"Psychologia zdrowia"

Table of Contents

Strona tytułowa 2

Strona redakcyjna 3

Wstęp 10

Rozdział 1. Narodziny i rozwój psychologii zdrowia 15

1.1. Źródła wyodrębnienia się psychologii zdrowia 16

1.2. Prekursorzy psychologii zdrowia 23

1.3. Współczesne wyzwania naukowe, edukacyjne i praktyczne. Poszerzony zakres i nowe problemy 27

1.4. Podsumowanie 34

Rozdział 2. Psychologia zdrowia jako dziedzina stosowana 36

2.1. Pojęcie psychologii zdrowia i jej ogólna charakterystyka 37

2.2. Psychologia zdrowia jako dziedzina badań 39

2.3. Psychologia zdrowia jako dziedzina zastosowań praktycznych 42

2.4. Status psychologii zdrowia 44

2.5. Podsumowanie 45

Rozdział 3. Koncepcje i pojęcie zdrowia w psychologii i naukach o człowieku 47

3.1. Co to jest zdrowie 48

3.2. Ogólne tendencje w ujmowaniu zdrowia 53

3.3. Zmiany poziomu zdrowia w ciągu życia człowieka 56

3.4. Pojęcie zdrowia a pojęcia bliskoznaczne 63

3.5. Podsumowanie 67

Rozdział 4. Modele i podejścia stosowane w psychologii zdrowia 69

4.1. Model biomedyczny 70

4.2. Model biopsychospołeczny i holistyczno-funkcjonalny 71

4.3. Model socjoekologiczny 74

4.4. Model dobrostanu psychicznego 76

4.5. Podsumowanie 79

Rozdział 5. Podejście salutogenetyczne i jego znaczenie dla psychologii 81

5.1. Komplementarność podejścia patogenetycznego i salutogenetycznego 82

5.2. Podstawowe założenia teoretyczne podejścia salutogenetycznego 83

5.3. Wybrane wyniki empirycznej weryfikacji modelu salutogenezy 89

5.4. Podsumowanie 93

Rozdział 6. Behawioralne uwarunkowania zdrowia i choroby 95

6.1. Zachowanie a zdrowie i choroba – uwagi wstępne 96

6.2. Pojęcie i istota zachowań zdrowotnych 99

6.3. Rodzaje zachowań zdrowotnych 104

6.4. Badania nad strukturą zachowań zdrowotnych 106

6.5. Styl życia a zdrowie 109

6.6. Podsumowanie 110

Rozdział 7. Poznawcze uwarunkowania zdrowia i choroby 112

7.1. Potoczne i naukowe koncepcje zdrowia 113

7.2. Komponenty świadomości zdrowotnej i jej rozwój 115

7.3. Przekonania dotyczące możliwości wpływania na własne zdrowie 118

7.4. Rola czynników poznawczych w organizacji zachowań zdrowotnych 122

7.5. Podsumowanie 124

Rozdział 8. Modele społecznej psychologii poznawczej wyjaśniające zachowania zdrowotne i zmianę zachowań 127

8.1. Model przekonań zdrowotnych 128

8.2. Teoria uzasadnionego działania i teoria planowanego zachowania 130

8.3. Motywacja do zmiany zachowań związanych ze zdrowiem z perspektywy teorii autodeterminacji 134

8.4. Modele fazowe i procesualne zmiany zachowań związanych ze zdrowiem 137

8.5. Znaczenie procesów ważnych w realizacji intencji prozdrowotnych 147

8.6. Zasady kształtowania i zmiany zachowań zdrowotnych 149

8.7. Doskonalenie modeli naukowych i programów zmiany zachowań związanych ze zdrowiem 150

8.8. Podsumowanie 153

Rozdział 9. Zdrowie i choroba w paradygmacie stresu psychologicznego 155

9.1. Współczesne ujęcia stresu psychologicznego 156

9.2. Wielowymiarowa analiza zjawiska stresu a podejście do problemów zdrowotnych we współczesnej psychologii zdrowia 163

9.3. Radzenie sobie jako specyficzna forma aktywności w obliczu stresu – ujęcie klasyczne 164

9.4. Radzenie sobie jako specyficzna forma aktywności w obliczu stresu – współczesne ujęcia rozszerzające 166

9.5. Radzenie sobie z problemami zdrowotnymi z perspektywy postępów w psychologii stresu 171

9.6. Podsumowanie 174

Rozdział 10. Psychologiczno-społeczny kontekst zdrowia i choroby – zasoby i czynniki ryzyka w modelu salutogenetycznym i patogenetycznym 176

10.1. Rola zasobów i deficytów odpornościowych w procesach zdrowia i choroby 177

10.2. Resilience jako nowy obszar badań nad procesami odporności 188

10.3. Podsumowanie 195

Rozdział 11. Psychologiczne mechanizmy chorób i dysfunkcji somatycznych 196

11.1. Psychodynamiczne koncepcje wyjaśniające choroby i dysfunkcje somatyczne 197

11.2. Behawioralno-poznawcze koncepcje wyjaśniające prozdrowotne i ryzykowne zachowania oraz dysfunkcje i zaburzenia somatyczne 201

11.3. Rodzinne koncepcje chorób i dysfunkcji somatycznych w podejściu systemowym 204

11.4. Stres jako przyczyna chorób 205

11.5. Osobowość a zachorowalność 213

11.6. Psychoneuro-immunologia jako współczesna propozycja wyjaśniania zależności psychosomatycznych 216

11.7. Polietiologiczne modele chorób somatycznych 219

11.8. Podsumowanie 220

Rozdział 12. Psychologiczne następstwa choroby 222

12.1. Ogólna charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby – sytuacja choroby jako źródło stresu 223

12.2. Reakcje emocjonalne wobec choroby i związanej z nią sytuacji 225

12.3. Poznawcze odzwierciedlenie własnej choroby – jej obraz i jego komponenty 228

12.4. Ból jako główna forma cierpienia w chorobie somatycznej 230

12.5. Zmęczenie jako powszechne doświadczenie związane z chorobą somatyczną 232

12.6. Depresja jako dolegliwość współwystępująca z chorobą somatyczną 234

12.7. Podsumowanie 235

Rozdział 13. Zachowanie wobec własnej choroby i jego organizacja 236

13.1. Radzenie sobie ukierunkowane na emocje 237

13.2. Radzenie sobie z chorobą ukierunkowane na znaczenie (na przykładzie teorii adaptacji poznawczej Shelley Taylor) 243

13.3. Instrumentalne radzenie sobie z chorobą; sytuacja choroby jako zadanie 244

13.4. Indywidualne różnice predyspozycji do radzenia sobie z chorobą; rola indywidualnego stylu radzenia sobie 248

13.5. Skuteczność radzenia sobie z własną chorobą i rozwój osobisty w chorobie somatycznej 250

13.6. Stres, choroba i radzenie sobie – wzajemne związki 252

13.7. Podsumowanie 252

Rozdział 14. Psychologiczne aspekty opieki zdrowotnej 254

14.1. Wyzwania i ograniczenia współczesnego systemu ochrony zdrowia – uwagi wstępne 255

14.2. Kontakty człowieka zdrowego z systemem opieki zdrowotnej i jego zadaniami 256

14.3. Pacjent w szpitalu, organizacja instytucji leczniczych a jakość usług zdrowotnych 261

14.4. Seniorzy w systemie opieki zdrowotnej 264

14.5. Podsumowanie 267

Rozdział 15. Psychologiczna problematyka kontaktu lekarz–pacjent 269

15.1. Psychologiczny kontekst kontaktu lekarza z pacjentem – wprowadzenie 270

15.2. Kontakt lekarza z pacjentem jako zagadnienie interdyscyplinarne; znaczenie aspektów wychowawczych 271

15.3. Podejmowanie decyzji o udaniu się do lekarza, oczekiwania pacjenta i lęk przed spotkaniem z lekarzem 273

15.4. Przebieg spotkania pacjenta z lekarzem; problemy w komunikowaniu się 276

15.5. Satysfakcja pacjenta ze spotkania z lekarzem – zmiany stanu emocjonalnego po wizycie i ich związek z wynikami leczenia 278

15.6. Wykowanywanie przez pacjentów zaleceń lekarskich 280

15.7. Zaufanie jako podstawa relacji lekarz–pacjent; jaki lekarz zasługuje na zaufanie? 283

15.8. Paternalizm, konsumeryzm czy partnerstwo? Zmieniający się model relacji lekarz–pacjent 286

15.9. Podsumowanie 287

Rozdział 16. Psychologiczna diagnoza zdrowia i choroby oraz kontekstu zdrowia 289

16.1. Metodologiczne podstawy diagnozy poziomów zdrowia i choroby 290

16.2. Cele i problemy diagnostyczne w psychologii zdrowia 293

16.3. Znaczenie ekspertyzy i badań ewaluacyjnych w psychologii zdrowia 299

16.4. Metody diagnozy psychologicznych aspektów zdrowia i choroby 302

16.5. Podsumowanie 308

Rozdział 17. Interwencje psychologiczne i rodzaje pomocy w psychologii zdrowia 310

17.1. Psychologiczne aspekty promocji zdrowia 311

17.2. Psychologiczna prewencja chorób i dysfunkcji somatycznych 314

17.3. Interwencja psychologiczna w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia 318

17.4. Wybrane zagadnienia terapii psychologicznej 321

17.5. Psycholog zdrowia w roli konsultanta 326

17.6. Podsumowanie 327

Rozdział 18. Psychologia zdrowia w wybranych dziedzinach medycyny 329

18.1. Psychologiczne problemy chorób układu krążenia 330

18.2. Psychologiczne problemy chorób nowotworowych 337

18.3. Cukrzyca jako zagrożenie zdrowotne i wyzwanie dla psychologów 345

18.4. Wybrane psychologiczne aspekty ginekologii i położnictwa 356

18.5. Psychologiczna wiedza o starzeniu i starości oraz jej zastosowanie w praktyce geriatrycznej – wybrane zagadnienia 363

18.6. Podsumowanie 372

Rozdział 19. Kontekst metodologiczny psychologii zdrowia 374

19.1. Badania terenowe o celach poznawczych nad psychologicznymi aspektami zdrowia i choroby 375

19.2. Badania jakościowe w psychologii zdrowia 380

19.3. Podejścia stosowane w badaniach psychosomatycznych 385

19.4. Budowanie programów interwencyjnych i ich ewaluacja 387

19.5. Podsumowanie 393

Zakończenie 395

Bibliografia 401

Aneks. Wybrane narzędzia pomiaru zmiennych psychologicznych stosowanych w psychologii zdrowia 429

Przypisy 452