"Działania wychowanków schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych. Socjologiczna analiza interakcji grupowych"

Identyfikator Librowy: 242066

Spis treści

Wstęp 12

1. Perspektywa teoretyczna 16

1.1. Paradygmat interpretatywny jako język opisu rzeczywistości instytucji korekcyjnych 16

1.2. Początki symbolicznego interakcjonizmu i jego współczesna kontynuacja 18

1.3. Emocje z perspektywy interpretatywnej 37

1.3.1. Strategie radzenia sobie z emocjami negatywnymi z perspektywy interpretatywnej 47

1.4. Teorie naznaczania w ramach nurtu interpretatywnego 53

2. Organizacja jako przestrzeń negocjowania znaczeń. Perspektywa interpretatywna opisu organizacji 62

2.1. Zakłady poprawcze (ZP) i schroniska dla nieletnich (SdN) w Polsce jako instytucje totalizujące 68

3. Metodologia badań interakcji wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich 74

3.1. Problemy metodologiczne i etyczne 74

3.2. Zasady triangulacji przyjęte w pracy 81

3.3. Narzędzia badawcze 82

3.3.1. Wywiad swobodny 83

3.3.2. Obserwacja uczestnicząca jawna 85

3.3.3. Analiza materiału filmowego 87

3.3.4. Analiza zdjęć 88

3.3.5. Analiza dokumentów w ramach badanych placówek 90

3.3.6. Analiza dokumentów „zewnętrznych” 91

3.4. Metoda badawcza. Podejście etnograficzne 92

4. Ramy formalne określające działalność zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich w Polsce 94

4.1. Najważniejsze akty prawne określające działalność zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich 94

4.2. Oficjalne cele zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich 95

4.3. Rodzaje zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich oraz warunki kwalifikacji do nich nieletnich 95

4.4. Organizacja zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich 100

4.5. Formalne narzędzia oddziaływania wobec wychowanków, czyli system środków dyscyplinarnych i nagród 101

5. Elementy podkultury więziennej w rzeczywistości schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych 104

5.1. Podkultura więzienna w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich w „przeszłości” 105

5.2. „Drugie życie” dzisiaj z perspektywy personelu i wychowanków 115

5.2.1. Uwarunkowania grypsowania 123

5.2.1.1. Uwarunkowania grypsowania w odniesieniu do wychowanków 123

5.2.1.1.1. Wychowankowie „doświadczeni” a „drugie życie” 124

5.2.1.1.2. Wychowankowie „z wolności” a „drugie życie” 127

5.2.1.2. Uwarunkowania grypsowania w odniesieniu do personelu 131

5.2.1.3. Uwarunkowania grypsowania w odniesieniu do specyfiki placówki 134

5.2.1.4. Uwarunkowania grypsowania w odniesieniu do okoliczności spoza placówki 136

6. Pojawienie się nowych wychowanków w placówce. Pierwsze kroki 140

6.1. Pojawienie się nowego wychowanka z perspektywy działań personelu 141

6.1.1. Miejsce pochodzenia wychowanka 142

6.1.2. Lektura akt sprawy 142

6.1.3. Pobyt w izbie przejściowej 143

6.1.4. Przyporządkowanie do grupy 145

6.1.5. Obserwacja i dyscyplinowanie 146

6.2. Pojawienie się nowego wychowanka z perspektywy działań podopiecznych 147

6.2.1. Wychowankowie doświadczeni 148

6.2.1.1. Udzielenie rekomendacji ze strony wychowanków z poprzedniej placówki 148

6.2.1.2. Weryfikacja tożsamości nowego poprzez wykorzystanie kontaktów spoza placówki 149

6.2.2. Wychowankowie „z wolności” 152

6.2.2.1. Weryfikacja tożsamości poprzez „okazywanie białka” 152

6.2.2.2. Testowanie 155

6.2.2.2.1. Sytuacje kreowane przez innych – testowanie 157

6.2.2.2.2. Sytuacje kreowane samodzielnie – „starania” 158

6.2.3. Uwarunkowania „wejścia” wspólne dla wychowanków „doświadczonych” i „z wolności” 161

6.2.3.1. Permanentna obserwacja 162

6.2.3.2. Powiązania rodzinne 163

6.2.3.3. Terytorializacja 165

6.2.3.4. Działania inicjowane przez wychowanków w celu kreowania ich publicznej tożsamości 166

6.2.3.4.1. Pierwsze wrażenie 166

6.2.3.4.2. Ujawnianie tożsamości „prawdziwej” lub kreowanie „nieprawdziwej” 167

6.2.3.4.3. Elementy „występu”. Fasady 171

7. Wyznaczniki statusu w grupie wśród dziewcząt i chłopców 178

7.1. Wyznaczniki pozycji w hierarchii, takie same w przypadku dziewcząt i chłopców 179

7.1.1. Przeszłość kryminalna 179

7.1.2. Wcześniejsze pobyty w placówkach opiekuńczych 182

7.1.3. Staż pobytu w zakładzie 183

7.1.4. Kompetencje osobowościowe 184

7.1.5. Skłonność do działań ryzykownych 185

7.1.6. Siła i sprawność fizyczna 186

7.1.7. Posiadanie talentów cenionych przez grupę 187

7.2. Wyznaczniki pozycji w hierarchii grup zakładowych różne w przypadku dziewcząt i chłopców 188

7.2.1. Zachowania homoseksualne 188

7.2.2. Udział w konflikcie 191

7.2.3. Relacje z personelem 193

7.3. Zakład poprawczy a schronisko dla nieletnich w kontekście przejść statusowych 195

8. Emocje wychowanków w realiach zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich 198

8.1. Uwarunkowania emocji wśród dziewcząt i chłopców 199

8.1.1. Emocje powstające na skutek wzajemnych oddziaływań personelu i wychowanków 199

8.1.1.1. Naruszenie subiektywnych norm sprawiedliwości 199

8.1.1.2. Ingerencja w normy i wartości typowe dla środowiska dorastania wychowanka 201

8.1.2. Emocje powstające na skutek wzajemnych oddziaływań wychowanków 202

8.1.1.3. Wprowadzanie dyscypliny lub jej egzekwowanie 202

8.1.2.1. Pojawienie się nowego wychowanka 203

8.1.2.2. Występowanie mechanizmów „hierarchiotwórczych” 204

8.1.2.3. Naruszanie norm grupowych w zakresie przestrzegania hierarchii 205

8.1.2.4. Naruszenie subiektywnych norm sprawiedliwości 205

8.2. Zakład poprawczy a schronisko dla nieletnich w kontekście pojawiania się emocji negatywnych 206

8.1.2.5. Relacje homoseksualne 206

9. Sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami wśród wychowanków 208

9.1. Wychowankowie „z wolności” 209

9.1.1. Strategie prezentacji siebie jako osoby bezbronnej 210

9.1.2. Strategia naśladownictwa bardziej doświadczonych kolegów 212

9.1.3. Strategia agresji werbalnej i fizycznej 213

9.2. Wychowankowie „doświadczeni” 215

9.2.1. Strategie akceptowane przez personel placówki 216

9.2.1.1. Realizacja pasji/hobby 217

9.2.1.2. Unikanie sytuacji konfliktowych 219

9.2.1.3. Niereagowanie na ataki innych 221

9.2.1.4. Koncentracja na przyszłości 223

9.2.2. Strategie warunkowo akceptowane 224

9.2.3. Strategie nieakceptowane przez personel placówki 226

9.2.3.1. Angażowanie się w konflikty w celu rozładowania napięcia 226

9.2.3.2. Stosowanie przemocy w momencie silnego wzburzenia emocjonalnego 228

9.2.3.3. Samookaleczenia 229

9.3. Zakład poprawczy a schronisko dla nieletnich w kontekście sposobów radzenia sobie z emocjami negatywnymi 231

10. Role przyjmowane przez wychowanków w grupie 234

10.1. Wychowankowie „znaczący” 235

10.1.1. Przywódcy 235

10.1.2. Żołnierze 241

10.2. Wychowankowie „mało znaczący” 243

10.2.1. Aspirujący 243

10.2.2. Frajerzy 243

10.3. Wychowankowie „na uboczu” 245

10.3.1. Szwajcarzy 245

10.3.2. Neofici 248

10.3.3. Świry 250

10.3.4. Umysłowo niepełnosprawni 251

10.3.5. Socjopaci/psychopaci 253

10.4. Wychowankowie nieakceptowani 255

10.4.1. Wychowankowie nie dbający o higienę – „brudasy” 255

10.4.2. Wychowankowie „uciążliwi” 257

10.4.3. Kozły ofiarne 257

10.4.4. Informatorzy 258

10.4.5. Cwele 261

10.4.6. Agresorzy wobec rodziny 262

10.4.7. „Majciarze” 263

11. Architektura a interakcje 266

11.1. Infrastrukturalne uwarunkowania kontroli wychowanków przez personel 268

11.2. Infrastrukturalne uwarunkowania interakcji wewnątrzgrupowych wśród wychowanków 277

12. Placówki wychowawcze w świetle wybranych teorii makrospołecznych. Inne możliwe ramy teoretyczne 288

12.1. Socjologia postmodernistyczna Zygmunta Baumana 289

12.2. Socjologia figuracyjna Norberta Eliasa 290

12.3. Teoria władzy Michela Foucaulta 292

12.4. Konstruktywizm strukturalistyczny w odniesieniu do habitusu Pierre’a Bourdieu 293

13. Zakończenie 296

14. Bibliografia 300

Podziękowania 314

Spis fotografii 316

Indeks osobowy 318

Od redakcji 324