"Uczeń w drodze do doświadczania podmiotowości. Konteksty. Oblicza. Rzeczywistość"

Spis treści

Wstęp 8

1. Pojęcie podmiotowości w ujęciu interdyscyplinarnym 12

1.1. Podmiotowość w ujęciu filozoficznym 12

1.2. Podmiotowość w ujęciu socjologicznym 17

1.3. Podmiotowość w ujęciu psychologicznym 20

1.4. Podmiotowość w ujęciu pedagogicznym 32

1.4.1. Podmiotowy charakter wychowania 33

1.4.2. Podmiotowość jako cel wychowania 35

1.4.3. Podmiotowość jako wartość edukacyjna 36

1.4.4. Podmiotowość jako efekt działań edukacyjnych 38

2. Doświadczanie podmiotowości przez dziecko w edukacji wczesnoszkolnej 41

2.1. Założenia pierwszego etapu edukacji szkolnej – edukacji wczesnoszkolnej 41

2.2. Możliwości i ograniczenia dziecka w wieku wczesnoszkolnym – kontekst wybranych teorii rozwoju (podmiotowość w perspektywie teorii rozwojowych) 52

2.2.1. Teoria rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona 53

2.2.2. Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta 56

2.2.3. Teoria zadań rozwojowych Roberta J. Havighursta 58

2.3. Doświadczanie podmiotowości jako czynnik prowadzący do podmiotowości 61

2.4. Dziecko jako współtwórca doświadczania podmiotowości 64

2.4.1. Rozwój osobowości 69

2.4.2. Rozwój emocjonalny 70

2.4.3. Rozwój moralny 71

2.4.4. Rozwój poznawczy 73

2.4.5. Rozwój społeczny 75

3. Uczestnicy – współtwórcy doświadczania podmiotowości dziecka 77

3.1. Nauczyciel jako współorganizator doświadczania podmiotowości przez uczniów 77

3.2. Rodzice/opiekunowie jako współorganizatorzy doświadczania podmiotowości przez dziecko 86

4. Zarys problematyki i wyniki badań empirycznych 95

4.1. Doświadczanie podmiotowości jako podstawowa kategoria badań empirycznych 97

4.2. Doświadczanie podmiotowości w deklaracjach uczniów klas trzecich 99

4.2.1. Doświadczanie mocy sprawczej w deklaracjach uczniów 100

4.2.2. Doświadczanie możliwości wyboru w deklaracjach uczniów 103

4.2.3. Doświadczanie gotowości ponoszenia konsekwencji dokonywanych wyborów w deklaracjach uczniów 108

4.3. Stwarzanie warunków sprzyjających doświadczaniu podmiotowości uczniów w deklaracjach i obserwacjach pracy nauczycieli 114

4.3.1. Stwarzanie warunków sprzyjających doświadczaniu podmiotowości uczniów w zakresie mocy sprawczej w deklaracjach i obserwacjach pracy nauczycieli 118

4.3.2. Stwarzanie warunków sprzyjających doświadczaniu podmiotowości uczniów w zakresie możliwości wyboru w deklaracjach i obserwacjach pracy nauczycieli 121

4.3.3. Stwarzanie warunków sprzyjających doświadczaniu podmiotowości uczniów w zakresie gotowości ponoszenia konsekwencji w deklaracjach i obserwacjach pracy nauczycieli 125

4.4. Zachowania rodziców/opiekunów sprzyjające doświadczaniu podmiotowości przez dziecko 133

4.4.1. Postawa górowania przejawiana w stosunku do dziecka 133

4.4.2. Postawa bezradności przejawiana w stosunku do dziecka 134

4.4.3. Postawa koncentracji przejawiana w stosunku do dziecka 135

4.4.4. Postawa dystansu przejawiana w stosunku do dziecka 137

5. Podsumowanie, wnioski merytoryczne, rekomendacje dla praktyki 140

Zakończenie 145

Bibliografia 147

Spis tabel 161

Streszczenie 163

Summary 166