"Wykłady o aspekcie polskiego czasownika"

Spis treści

Introduction 13

Wstęp 13

1.1. Aspect against the background of other grammatical categories 17

1.1. Aspekt na tle innych kategorii gramatycznych 17

CHAPTER 1. THE ESSENCE OF ASPECTUAL OPPOSITION 17

ROZDZIAŁ 1. ISTOTA OPOZYCJI ASPEKTOWEJ 17

1.2. Formal exponents of aspect 19

1.2. Formalne wyznaczniki aspektu 19

1.2.1. Prefiksy i sufiksy 19

1.2.1. Prefixes and suffixes 19

1.2.2. Inflectional paradigms and syntactic collocability 21

1.2.2. Paradygmatyka fleksyjna i łączliwość składniowa 21

1.3. Classification of viewpoints on reality. Event, duration and repetition 23

1.3. Klasyfikacja stanów rzeczy. Zdarzenie, trwanie i powtarzalność 23

1.4. Telicity 25

1.4. Teliczność 25

1.5. Semantic conditions for the existence of aspectual pairs. Types of aspectual pairs 27

1.5. Semantyczne warunki parzystości aspektowej. Rodzaje par aspektowych 27

1.6. Aspect and narrative 33

1.6. Aspekt i narracja 33

1.7. Aspect: between inflection and word-formation 37

1.7. Aspekt między fleksją a słowotwórstwem 37

1.8. Aspect in statistics 41

1.8. Statystyka aspektu 41

1.8.1. Distribution of aspect forms in dictionaries 41

1.8.1. Rozkład form aspektowych w słowniku 41

1.8.2. Statistics of forms of aspect, grammatical gender and number 45

1.8.2. Statystyka kategorii aspektu, rodzaju i liczby 45

1.8.3. Distribution of aspect forms in text 46

1.8.3. Rozkład form aspektowych w tekście 46

CHAPTER 2. THE ORIGINS OF ASPECT. PREFIXES AND SUFFIXES 52

ROZDZIAŁ 2. GENEZA ASPEKTU. PRZEDROSTKI I PRZYROSTKI 52

2.1. Geneza aspektu 54

2.1. The origins of aspect 54

2.2. Lexical aspect classes (Aktionsart) 60

2.2. Rodzaj akcji (Aktionsart) 60

2.2.1. Classification of lexical aspect classes 61

2.2.1. Klasyfikacja rodzajów akcji 61

2.3. Prefixes 71

2.3. Przedrostki 71

2.3.1. Przedrostki czysto aspektowe 72

2.3.1. Pure aspect prefixes 72

2.3.2. Prefixes of perfectivum tantum verbs 77

2.3.2. Przedrostki czasowników perfectivum tantum 77

2.3.3. Historia przedrostków 78

2.3.3. Prefixes in a historical perspective 78

2.3.4. Prefiksacja nowych zapożyczeń i czasowniki dwuaspektowe 79

2.3.4. Prefixation of newly acquired loans and biaspectual verbs 79

2.3.5. Pary prefiksalne i sufiksalne 80

2.3.5. Prefixal and suffixal pairs 80

2.3.6. Aspectual triplets 82

2.3.6. Trójki aspektowe 82

2.4. The perfectivizing function of the prefix za-: the case of the verb zagłosować [‘to cast a vote’] 83

2.4. Znaczenie perfektywizujące przedrostka za- na przykładzie czasownika zagłosować 83

2.4.1. Prefiks za- i zdarzenie. Znaczenie segmentujące czasownika dk 85

2.4.1. The prefix za- and the event. The segmenting function of perfective verbs 85

3.1. Ontologia sytuacji 90

3.1. Ontology of situations 90

CHAPTER 3. LEXICAL ASPECT – TYPES OF VERBS 90

ROZDZIAŁ 3. KLASY AKCJONALNE 90

3.2. Klasyfikacja Vendlera 93

3.2. Vendler’s classification 93

3.3. Słowiańskie adaptacje klasyfikacji Vendlera 97

3.3. Slavic adaptations of Vendler’s classification 97

3.3.1. Klasyfikacja akcjonalna czasowników polskich Romana Laskowskiego 99

3.3.1. Roman Laskowski’s classification of Polish verbs 99

3.4. Cel i granica, koniec i początek. Czasowniki momentalne, parametryczne i skutkowe 102

3.4. Goal and boundary. Beginning and end. Momentary verbs, parametric verbs and effect verbs 102

3.5. Czasowniki ruchu 107

3.5. Movement verbs 107

3.5.1. Path verbs and manner verbs. Verb and satellite frame 107

3.5.1. Path verbs i manner verbs. Rama czasownikowa i satelitarna 107

3.5.2. Definite and indefinite movement verbs 109

3.5.2. Określone i nieokreślone czasowniki ruchu 109

3.5.3. Special character of aspectual opposition in movement verbs 112

3.5.3. Swoistość opozycji aspektowych czasowników ruchu 112

3.5.4. Rola czasowników ruchu w rozwoju kategorii aspektu 115

3.5.4. The role of movement verbs in the development of aspect as a grammatical category 115

CHAPTER 4. PARTICULAR MEANINGS OF ASPECT VS TYPES OF ASPECTUAL PAIRS 118

ROZDZIAŁ 4. ZNACZENIA SZCZEGÓŁOWE ASPEKTU A TYPY PAR ASPEKTOWYCH 118

4.1. Invariants in the meaning of aspect 119

4.1. Inwarianty znaczeniowe aspektu 119

4.2. Particular meanings of the perfective aspect 121

4.2. Znaczenia szczegółowe aspektu dk 121

4.3. Particular meanings of the imperfective aspect 123

4.3. Znaczenia szczegółowe aspektu ndk 123

4.3.1. On-going and durative meanings and their sub-types 124

4.3.1. Znaczenia aktualnotrwałe i duratywne oraz ich podtypy 124

4.3.2. The iterative and potential meanings 127

4.3.2. Znaczenia wielokrotne i potencjalne 127

4.3.3. The general-fact meaning 129

4.3.3. Znaczenie ogólnofaktyczne 129

4.3.4. The historic present and the praesens scenicum 133

4.3.4. Znaczenia praesens historicum i praesens scenicum 133

4.3.5. The performative meaning 137

4.3.5. Znaczenie performatywne 137

4.3.5.1. The performative use of an imperfective verb vs the linguistic politeness 140

4.3.5.1. Użycie performatywne czasownika ndk a etykieta językowa 140

4.3.6. The definitional function 141

4.3.6. Użycie definicyjne 141

4.4. Specific aspect meaning vs aspectual class and reference point 142

4.4. Znaczenia szczegółowe a klasa akcjonalna i punkt odniesienia 142

4.5. A recategorization of aspectual classes and particular meanings 144

4.5. Rekategoryzacja klas akcjonalnych i znaczeń szczegółowych 144

5.1. Funkcje narracyjne aspektu 154

5.1. Narrative functions of aspect 154

CHAPTER 5. ASPECT IN NARRATIVE AND BEYOND. NEGATION, MODALITY AND IMPERSONAL FORMS 154

ROZDZIAŁ 5. ASPEKT W NARRACJI I POZA NIĄ. NEGACJA, MODALNOŚĆ, FORMY TRYBÓW I FORMY NIEOSOBOWE 154

5.2. Aspect of participles and impersonal constructions 158

5.2. Aspekt imiesłowów i bezosobników 158

5.2.1. Aspect of adverbial participles 159

5.2.1. Aspekt imiesłowów przysłówkowych 159

5.2.2. Aspect of adjectival participles 160

5.2.2. Aspekt imiesłowów przymiotnikowych 160

5.2.3. Quasi-perfekt i aspekt w polszczyźnie 163

5.2.3. The quasi-perfect and aspect in Polish 163

5.2.4. Aspect of impersonal constructions 166

5.2.4. Aspekt bezosobników 166

5.3. Aspect vs negation 167

5.3. Aspekt a negacja 167

5.3.1. Negacja jako podstawa inwariantnego znaczenia aspektu 171

5.3.1. Negation as a foundation of the invariant meaning of aspect 171

5.4. Aspect and modality – imperative and conditional moods 173

5.4. Aspekt a modalność. Tryb przypuszczający i rozkazujący 173

5.4.1. The conditional mood and epistemic modality 174

5.4.1. Tryb przypuszczający i modalność epistemiczna 174

5.4.2. Aspect of the imperative. The imperfectivization of a negated directive 178

5.4.2. Aspekt w trybie rozkazującym. Imperfektywizacja dyrektywy zaprzeczonej 178

5.4.3. Aspect of the imperative in various illocutionary acts 182

5.4.3. Aspekt rozkaźnika w różnych aktach illokucyjnych 182

5.5. Aspect of infinitives 186

5.5. Aspekt bezokolicznika 186

5.5.1. Aspect of infinitives used as the main sentence predicate 187

5.5.1. Aspekt bezokolicznika jako głównego predykatu w zdaniu 187

5.5.2. Aspect of infinitival complements 189

5.5.2. Aspekt bezokolicznikowych dopełnień 189

5.5.3. Czas przyszły z bezokolicznikiem 196

5.5.3. The future tense with an infinitival form 196

5.5.4. Być w czasie przeszłym z bezokolicznikiem – absentyw 197

5.5.4. The verb być in the past tense with the infinitive – the absentive 197

5.6. Aspect of gerunds (deverbal nouns) 198

5.6. Aspekt odsłownika (rzeczownika odczasownikowego) 198

5.7. Podsumowanie przeglądu użycia aspektu w różnych formach czasownika 204

5.7. Summary of the review of aspect use in various verb forms 204

6.1. Language structure of criminal-law codes 205

6.1. Struktura językowa kodeksu karnego 205

CHAPTER 6. ASPECT APPLIED. PERFECTIVE AND IMPERFECTIVE VERBS IN LEGAL TEXTS 205

ROZDZIAŁ 6. ASPEKT W DZIAŁANIU. CZASOWNIKI DOKONANE I NIEDOKONANE W JĘZYKU PRAWNYM 205

6.2. Czy aspekt ndk w kodeksie ma znaczenie wielokrotne? 210

6.2. Does the imperfective aspect in a criminal-law code have an iterative meaning? 210

6.3. Czy aspekt ndk w kodeksie wynika z użycia czasu teraźniejszego? 212

6.3. Is the imperfective aspect in a criminal-law code necessitated by the present-time reference? 212

6.3.1 The present tense and the future tense in law and economics. Grammar vs behaviors 216

6.3.1. Czas teraźniejszy i przyszły w prawie i ekonomii. Gramatyka a zachowania 216

6.4. Aspekt ndk, usiłowanie, przygotowanie i skutek 217

6.4. The imperfective aspect, attempt, preparation and effect 217

6.4.1. Incitement and persuasion. The aspect of verbs denoting exerting influence on the addressee 222

6.4.1. Podżeganie i namowa. Aspekt czasowników oznaczających wpływ na odbiorcę 222

6.5. Czasowniki dk w Kodeksie karnym i w Kodeksie cywilnym 226

6.5. Perfective verbs in the Polish Criminal-Law Code and Civil Code 226

6.6. Ilustracyjna funkcja aspektu ndk w polszczyźnie. Użycie definicyjne w kodeksach 228

6.6. The illustrative function of the imperfective aspect in Polish. The definitional function of theimperfective aspect in legal codes 228

CONCLUSION. AN ALGORITHM FOR THE USE OF ASPECT IN POLISH 232

ZAKOŃCZENIE. ALGORYTM UŻYCIA ASPEKTU W POLSZCZYŹNIE 232

APPENDIX. HOW TO DEAL WITH ASPECT IN THEORETICAL TERMS? 237

D.1. A subjective history of aspect studies 237

D.1. Subiektywny zarys dziejów aspektologii 237

DODATEK. JAK OPISYWAĆ ASPEKT? 237

D.1.1. First reflections on aspect opposition. Grammars and dictionaries 238

D.1.1. Początki refleksji nad opozycją aspektową. Gramatyki i słowniki 238

D.1.2. Structural analysis of aspect. From the beginning to the middle of the twentieth century 240

D.1.2. Strukturalna analiza aspektu – od początku do połowy XX wieku 240

D.1.3. Analysis of aspectual senses – the latter half of the twentieth century 242

D.1.3. Leksykalna analiza sensów aspektowych – druga połowa XX wieku 242

D.1.4. Polish aspectology since WWII 244

D.1.4. Powojenna aspektologia polska 244

D.1.5. Aspectology at the turn of the millennium. Cognitive analysis, research on aspect in thenarrative, aspect and modality, and the comparative description of aspect in different Slavic languages 247

D.1.5. Aspektologia przełomu tysiącleci. Analiza kognitywna, badanie funkcji narracyjnych, modalnościowych oraz analiza porównawcza języków słowiańskich 247

D.1.6. Contemporary aspectology in Poland 252

D.1.6. Współczesna aspektologia polska 252

D.2. Aspect in dictionaries 256

D.2. Aspekt w słownikach 256

D.2.1. Aspect in Polish monolingual dictionaries 257

D.2.1. Aspekt w polskich słownikach ogólnych 257

D.2.2. Aspect in bilingual and specialized dictionaries 264

D.2.2. Aspekt w słownikach dwujęzycznych i innych 264

D.3. Aspect in corpora 266

D.3. Aspekt w korpusach 266

D.3.1. Tagging aspectual pairs 268

D.3.1. Tagowanie par aspektowych 268

D.3.2. Analizy aspektowe w korpusie. Pary prefiksalne i sufiksalne 271

D.3.2. Aspect query in corpora. Prefixal and suffixal aspectual pairs 271

Bibliografia 273

References 273

Spis tabel 289

Tables 289

Indeks rzeczowy 290

Subject index 290

List of quoted verbs and aspect pairs 297

Lista czasowników i par aspektowych omawianych w tekście 297

Lectures on Polish verbal aspect. Summary 308

Lectures on Polish verbal aspect. Summary 308