"Geografia społeczna Polski"

Spis treści

1. Wstęp 10

1.1. Co zawiera prezentowana książka? 13

1.2. Podstawowe źródła o geografii społecznej Polski 16

Rekomendowana literatura uzupełniająca 20

2. Geografia społeczna i jej miejsce wśród pokrewnych dyscyplin 22

2.1. Orientacje badawcze w geografii społecznej 28

2.2. Geografia społeczna w Polsce 36

2.2.1. Uwarunkowania polityczno-społeczne 39

2.2.2. Geografia społeczna miast a geografia społeczna 44

2.2.3. Przestrzenne wymiary zjawisk i problemów społecznych 49

2.2.4. Wymiar aplikacyjny geografii społecznej miast 56

Rekomendowana literatura uzupełniająca 58

3. Historyczne uwarunkowania zróżnicowań społeczno-przestrzennych 60

3.1. Geografia społeczna odrodzonej II Rzeczypospolitej Polskiej 62

3.1.1. Problemy społeczno-gospodarcze w badaniach geograficznych 66

3.1.2. Zróżnicowania etniczne i wyznaniowe 77

3.1.3. Procesy urbanizacji 82

3.1.4. Procesy konsolidacji społecznej 89

3.2. Druga wojna światowa i jej konsekwencje 90

3.2.1. Straty ludnościowe, migracje przymusowe 92

3.2.2. Przesunięcia terytorialne w trakcie i po drugiej wojnie światowej 95

3.2.3. Kształtowanie struktury społeczno-przestrzennej w nowych granicach 96

3.2.4. Ujednolicenie narodowościowe 101

Rekomendowana literatura uzupełniająca 104

4. Założenia koncepcyjne i ideologiczne modernizacji kraju 106

4.1. Koncepcje i teorie modernizacyjne a koncepcje centrum–peryferie 111

4.1.1. Teorie modernizacji 113

4.2. Wymiary modernizacji w przestrzeni 119

4.2.1. Modernizacja w stylu komunistycznym 120

4.2.2. Polityka zagospodarowania przestrzennego jako narzędzie modernizacji 122

4.2.3. Urbanizacja jako element modernizacji społeczeństwa polskiego 127

4.2.4. Uprzemysłowienie jako narzędzie zmiany struktury społeczno-przestrzennej 132

4.3. Współczesne koncepcje modernizacji rozwoju społeczno-gospodarczego kraju 137

4.3.1. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 139

Rekomendowana literatura uzupełniająca 142

5. Zróżnicowania demograficzne w przestrzeni kraju i ich uwarunkowania społeczne 144

5.1. Koncepcje wyjaśniające procesy demograficzno-społeczne 149

5.1.1. Teoria przejścia demograficznego 150

5.1.2. Koncepcje wyjaśniające migracje międzynarodowe 153

5.1.3. Polityka ludnościowa a polityka społeczna 155

5.2. Rozmieszczenie, struktura i dynamika zamian ludnościowych 158

5.2.1. Zmiany gęstości zaludnienia 164

5.2.2. Przyrost naturalny 169

5.2.3. Starzenie się społeczeństwa, umieralność i długość trwania życia 171

5.3. Miejsce migracji w kształtowaniu współczesnej struktury zróżnicowań społeczno-przestrzennych 176

5.3.1. Migracje wewnętrzne 178

5.3.2. Migracje międzynarodowe 181

5.4. Specyfika regionalnych i ludnościowych obszarów problemowych 190

5.4.1. Współczesne ludnościowe obszary problemowe 193

Rekomendowana literatura uzupełniająca 197

6. Ekonomiczne wymiary modernizacji w przestrzeni kraju 198

6.1. Zróżnicowania przestrzenne w zakresie dochodu narodowego 202

6.2. Zróżnicowanie przestrzenne w zakresie lokalnego wskaźnika rozwoju społecznego 209

6.3. Zróżnicowania dochodowe ludności Polski 213

6.4. Zagadnienie wykluczenia społecznego i ubóstwa 218

6.5. Ekonomiczne obszary problemowe 227

Rekomendowana literatura uzupełniająca 231

7. Zróżnicowania etniczne i wyznaniowe 234

7.1. Ewolucja współczesnych zróżnicowań narodowościowych i etnicznych 237

7.1.1. Ślązacy 245

7.1.2. Kaszubi 247

7.1.3. Niemcy 248

7.1.4. Ukraińcy i Łemkowie 249

7.1.5. Białorusini 251

7.1.6. Inne mniejszości narodowe 253

7.2. Zróżnicowania wyznaniowe 254

Rekomendowana literatura uzupełniająca 260

8. Miasta w procesie modernizacji kraju 262

8.1. Przemiany miasta postsocjalistycznego w miasto neoliberalne 266

8.1.1. Polaryzacja społeczeństwa miejskiego 274

8.1.2. Narastanie zróżnicowań społeczno-przestrzennych 276

8.2. Rozwój ludnościowy i struktura wielkościowa miast 284

8.2.1. Procesy rozlewania się przestrzennego obszarów miejskich 291

8.3. Współczesne problemy i wyzwania rozwojowe w procesie modernizacji 298

8.3.1. Konkurencyjność i innowacyjność miast w procesie modernizacji 301

8.3.2. Przykład modernizacyjnego oddziaływania polityki spójności Unii Europejskiej 312

8.3.3. Zagrożenia procesów modernizacji miast 314

Rekomendowana literatura uzupełniająca 319

9. Podstawowe wymiary zróżnicowań społeczno-przestrzennych 322

9.1. Kapitał ludzki i wykształcenie podstawą awansu cywilizacyjnego społeczeństwa polskiego 324

9.1.1. Zmiany w strukturze przestrzennej poziomu wykształcenia 329

9.2. Kształtowanie się nowej struktury społeczno-przestrzennej 343

9.2.1. Nowe czy stare kierunki zmian 348

9.2.2. Formowanie się elit i klasy średniej 352

9.2.3. Od klasy robotniczej do prekariatu 355

9.2.4. Specyfika obszarów wiejskich 359

9.3. W kierunku kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego 363

9.3.1. Polaryzacja polityczna społeczeństwa polskiego w układzie przestrzennym 366

9.4. O nowe miejsce w przestrzeni europejskiej – wyzwania modernizacji struktury społeczno-przestrzennej Polski 371

Rekomendowana literatura uzupełniająca 380

Literatura 382

Spis rycin 418

Spis tabel 424