"Toksykologia. TOM 2. Toksykologia szczegółowa i stosowana"
Identyfikator Librowy: 225206
Spis treści
CZĘŚĆ IV 22
TOKSYKOLOGIA SZCZEGÓŁOWA – WYBRANE ZAGADNIENIA 22
27. Toksykologia wybranych metali – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik 24
27.1. Wstęp – Kamil Jurowski 24
27.2. Podstawowe terminy stosowane w toksykologii metali – Kamil Jurowski 25
27.3. Biologiczne znaczenie metali w kontekście toksykologicznym – Kamil Jurowski 28
27.4. Metale ciężkie – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik 29
27.4.1. Ołów 31
27.4.2. Rtęć 39
27.4.3. Kadm 41
27.4.4. Arsen 43
27.5. Pozostałe metale mające znaczenie toksykologiczne – Kamil Jurowski 46
27.5.1. Beryl 46
27.5.2. Osm 47
27.5.3. Polon 48
27.5.4. Tal 48
Piśmiennictwo 49
28. Trucizny obecne w roślinach występujących w Polsce – Anita Rutkowska 52
28.1. Wstęp 52
28.2. Rośliny neurotoksyczne 57
28.3. Rośliny halucynogenne 64
28.4. Rośliny kardiotoksyczne 72
28.5. Rośliny gastroenterotoksyczne 83
28.6. Fitotoksyny działające na układ oddechowy 87
28.7. Rośliny dermatotoksyczne 89
Piśmiennictwo 95
29. Trucizny pochodzące od zwierząt występujących w Polsce – Krzysztof Ciszowski, Kamil Jurowski 96
29.1. Wstęp – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski 96
29.2. Jadowite owady – Krzysztof Ciszowski 97
29.3. Jadowite pająki – Krzysztof Ciszowski 100
29.4. Jadowite węże – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski 102
29.5. Jadowite płazy – Krzysztof Ciszowski 108
29.6. Jadowite ssaki – Krzysztof Ciszowski 111
Piśmiennictwo 112
30. Trucizny grzybowe mające znaczenie w Polsce – Krzysztof Ciszowski 114
30.1. Wstęp 114
30.2. Zatrucia grzybami wielkoowocnikowymi 114
Piśmiennictwo 124
31. Toksykologia substancji uzależniających – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek, Marta Napierała 126
31.1. Podstawowe pojęcia i definicje – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 126
31.1.1. Farmakologiczno-biochemiczny mechanizm uzależnienia 126
31.2. Toksyczność dymu tytoniowego – Ewa Florek, Marta Napierała, Wojciech Piekoszewski 127
31.2.1. Historia tytoniu 127
31.2.2. Epidemiologia uzależnienia od tytoniu 128
31.2.3. Skład chemiczny dymu tytoniowego 129
31.2.4. Składniki kancerogenne dymu tytoniowego 130
31.2.5. Metabolizm nikotyny i kotyniny 134
31.2.6. Palenie tytoniu a ciąża 137
31.2.7. Konsekwencje zdrowotne palenia tytoniu 143
31.3. Toksykologiczne aspekty alkoholu etylowego – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 146
31.3.1. Informacje wstępne 146
31.3.2. Wchłanianie alkoholu 146
31.3.3. Dystrybucja alkoholu 148
31.3.4. Eliminacja alkoholu 149
31.3.5. Toksyczne działanie alkoholu 152
31.3.6. Cechy uzależnienia od alkoholu 157
31.3.7. Diagnostyka uzależnienia od alkoholu 158
31.3.8. Leczenie uzależnienia od alkoholu 161
31.4. Uzależniające środki psychodepresyjne – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 162
31.4.1. Informacje wstępne 162
31.4.2. Opioidy 162
31.5. Rozpuszczalniki (kleje) – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 169
31.5.1. Informacje wstępne 169
31.5.2. Toluen 170
31.5.3. Chlorowane węglowodory 171
31.6. Stymulanty – środki pobudzające OUN – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 172
31.6.1. Informacje wstępne 172
31.6.2. Amfetaminy 173
31.6.3. Kokaina 178
31.7. Halucynogeny – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 181
31.7.1. Informacje wstępne 181
31.7.2. Halucynogeny serotoninergiczne 182
31.7.3. Amfetaminy halucynogenne 187
31.7.4. Halucynogeny antycholinergiczne 188
31.7.5. Anestetyki dysocjacyjne halucynogenne 189
31.8. „Dopalacze” – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 194
31.8.1. Informacje wstępne 194
31.8.2. Rośliny zaliczane do „dopalaczy” 196
Piśmiennictwo 199
32. Toksykologia pestycydów – Bartosz Wielgomas 200
32.1. Wstęp 200
32.2. Źródła ekspozycji dla człowieka 202
32.3. Nadzór nad wprowadzaniem do obrotu i obrotem pestycydów w Polsce 203
32.4. Klasyfikacje pestycydów 204
32.5. Charakterystyka pestycydów 205
32.5.1. Insektycydy 205
32.5.2. Herbicydy 222
32.5.3. Fungicydy 227
32.5.4. Repelenty 230
32.6. Rola pestycydów w ochronie zdrowia publicznego 231
32.7. Integrowana ochrona roślin 233
32.8. Ryzyko związane z pozostałościami pestycydów w żywności 234
32.9. Pestycydy stosowane w gospodarstwach domowych 236
32.10. Monitoring biologiczny narażenia na pestycydy 237
Piśmiennictwo 242
33. Bojowe środki trujące – Krzysztof Ciszowski 244
33.1. Wstęp 244
33.2. Środki paralityczno-drgawkowe 245
33.3. Środki parzące (nekrozujące) 247
33.4. Środki ogólnotrujące 249
33.5. Środki duszące 250
33.6. Środki drażniące 252
33.7. Środki psychotoksyczne (psychomimetyczne) 254
33.8. Toksyny 256
Piśmiennictwo 259
CZĘŚĆ V 260
TOKSYKOLOGIA STOSOWANA 260
34. Toksykologia analityczna i analiza toksykologiczna – Kamil Jurowski, Ewa Gomółka, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej 262
34.1. Wstęp – Kamil Jurowski 262
34.2. Główne cele analizy toksykologicznej – Kamil Jurowski 264
34.3. Ogólny tok postępowania w analizie toksykologicznej – Kamil Jurowski 264
34.4. Próbki biologiczne w toksykologii sądowo-lekarskiej i toksykologii klinicznej – Ewa Gomółka, Kamil Jurowski 265
34.4.1. Podstawowe pojęcia stosowane w analizie klinicznej/sądowej materiału biologicznego 266
34.4.2. Klasyfikacja próbek w toksykologii analitycznej 267
34.4.3. Charakterystyka najważniejszych próbek biologicznych 269
34.4.4. Pobieranie próbek w toksykologii analitycznej 272
34.4.5. Przechowywanie próbek w toksykologii analitycznej 277
34.4.6. Metody przygotowania próbek biologicznych 278
34.4.7. Kontrola jakości i zasady dobrej praktyki laboratoryjnej (GLP) w badaniach próbek biologicznych 285
34.5. Najpopularniejsze techniki i metody stosowane w toksykologii analitycznej – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej, Ewa Gomółka 289
34.5.1. Techniki spektroskopowe – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak 289
Spektroskopia UV-VIS – Kamil Jurowski 290
Spektroskopia w podczerwieni (IR) – Kamil Jurowski 292
Atomowa spektroskopia absorpcyjna (ASA) – Mirosław Krośniak 294
Informacje wstępne – Kamil Jurowski 299
34.5.2. Spektrometria mas – Kamil Jurowski, Joanna Kasprzyk 299
Spektrometria mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS) – Kamil Jurowski 300
Jonizacja/desorpcja próbki wspomagana matrycą (MALDI) – Joanna Kasprzyk 302
34.5.3. Techniki chromatograficzne i pokrewne – Katarzyna Madej 314
34.5.4. Techniki immunoenzymatyczne – Ewa Gomółka 352
Piśmiennictwo 368
35. Toksykologia kliniczna – Piotr Hydzik, Krzysztof Ciszowski, Dorota Szpak, Iwona Popiołek 372
35.1. Wstęp – Piotr Hydzik 372
35.2. Ośrodek informacji toksykologicznej – rola, funkcjonowanie, znaczenie i zadania – Piotr Hydzik 373
35.3. Toksydromy – zespoły specyficznych objawów klinicznych – Piotr Hydzik 382
35.3.1. Zebranie informacji dotyczących narażenia z uwzględnieniem danych toksykologicznych 382
35.3.2. Ponowna kliniczna ocena 387
35.3.3. Wdrożenie metod przyspieszających eliminację wchłoniętego ksenobiotyku 387
35.3.4. Przedłużona obserwacja 399
35.3.5. Rozpoznawanie toksydromów 399
35.4. Zatrucia lekami 416
35.4.1. Zatrucia lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi – Piotr Hydzik 416
35.4.2. Zatrucia lekami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy – Krzysztof Ciszowski 427
35.4.3. Zatrucia lekami i innymi ksenobiotykami działającymi na układ krążenia – Dorota Szpak 439
35.5. Zatrucia substancjami psychoaktywnymi – Piotr Hydzik 452
35.6. Zatrucia wybranymi alkoholami – Piotr Hydzik 462
35.6.1. Zatrucia alkoholem etylowym 462
35.6.2. Ostre zatrucia izopropanolem 470
35.6.3. Ostre zatrucia metanolem i glikolem etylenowym 472
35.7. Zatrucia gazami duszącymi chemicznie – Krzysztof Ciszowski 479
35.7.1. Zatrucia tlenkiem węgla(II) 479
35.7.2. Zatrucia cyjankami 482
35.7.3. Zatrucia siarkowodorem 485
35.8. Zatrucia wybranymi metalami – Piotr Hydzik 486
35.8.1. Specyficzne efekty zatrucia metalami 487
35.8.2. Ołów 488
35.8.3. Rtęć 491
35.8.4. Kadm 494
35.9. Zatrucia środkami chemii gospodarczej, budowlanej i ogrodowej – Iwona Popiołek 495
35.9.1. Zatrucia środkami chemii gospodarczej/domowej 495
35.9.2. Zatrucia środkami chemii budowlanej 499
35.9.3. Zatrucia środkami chemii ogrodowej 508
35.10. Zatrucia truciznami pochodzenia naturalnego – Krzysztof Ciszowski 517
35.10.1. Zatrucia truciznami pochodzenia roślinnego 517
35.10.2. Zatrucia truciznami pochodzenia zwierzęcego 523
Piśmiennictwo 524
35.10.3. Zatrucia truciznami grzybowymi 524
36. Laboratoryjna toksykologia medyczna – Ewa Gomółka 530
36.1. Wstęp 530
36.2. Najważniejsze aspekty diagnostyki toksykologicznej 532
36.2.1. Faza przedanalityczna 532
36.2.2. Faza analityczna 534
36.2.3. Faza postanalityczna 534
36.3. Alkohole 537
36.3.1. Alkohol etylowy 537
36.3.2. Alkohole niespożywcze 540
36.4. Leki 543
36.4.1. Najważniejsze informacje 543
36.4.2. Terapia monitorowana 545
36.5. Narkotyki i nowe substancje psychoaktywne (NSP) 546
36.5.1. Najważniejsze informacje 546
36.5.2. Tabletka gwałtu 549
36.6. Toksyczne gazy 551
41. Ekotoksykologia – Ryszard Laskowski 554
36.7. Związki methemoglobinotwórcze 554
36.8. Grzyby 555
36.9. Pestycydy 557
36.10. Metale 558
Piśmiennictwo 561
37. Toksykologia sądowa – Maria Kała, Wojciech Lechowicz, Piotr Adamowicz, Dariusz Zuba 564
37.1. Zarys historii toksykologii sądowej – Maria Kała 564
37.2. Rola i zadania toksykologii sądowej – Maria Kała 566
37.3. Rola i odpowiedzialność biegłego sądowego – Maria Kała 567
37.4. Toksykologia sądowo-lekarska – Maria Kała 569
37.4.1. Zakres działania 569
37.4.2. Materiał do badań w toksykologii sądowo-lekarskiej 570
37.4.3. Badania toksykologiczne dla celów sądowych 570
37.4.4. Metody analityczne w toksykologii sądowo-lekarskiej 571
37.4.5. Wymagania wobec metod stosowanych w laboratorium sądowym 572
37.4.6. Interpretacja wyników badań 572
37.5. Analityka toksykologiczna w laboratorium sądowym – Wojciech Lechowicz 573
37.5.1. Zagadnienia ogólne 573
37.5.2. Przygotowanie materiału 575
37.5.3. Metody separacyjne 578
37.5.4. Metody detekcji 579
37.5.5. Analiza danych i archiwizacja 582
37.6. Wybrane zagadnienia szczegółowej toksykologii sądowej 583
37.6.1. Nowe substancje psychoaktywne – Piotr Adamowicz 583
37.6.2. Substancje ułatwiające dokonanie przestępstwa – Piotr Adamowicz 589
37.6.3. Środki działające podobnie do alkoholu – Maria Kała 597
37.6.4. Alkohologia – Dariusz Zuba 607
Piśmiennictwo 611
38. Toksykoproteomika – Joanna Kasprzyk, Wojciech Piekoszewski 614
38.1. Wstęp 614
38.2. Biomarkery proteomiczne 616
38.3. Proteomika w toksykologii narządowej 618
38.4. Perspektywy toksykoproteomiki 620
38.5. Przyszłość proteomiki w badaniach toksykologicznych 620
Piśmiennictwo 621
39. Toksykologia i ocena bezpieczeństwa żywności i żywienia – Małgorzata Schlegel-Zawadzka 622
39.1. Wstęp 622
39.2. Autentyczność żywności a możliwość zafałszowania i zagrożenia dla zdrowia 623
39.3. Jakość zdrowotna świeżych warzyw i owoców. Potencjalne zagrożenie zdrowotne ze strony żywności świeżej, nieprzetworzonej i minimalnie przetworzonej 626
39.4. Bezpieczeństwo żywieniowe/żywnościowe 628
39.5. Bezpieczeństwo żywności 634
39.6. Kulturowe uwarunkowania bezpieczeństwa żywności 634
39.7. Bezpieczeństwo sanitarno-epidemiologiczne w Polsce 635
Piśmiennictwo 647
40. Toksykologia kosmetyków i ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych – Kamil Jurowski 648
40.1. Wstęp 648
40.1.1. Ekspozycja na ksenobiotyki obecne w produktach kosmetycznych 648
40.1.2. Podstawowe definicje 649
40.2. Toksykologia kosmetyków 650
40.2.1. Znaczenie toksykologii kosmetyków i stopień jej rozwoju 650
40.2.2. Zakres współczesnej toksykologii kosmetyków 651
40.3. Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 652
40.3.1. Wstępne informacje na temat oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 652
40.3.2. Aktualne regulacje prawne i inne dokumenty niezbędne do oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 653
40.3.3. Raport z oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 655
Piśmiennictwo 672
41.1. Wstęp 674
41.2. Ekotoksykologia jako nauka podstawowa 674
41.3. Ekotoksykologia jako nauka stosowana 675
41.4. Ekotoksykologia organizmu 676
41.4.1. Koszty detoksykacji – ogólna teoria stresu 677
41.4.2. Toksykokinetyka i toksykodynamika (TK-TD) 686
41.5. Ekotoksykologia zespołów 689
41.6. Ekotoksykologia w praktyce 691
Piśmiennictwo 695
42. Toksykologia środowiska – Bogusław Buszewski, Katarzyna Rafińska, Paweł Pomastowski, Aneta Krakowska-Sieprawska, Agnieszka Rogowska, Anna Król 698
42.1. Znaczenie toksykologii środowiska we współczesnym świecie 698
42.2. Wpływ zanieczyszczeń na ekosystemy 700
42.3. Źródła substancji toksycznych w środowisku naturalnym 702
42.4. Drogi migracji substancji toksycznych w środowisku 704
42.5. Proces oceny ryzyka środowiskowego 705
Piśmiennictwo 707
43. Nanotoksykologia – Marcin Kruszewski, Agnieszka Grzelak, Lucyna Kapka-Skrzypczak, Anna Małgorzata Lankoff 708
43.1. Wstęp 708
43.2. Wnikanie nanomateriałów do komórek 709
43.2.1. Kinetyka wnikania nanomateriałów do komórek 709
43.2.2. Komórkowe mechanizmy warunkujące wnikanie nanomateriałów 709
43.3. Biodystrybucja, farmakokinetyka i usuwanie nanomateriałów z organizmu 710
43.2.3. Dystrybucja wewnątrzkomórkowa 710
43.4. Toksyczność nanomateriałów 712
43.4.1. Toksyczność nanomateriałów in vitro 712
43.4.2. Toksyczność nanomateriałów in vivo dla ssaków 713
43.5. Rola układu immunologicznego w odpowiedzi na działanie nanomateriałów 715
43.6. Rola stresu oksydacyjnego w toksyczności nanomateriałów 716
43.7. Podsumowanie 719
Piśmiennictwo 719
44. Toksykologia weterynaryjna – Andrzej Posyniak 724
44.1. Wstęp 724
44.2. Specyfika zatruć zwierząt 724
44.3. Czynniki determinujące działanie trucizn u zwierząt 727
44.4. Toksykokinetyka 730
44.4.1. Procesy metaboliczne w organizmie zwierzęcym 731
44.4.2. Rola mikroflory trawieńca w procesach metabolicznych 732
44.4.3. Wpływ innych substancji obcych na biotransformację 732
44.5. Bezpieczeństwo stosowania pasz 734
44.5.1. Ryzyko przechodzenia substancji toksycznych do żywności 734
44.6. Toksyczne działanie pestycydów 735
44.7. Toksyczne działanie mykotoksyn i mykotoksykozy 739
44.8. Toksyczne działanie roślin 740
44.8.1. Dlaczego zwierzęta zjadają trujące rośliny? 741
44.8.2. Substancje toksyczne występujące w roślinach 741
44.10. Toksyczne działanie trwałych związków organicznych 743
44.9. Toksyczne działanie żywności 743
44.11. Toksyczne działanie metali 744
44.12. Toksyczne działanie azotanów(V) i azotanów(III) 745
44.13. Zatrucia lekami weterynaryjnymi i dodatkami do pasz oraz na skutek zafałszowania pasz 745
44.13.1. Zabezpieczenie konsumentów przed pozostałościami leków 748
44.14. Zatrucia lekami, substancjami chemii gospodarczej i innymi substancjami 749
44.15. Zatrucia jadem zwierzęcym 750
44.16. Weterynaryjna diagnostyka toksykologiczna 750
44.17. Postępowanie lecznicze w zatruciach zwierząt 753
Piśmiennictwo 755
45. Toksykologiczna ocena ryzyka zdrowotnego – Adam Prokopowicz, Andrzej Sobczak 756
45.1. Wstęp 756
45.2. Identyfikacja zagrożenia 759
45.3. Ocena zależności dawka–odpowiedź 763
45.4. Ocena narażenia 770
45.5. Charakterystyka ryzyka 771
45.6. Nowe kierunki w ocenie ryzyka zdrowotnego 773
Piśmiennictwo 775
Skorowidz – tom II 776