"Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie"

Identyfikator Librowy: 250266

Spis treści

1. PODSTAWY DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ - Olga Ciepiela 20

1.1. Funkcjonowanie medycznego laboratorium diagnostycznego 20

1.2. Struktura pracowni w rutynowym medycznym laboratorium diagnostycznym 21

1.3. Wartości referencyjne i ich stosowanie w interpretacji wyników 24

1.4. Dlaczego diagnostyka laboratoryjna 27

2. BADANIA RUTYNOWE, CITO I W MIEJSCU OPIEKI NAD PACJENTEM - Lech Chrostek 29

2.1. Legislacja trybu wykonania badań 29

2.2. Tryb rutynowy wykonania badań laboratoryjnych 30

2.3. Tryb pilny wykonania badań laboratoryjnych 34

2.4. Badania wykonywane w miejscu opieki nad pacjentem 37

3. KONTROLA JAKOŚCI BADAŃ WYKONYWANYCH W MIEJSCU OPIEKI NAD PACJENTEM - Rafał Nikodem Wlazeł 42

3.1. Kontrola jakości zależna od typu urządzenia i technologii pomiaru wykorzystywanych w obszarze POCT 44

3.1.1. Zestawy jednokrotnego użytku z odczytem wizualnym - testy jakościowe 45

3.1.2. Urządzenia elektroniczne „paskowe” - precyzja i dokładność pomiaru 48

3.1.3. Urządzenia elektroniczne „kartridżowe” - wieloaspektowe podejście kontrolne 50

3.1.4. Zaawansowane analizatory ,,typu laboratoryjnego” - automatyzacja oraz informatyczna centralizacja kontroli jakości 52

3.2. Aspekty pozaanalityczne związane z kontrolą jakości w obszarze POCT 53

3.2.1. Rodzaj materiału kontrolnego i faza przedanalityczna w obszarze POCT 54

3.2.2. Oznaczenia kontrolne w celu zapewnienia wiarygodności obszaru POCT 56

3.3. Działania naprawcze i dokumentacja kontroli jakości obszaru POCT 57

3.4. Podsumowanie 59

4. PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Milena Małecka 64

4.1. Standardowe warunki pobierania krwi 64

4.2. Czynniki zewnątrz- i wewnątrzosobnicze wpływające na wynik badania 65

4.2.1. Rytm okołodobowy 66

4.2.2. Położenie ciała 66

4.2.3. Wysokość nad poziomem morza 67

4.2.4. Dieta 67

4.2.5. Aktywność fizyczna 68

4.2.6. Leki, suplementy diety, zioła, witaminy 69

4.2.7. Używki (tytoń, kofeina, narkotyki, alkohol) 70

4.3. Przygotowanie pacjenta do badania moczu 71

4.4. Przygotowanie pacjenta do badania kału 73

4.5. Przygotowanie pacjenta do prób czynnościowych 75

4.5.1. Doustny test tolerancji glukozy - DTTG (oralglucose tolerance test, OGTT) 75

4.6. Przygotowanie pacjenta do badania nasienia 76

4.5.2. Próba doustnego obciążenia żelazem (test wchłaniania żelaza) 76

4.7. Przygotowanie pacjenta do badań układu hemostazy 77

4.8. Przygotowanie pacjenta do pobierania próbki śliny 79

5. POBIERANIE MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Ewa Gruszewska 81

5.1. Pobieranie krwi 82

5.1.1. Pobieranie krwi żylnej 83

5.1.2. Pobieranie krwi tętniczej 87

5.1.3. Pobieranie krwi włośniczkowej 87

5.2. Pobieranie moczu 89

5.3. Pobieranie płynów 92

5.3.1. Pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego 92

5.3.2. Pobieranie płynów z jam ciała 93

5.3.3. Pobieranie płynu stawowego 94

5.4. Pobieranie innych materiałów diagnostycznych 95

5.4.1. Pobieranie kału 95

5.4.2. Pobieranie śliny 97

5.5. Organizacja miejsca pobrań materiału do badań laboratoryjnych 98

6. POBIERANIE MATERIAŁU DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH - Halina Marchel 100

6.1. Zasady ogólne pobierania materiału do badań mikrobiologicznych 102

6.1.1. Zakres ogólny zadań personelu odpowiedzialnego za pobieranie próbek do badań mikrobiologicznych 103

6.2. Wybrane zagadnienia szczegółowe 104

6.2.1. Pobieranie materiału w celu diagnostyki mikrobiologicznej zakażeń łożyska naczyniowego 104

6.2.2. Pobieranie próbek moczu na posiew 109

6.2.3. Pobieranie próbek w celu diagnostyki mikrobiologicznej zakażeń skóry i tkanek miękkich 113

6.2.4. Pobieranie materiałów z dróg oddechowych do badań wirusologicznych 115

6.3. Transportowanie materiałów do badań mikrobiologicznych 116

6.3.1. Zasady ogólne 116

7. TRANSPORT I PRZECHOWYWANIE MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Milena Małecka 119

7.1. Wstęp 119

7.2. Obowiązki osoby transportującej materiał biologiczny 121

7.3. Przechowywanie i transport krwi do badań 122

8. BŁĘDY PRZEDLABORATORYJNE - Hanna Zborowska 124

8.1. Etapy fazy przedlaboratoryjnej 126

8.1.1. Błędy związane z przygotowywaniem zlecenia na badania 127

8.1.2. Błędy związane z przygotowaniem pacjenta do badania 129

8.1.3. Błędy związane z techniką i etapem pobierania próbek 131

8.1.4. Zbyt długi czas przechowywania próbek przed wysłaniem i opóźniony transport próbek do laboratorium 138

9. BŁĘDY LABORATORYJNE I POZALABORATORYJNE - Hanna Zborowska 140

9.1. Etap przedanalityczny 140

9.2. Etap analityczny (wykonanie oznaczenia, postępowanie analityczne) 141

9.2.1. Wybór metody 141

9.2.2. Rodzaje błędów w fazie analitycznej 143

9.3. Błąd fazy poanalitycznej 144

10. OCENA RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ - PODSTAWY FIZJOLOGICZNE I ASPEKTY ANALITYCZNE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI POCT - Marzena Iwanowska 146

10.1. Wstęp 146

10.2. Izohydria jako jedno z podstawowych praw homeostatycznych 147

10.3. Typy zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej 149

10.4. Kompensacja 149

10.5. Opis wyniku gazometrii 150

10.5.1. Obraz kwasicy metabolicznej 152

10.5.2. Obraz kwasicy oddechowej 152

10.5.3. Obraz zasadowicy metabolicznej 153

10.5.4. Obraz zasadowicy oddechowej 154

10.5.5. Obraz zaburzenia mieszanego 154

10.6. Pobranie materiału 155

10.7. Jakość próbki 156

10.8. Analiza próbki krwi pobranej na gazometrię 157

11. OCENA WYBRANYCH PARAMETRÓW BIOCHEMICZNYCH CHORÓB WĄTROBY I NEREK - PODSTAWY FIZJOLOGICZNE I ASPEKTY ANALITYCZNE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI POCT - Marzena Iwanowska 159

11.1. Wątroba 159

11.1.1. Przemiana barwników żółciowych 159

11.1.2. Synteza białek w wątrobie 160

11.1.3. Mocznik 161

11.1.4. Amoniak 161

11.1.5. Enzymy wątrobowe 161

11.1.6. Materiał do badań laboratoryjnych 162

11.2. Nerki 163

11.2.1. Funkcje nerek 163

11.2.2. Powstawanie moczu 164

11.2.3. Badania laboratoryjne w chorobach nerek i układu moczowego 164

11.2.4. Podsumowanie 170

12. DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ METABOLIZMU GLUKOZY W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ I POŁOŻNICZEJ - Bogdan Solnica 171

12.1. Oznaczanie stężenia glukozy we krwi 171

12.1.1. Zagadnienia przedanalityczne 171

12.1.2. Metody oznaczania stężenia glukozy we krwi 172

12.2. Rozpoznawanie cukrzycy/stanu przedcukrzycowego 173

12.2.1. Stan przedcukrzycowy 174

12.2.2. Doustny test tolerancji glukozy (DTTG) 175

12.2.3. Badania laboratoryjne w określaniu typu cukrzycy 176

12.2.4. Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy typu 2 178

12.2.5. Badania przesiewowe w kierunku hiperglikemii w ciąży 179

12.3. Monitorowanie leczenia cukrzycy - ocena wyrównania gospodarki węglowodanowej 180

12.3.1. Oznaczanie glikemii w czasie rzeczywistym 180

12.3.2. Retrospektywna ocena glikemii 182

12.4. Diagnostyka laboratoryjna ostrych powikłań cukrzycy 186

12.5. Diagnostyka laboratoryjna przewlekłych powikłań cukrzycy 187

12.6. Diagnostyka laboratoryjna stanów hipoglikemicznych 189

13. PODSTAWY HEMATOLOGII - Agnieszka Wiśniewska 191

13.1. Wstęp 191

13.2. Morfologia krwi 192

13.3. Niedokrwistości 196

13.4. Zmiany ilościowe elementów morfotycznych 199

13.4.1. Zmiany liczby leukocytów 199

13.4.2. Zmiana liczby płytek krwi 200

14. DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ UKŁADU KRZEPNIĘCIA KRWI - Paweł Kozłowski 202

14.1. Fizjologia układu krzepnięcia krwi - wybrane wiadomości 202

14.2. Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu hemostazy 205

14.3. Wybrane podstawowe testy układu hemostazy 206

14.3.1. Czas protrombinowy 208

14.3.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji 210

14.3.3. Ocena stężenia dimeru D 212

14.4. Uwagi końcowe 213

15. TESTY IMMUNOCHROMATOGRAFICZNE W PRAKTYCE - Olga Ciepiela 216

15.1. Typy testów immunochromatograficznych 216

15.1.1. Testy jakościowe i półilościowe 216

15.1.2. Testy kanapkowe (niekompetycyjne) i kompetycyjne 217

15.2. Zalety i wady testów immunochromatograficznych 218

15.3. Budowa testów immunochromatograficznych 218

15.4. Zasada działania testów immunochromatograficznych 219

15.4.1. Testy kanapkowe (niekompetycyjne) 219

15.4.2. Testy kompetycyjne 221

15.5. Uwagi ogólne 223

16. DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI - Przemysław Ciepiela 225

16.1. Niepłodność 225

16.2. Diagnostyka czynnika żeńskiego niepłodności 226

16.3. Diagnostyka czynnika męskiego niepłodności 237

17. WYBRANE ZAGADNIENIA DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ U KOBIET CIĘŻARNYCH - Monika Jabłonowska 246

17.1. Diagnostyczne badania laboratoryjne w aspekcie nowego standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej 246

17.1.1. Ocena funkcji tarczycy 249

17.1.2. Cukrzyca ciężarnych (gestational diabetes mellitus, GDM) 250

17.1.3. Badania z grupy TORCH 252

17.2. Podstawowe badania laboratoryjne w monitorowaniu przebiegu ciąży - odrębności fizjologiczne i znaczenie 256

17.2.1. Zmiany w morfologii krwi 256

17.2.2. Zmiany w układzie krzepnięcia 257

17.3. Diagnostyka wybranych zespołów klinicznych 258

17.3.1. Diagnostyka laboratoryjna i różnicowanie zespołu HELLP z innymi mikroangiopatiami związanymi z ciążą 258

17.3.2. Stan przedrzucawkowy 261

17.3.3. Rzucawka 261

17.3.4. Ostre żółciowe stłuszczenie wątroby (AFLP) 261

17.3.5. Cholestaza ciężarnych 263

18. SEROLOGIA GRUP KRWI I PODSTAWY TRANSFUZJOLOGII - Katarzyna Popko 265

18.1. Serologia grup krwi - immunohematologia, podstawy immunologiczne 265

18.2. Charakterystyka podstawowych układów grupowych 268

18.2.1. Układ ABO 268

18.2.2. Układ Rh 271

18.2.3. Układ grupowy Kell 271

18.2.4. Układ grupowy Kidd 272

18.3. Zasady immunologiczne doboru preparatów krwiopochodnych 273

18.2.5. Układ grupowy Duffy (Fy) 273

18.2.6. Układ grupowy MNS 273

18.4. Dobór preparatów osoczowych 274

18.5. Dobór krwinek płytkowych 275

18.6. Podstawowe badania laboratoryjne w serologii grup krwi 275

18.6.1. Pobranie krwi do badań serologicznych 275

18.6.2. Identyfikacja grupy krwi w układzie ABO i antygenie D z układu Rh 276

18.6.3. Identyfikacja przeciwciał odpornościowych - testy antyglobulinowe 277

18.7. Zasady doboru i toczenia preparatów krwiopochodnych 279

18.8. Monitorowanie przebiegu toczenia preparatów krwiopochodnych, odczyny i reakcje niepożądane 282

18.9. Choroba hemolityczna płodu i noworodka 284

18.10. Preparaty stosowane w transfuzjologii 286

18.10.1. Krew pełna konserwowana - KPK 287

18.10.2. Koncentrat krwinek czerwonych - KKCz 287

18.10.3. Koncentrat krwinek płytkowych - KKP 287

18.10.4. Koncentrat granulocytarny 287

18.10.5. Osocze świeżo mrożone FFP 287

19. WYBRANE ASPEKTY DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ W OKRESIE NOWORODKOWYM - Monika Jabłonowska 290

19.1. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych 290

19.1.1. Pobieranie materiału do badań równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ) w trybie POCT 290

19.1.2. Pobieranie krwi do pozostałych badań laboratoryjnych 292

19.2. Metoda oceny niedotlenienia okołoporodowego - gazometria krwi pępowinowej 295

19.3. Żółtaczka noworodków 296

19.3.1. Żółtaczka fizjologiczna 296

19.3.2. Żółtaczka patologiczna 297

19.3.3. Przyczyny hiperbilirubinemii niezwiązanej (pośredniej) 298

19.3.4. Przyczyny hiperbilirubinemii związanej (bezpośredniej) 298

19.3.5. Diagnostyka żółtaczek 299

19.4. Sepsa noworodków 301

19.4.1. Diagnostyka laboratoryjna sepsy noworodkowej 302

20. BADANIA PRZESIEWOWE NOWORODKÓW - Mariusz Ołtarzewski 306

20.1. Wstęp 306

20.1.1. Dlaczego prowadzimy badania przesiewowe noworodków 306

20.2. Opis programu 307

20.3. Ogólne zasady realizacji badań przesiewowych noworodków 309

20.4. Etapy badania przesiewowego 310

20.4.1. Rejestracja etykiet 310

20.4.2. Pobieranie próbek krwi na bibułę - szpitale i położne 311

20.4.3. Przygotowanie do wysyłki 315

20.4.4. Rejestracja w laboratorium 316

20.4.5. Testy przesiewowe (laboratorium) 316

20.4.6. Powiadamianie i wezwanie dziecka 316

20.5. Algorytmy badań przesiewowych noworodków 317

20.4.7. Kontrola komputerowa obiegu próbek i diagnostyki potwierdzającej 317

20.4.8. Kontrola komputerowa diagnostyki potwierdzającej 317

20.4.9. Baza danych, statystyka 317

20.5.1. Wrodzona niedoczynność tarczycy (WNT) 318

20.5.2. Fenyloketonuria (PKU) 319

20.5.3. Mukowiscydoza (CF) 319

20.5.4. Badanie przesiewowe wrodzonych wad metabolizmu (WWM) metodą MS/MS 320

20.5.5. Wrodzony przerost nadnerczy (WPN) 321

20.5.6. Deficyt biotynidazy 322

20.5.7. Rdzeniowy zanik mięśni (SMA) 323

20.6. Diagnostyka specjalistyczna i monitorowanie leczenia 324

20.7. Podsumowanie 327

21. DIAGNOSTYKA POEKSPOZYCYJNA W PRZYPADKU NARAŻENIA NA KONTAKT Z CZYNNIKAMI ZAKAŹNYMI - Marzena Iwanowska 332

21.1. Definicje 332

21.2. HCV 334

21.3. HBV 335

21.3.1. HBsAg 336

21.3.2. HBeAg 336

21.3.3. Anty-HBs 336

21.3.4. Anty-HBe 337

21.3.5. Anty-HBc IgM 337

21.3.6. Anty-HBc total 337

21.4. HIV 338

22. WYKONYWANIE BADAŃ LABORATORYJNYCH PRZEZ PIELĘGNIARKI/ POŁOŻNE A CZYNNOŚCI DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ - Anna Augustynowicz, Michał Waszkiewicz 340

22.1. Wstęp 340

22.2. Wykonywanie badań diagnostycznych przez pielęgniarki i położne 342

22.3. Czynności diagnostyki laboratoryjnej 344

22.4. Podsumowanie 345

ANEKS. WYKAZ BADAŃ WYKONYWANYCH W PRZYKŁADOWYM LABORATORIUM DIAGNOSTYCZNYM WRAZ Z BADANYM MATERIAŁEM I ZAKRESAMI WARTOŚCI REFERENCYJNYCH DLA OSÓB DOROSŁYCH - Olga Ciepiela 348

SKOROWIDZ 362