"Edukacja do samodzielności"

Table of Contents

Problematyka książki 13

WSTĘP 13

Powody i cele napisania tej książki 14

Specyfika i efekty proponowanej metody (WDF) 15

Zakres zastosowania WDF 17

Adresaci książki 18

Perspektywa ujęcia tematu i wynikające z niej ograniczenia 18

Kompozycja książki 19

Strategia wywodu 19

Moja droga do tej książki 22

Własne teksty wykorzystane w książce 26

Podziękowania 27

CZĘŚĆ I. TEORIA 31

Rozdział 1. EDUKACJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE 33

1.1. Wizja edukacji 34

1.2. Współczesny oraz przyszły świat a jednostka 36

1.2.1. Główne obszary zmian 36

1.2.2. Sytuacja jednostki 39

1.3. Kompetencje wymagane od współczesnych 41

1.3.1. Rozumienie świata 42

1.4. Aktualny obraz edukacji 43

1.4.1. Deklarowane cele 43

1.4.2. Raport z badań 44

1.4.3. Dominujące metody i strategie 46

1.4.4. Diagnoza 49

1.5. Podsumowanie: zadania współczesnej edukacji 51

Rozdział 2. FILOZOFOWANIE 55

2.1. Dwoistość ujmowania filozofii 57

2.2. Filozofowanie – charakterystyka 61

2.2.1. Filozofowanie jako rozumowanie 61

2.2.2. Filozofowanie jako myślenie racjonalne (antyirracjonalne) 64

2.2.3. Swoistość filozofowania 66

2.2.3.1. Samozwrotność – krytycyzm 66

2.2.3.2. Samozwrotność – krytyczność 69

2.2.3.3. Różnozałożeniowość 71

2.2.3.4. Holistyczna optyka oglądu 73

2.2.3.5. Teoretyczność 74

2.2.3.6. Historyczność 76

2.2.3.7. Dialogiczność 77

2.3. Podsumowanie 79

2.3.1. Wyjściowe kompetencje filozofowania 80

2.3.1.1. Zdziwienie i załamanie się poczucia oczywistości 80

2.3.1.2. Świadomość własnej niewiedzy i podważenie „dogmatycznej pewności siebie 81

2.3.1.3. Zdolność zapytywania 82

2.3.1.4. Postawa dialogiczna 82

Rozdział 3. DIALOG – NARZĘDZIE FILOZOFOWANIA (w kontekście edukacji) 85

3.1. Pierwowzór dialogu – dialog sokratejski 87

3.1.1. Cel 89

3.1.2. Punkt wyjścia 91

3.1.3. Środki 93

3.1.4. Specyfika 93

3.2. Dialog intelektualny 94

3.2.1. Cel 94

3.2.2. Punkt wyjścia 95

3.2.3. Przebieg 97

3.2.4. Efekt 100

3.3. Dialog egzystencjalny 102

3.3.1. Cel 103

3.3.2. Punkt wyjścia 103

3.3.3. Przebieg 104

3.3.4. Efekt 105

3.4. Podsumowanie 106

Rozdział 4. WARSZTATY Z DOCIEKAŃ FILOZOFICZNYCH. TEORIA 111

4.1. Wstępna charakterystyka 112

4.2. Geneza 115

4.3. Historia 118

4.4. Obszary zastosowania WDF 121

4.5. Założenia 125

4.5.1. Filozoficzne 125

4.5.1.1. Antropologiczne 125

4.5.1.2. Metafilozoficzne 131

4.5.1.3. Ontologiczne 132

4.5.1.4. Epistemologiczne 133

4.5.1. Psychologiczne 136

4.5.1. Metodologiczne 138

4.6. Podsumowanie 141

Rozdział 5. WARSZTATY Z DOCIEKAŃ FILOZOFICZNYCH. ETYKA 143

5.1. Stanowisko etyczne prezentowane przez Lipmana 144

5.1.1. Trzy argumenty przeciw postawie kodeksowej 146

5.1.1.1. Stosunek do obligatoryjności wartości i norm 146

5.1.1.2. Obraz moralnej rzeczywistości 149

5.1.1.3. Położenie i wizja podmiotu moralnego 149

5.1.2. Powinności podmiotu moralnego 151

5.1.2.1. Przed decyzją 151

5.1.2.2. Przy podejmowaniu decyzji 153

5.1.2.3. Po decyzji 155

5.1.3. Kompetencje podmiotu moralnego 156

5.1.4. Wychowanie moralne 158

5.2. Lipmanowska strategia edukacji etycznej (WDF) 160

5.2.1. Narzędzia moralnego wychowania 160

5.2.1.1. Dialog uczniów 161

5.2.1.2. Wiara w moralny potencjał wychowanków 162

5.2.1.3. Przykład dawany przez wychowawców 163

5.2.2. Oświeceniowy efekt dociekań filozoficznych 165

5.3. Dociekania filozoficzne a relatywizm etyczny (sytuacjonizm) 165

5.3.1. Co to jest sytuacjonizm? 166

5.3.1.1. Pierwsze uściślenie: relatywizm etyczny 166

5.3.1.2. Drugie uściślenie: subiektywistyczny relatywizm etyczny 167

5.3.1.3. Trzecie uściślenie: sytuacjonizm 169

5.3.2. Program Lipmana a sytuacjonizm 170

5.3.3. Program Lipmana a „beztreściowa wolność” w sferze etycznej 175

5.4. Podsumowanie 177

CZĘŚĆ II. METODYKA 181

Rozdział 6. WARSZTATY Z DOCIEKAŃ FILOZOFICZNYCH. METODYKA 183

6.1. Klimat zajęć 184

6.1.1. Czynniki sytuacyjne 184

6.1.2. Czynniki psychologiczne 187

6.1.2.1. Zasady zachowania się na WDF 187

6.1.2.2. Postawa prowadzącego 189

6.2. Struktura warsztatu 191

6.2.1. „Lodołamacz” 192

6.2.2. Materiał do dociekań 196

6.2.2.1. Ćwiczenia 196

6.2.2.2. Tekst 199

6.2.3. Zbieranie pytań i problemów 200

6.2.3.1. Rodzaje pytań 201

6.2.3.2. Myślenie pytajne 203

6.2.3.3. Działania prowadzącego 208

6.2.4. Wybór tematu dociekań 209

6.2.5. Dociekania filozoficzne 210

6.2.5.1. Rozpoczynanie dociekań 211

6.2.5.2. Cechy stanowiące o filozoficzności dociekań 211

6.2.5.3. Działania prowadzącego 218

6.2.5.4. Korzyści płynące z uczestnictwa w dociekaniach 219

6.2.6. Zakończenie warsztatów 223

6.2.7. Ewaluacja 224

6.2.8. Tryb otwarty i zamknięty warsztatów 226

6.3. Podsumowanie 227

Rozdział 7. ROLA PROWADZĄCEGO – DYREKTYWA WYCOFANIA SIĘ Z MERYTORYCZNEJ WARSTWY DIALOGU 231

7.1. Przesłanki tytułowej dyrektywy 232

7.2. Respektowanie tytułowej dyrektywy w kolejnych fazach WDF 234

7.2.1. Przygotowanie do dociekań 235

7.2.2. Trwanie dociekań 237

7.2.3. Zakończenie dociekań 241

7.3. Krytyka tytułowego zalecenia i odpowiedź na nią 241

7.3.1. Wprowadzanie w stan chaosu światopoglądowego 242

7.3.2. Skłanianie do amoralizmu 244

7.3.3. Indoktrynowanie 245

7.3.3.1. Co to jest indoktrynacja? 246

7.3.3.2. Relacja między edukacją a indoktrynacją 247

7.3.3.3. Niezbędny zakres indoktrynacji 248

7.3.3.4. Indoktrynacja a WDF 249

7.3.4. Podważanie autorytetów 250

7.3.4.1. Czym jest autorytet? 250

7.3.4.2. Autorytet a WDF 254

7.4. Podsumowanie 256

ZAKOŃCZENIE 259

LITERATURA PRZYWOŁANA W TEKŚCIE 265

SPIS SCHEMATÓW I TABEL 281

OD REDAKCJI 283