienie – metody oceny stanu odżywienia 342

Niedożywienie w wieku podeszłym – główne przyczyny 343

Niedożywienie w wieku podeszłym – możliwości terapeutyczne 344

Profity z prewencji oraz leczenia niedożywienia 345

Słońce i skóra Dominika Dąbrowska 346

Aspekty etyczne 346

Budowa skóry 346

Starzenie się skóry 348

Promieniowanie UV 349

Fotostarzenie 350

Nowotwory skóry 351

Skóra jako narząd immunologiczny 351

Zapobieganie 352

Choroby przewlekłe Dariusz Garecki, Dominika Dąbrowska 353

Statystyka 353

Choroby przewlekłe – cele 355

Problem wielu schorzeń u jednego pacjenta 356

Piśmiennictwo 359

Rozdział 9. Zdrowa ONA 362

Pozycja społeczna kobiet Anna Adamska-Wełnicka, Marcin Wełnicki 362

Feminizm w teorii 363

Polski feminizm w praktyce 363

Kobieta w modelu rodziny 364

Podsumowanie 365

Badania skriningowe Anna Adamska-Wełnicka 366

Nowotwory u kobiet 366

Badania skriningowe u kobiet w ciąży 371

Osteoporoza 372

Prewencja sercowo-naczyniowa 372

Szczepienia 373

Podsumowanie 373

Strategia kokonowa szczepień ochronnych Aneta Nitsch-Osuch 373

Szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego Ewa Zwolińska, Aneta Nitsch-Osuch 381

Żywienie kobiet w okresie ciąży i laktacji Małgorzata Jackowska, Damian Parol 382

Ciąża 382

Laktacja 386

Piśmiennictwo 390

Rozdział 10. Zdrowy ON 394

Pozycja społeczna mężczyzny Marcin Wełnicki 394

Teoretycznie o społeczeństwie 395

Mężczyzna w tradycyjnym i partnerskim modelu rodziny 396

Praktyczne implikacje oczekiwań społecznych 397

Podsumowanie 398

Badania skriningowe Marcin Wełnicki 399

Męska onkologia 400

Skrining kardiologiczno-metaboliczny 402

Skrining w kierunku POChP 404

Podsumowanie 405

Zdrowy mężczyzna i szczepienia ochronne Ewa Zwolińska, Aneta Nitsch-Osuch 406

Jak przygotować się do podróży? 406

Styl życia podróżnika – jak bezpiecznie połączyć pasję i zdrowie 406

Szczepienia przed podróżą 407

Piśmiennictwo 416

Rozdział 11. Zdrowe dziecko 420

Poczęcie i kalendarz kontrolny Anna Adamska-Wełnicka 420

Opieka przedkoncepcyjna 421

Kalendarz badań w ciąży 422

Szczepienia ochronne Ewa Talarek, Maria Pokorska-Śpiewak, Magdalena Marczyńska 425

Podsumowanie 425

Szczepienia obowiązkowe 428

Szczepienia zalecane 430

Niepożądane odczyny poszczepienne i ruchy antyszczepionkowe 432

Żywienie niemowląt i małych dzieci 434

Żywienie niemowląt, dzieci i młodzieży Katarzyna Wolnicka, Anna Taraszewska 434

Wybrane produkty w żywieniu dzieci 438

Prawidłowe żywienie dzieci starszych i młodzieży (4-18 lat) 440

Zasady zdrowego żywienia związane z Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej Dzieci i Młodzieży wraz z komentarzem 445

Suplementacja diety dzieci zdrowych 448

Problem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży a zdrowie publiczne 450

Aktywność fizyczna dziecka Ewa Wujek-Krajewska 453

Piśmiennictwo 456

Rozdział 12. Medycyna stylu życia w prewencji i leczeniu 460

Choroby układu krążenia Daniel Śliż 460

Epidemiologia 460

Czynniki ryzyka 461

Otyłość Agnieszka Sosnowska 466

Definicja 466

Metody oceny 467

Epidemiologia 468

Etiologia 468

Choroby związane z otyłością 469

Otyłość trzewna 469

Prewencja otyłości 473

Medycyna stylu życia w prewencji i leczeniu chorób gastroenterologicznych Mirosław Jarosz 474

Częstość występowania i główne przyczyny rozwoju chorób przewodu pokarmowego 474

Podsumowanie 474

Żywienie i styl życia a choroby czynnościowe przewodu pokarmowego 476

Żywienie i styl życia a choroby organiczne przewodu pokarmowego 478

Medycyna stylu życia w prewencji chorób nowotworowych Daniel Śliż 481

Definicja 481

Epidemiologia 481

Czynniki ryzyka 483

Modyfikacje stylu życia 483

Aktywność fizyczna 485

Podsumowanie 485

Składniki protekcyjne 485

Insulinooporność, cukrzyca Wiesława B. Duda-Król 486

Insulinooporność 487

Prewencja zaburzeń psychicznych Bartosz Łoza 493

Podsumowanie 493

Choroby płuc Krzysztof Królikowski 495

Medycyna stylu życia w prewencji i leczeniu chorób jamy ustnej Rafał Dąbrowski 496

Budowa przyzębia 496

Budowa zęba 496

Choroby zębów 497

Choroby dziąseł i przyzębia 499

Profilaktyka 500

Piśmiennictwo 503

Skorowidz 508