"Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie"
Identyfikator Librowy: 250266
Spis treści
1. PODSTAWY DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ - Olga Ciepiela 20
1.1. Funkcjonowanie medycznego laboratorium diagnostycznego 20
1.2. Struktura pracowni w rutynowym medycznym laboratorium diagnostycznym 21
1.3. Wartości referencyjne i ich stosowanie w interpretacji wyników 24
1.4. Dlaczego diagnostyka laboratoryjna 27
2. BADANIA RUTYNOWE, CITO I W MIEJSCU OPIEKI NAD PACJENTEM - Lech Chrostek 29
2.1. Legislacja trybu wykonania badań 29
2.2. Tryb rutynowy wykonania badań laboratoryjnych 30
2.3. Tryb pilny wykonania badań laboratoryjnych 34
2.4. Badania wykonywane w miejscu opieki nad pacjentem 37
3. KONTROLA JAKOŚCI BADAŃ WYKONYWANYCH W MIEJSCU OPIEKI NAD PACJENTEM - Rafał Nikodem Wlazeł 42
3.1. Kontrola jakości zależna od typu urządzenia i technologii pomiaru wykorzystywanych w obszarze POCT 44
3.1.1. Zestawy jednokrotnego użytku z odczytem wizualnym - testy jakościowe 45
3.1.2. Urządzenia elektroniczne „paskowe” - precyzja i dokładność pomiaru 48
3.1.3. Urządzenia elektroniczne „kartridżowe” - wieloaspektowe podejście kontrolne 50
3.1.4. Zaawansowane analizatory ,,typu laboratoryjnego” - automatyzacja oraz informatyczna centralizacja kontroli jakości 52
3.2. Aspekty pozaanalityczne związane z kontrolą jakości w obszarze POCT 53
3.2.1. Rodzaj materiału kontrolnego i faza przedanalityczna w obszarze POCT 54
3.2.2. Oznaczenia kontrolne w celu zapewnienia wiarygodności obszaru POCT 56
3.3. Działania naprawcze i dokumentacja kontroli jakości obszaru POCT 57
3.4. Podsumowanie 59
4. PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO POBIERANIA MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Milena Małecka 64
4.1. Standardowe warunki pobierania krwi 64
4.2. Czynniki zewnątrz- i wewnątrzosobnicze wpływające na wynik badania 65
4.2.1. Rytm okołodobowy 66
4.2.2. Położenie ciała 66
4.2.3. Wysokość nad poziomem morza 67
4.2.4. Dieta 67
4.2.5. Aktywność fizyczna 68
4.2.6. Leki, suplementy diety, zioła, witaminy 69
4.2.7. Używki (tytoń, kofeina, narkotyki, alkohol) 70
4.3. Przygotowanie pacjenta do badania moczu 71
4.4. Przygotowanie pacjenta do badania kału 73
4.5. Przygotowanie pacjenta do prób czynnościowych 75
4.5.1. Doustny test tolerancji glukozy - DTTG (oralglucose tolerance test, OGTT) 75
4.6. Przygotowanie pacjenta do badania nasienia 76
4.5.2. Próba doustnego obciążenia żelazem (test wchłaniania żelaza) 76
4.7. Przygotowanie pacjenta do badań układu hemostazy 77
4.8. Przygotowanie pacjenta do pobierania próbki śliny 79
5. POBIERANIE MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Ewa Gruszewska 81
5.1. Pobieranie krwi 82
5.1.1. Pobieranie krwi żylnej 83
5.1.2. Pobieranie krwi tętniczej 87
5.1.3. Pobieranie krwi włośniczkowej 87
5.2. Pobieranie moczu 89
5.3. Pobieranie płynów 92
5.3.1. Pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego 92
5.3.2. Pobieranie płynów z jam ciała 93
5.3.3. Pobieranie płynu stawowego 94
5.4. Pobieranie innych materiałów diagnostycznych 95
5.4.1. Pobieranie kału 95
5.4.2. Pobieranie śliny 97
5.5. Organizacja miejsca pobrań materiału do badań laboratoryjnych 98
6. POBIERANIE MATERIAŁU DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH - Halina Marchel 100
6.1. Zasady ogólne pobierania materiału do badań mikrobiologicznych 102
6.1.1. Zakres ogólny zadań personelu odpowiedzialnego za pobieranie próbek do badań mikrobiologicznych 103
6.2. Wybrane zagadnienia szczegółowe 104
6.2.1. Pobieranie materiału w celu diagnostyki mikrobiologicznej zakażeń łożyska naczyniowego 104
6.2.2. Pobieranie próbek moczu na posiew 109
6.2.3. Pobieranie próbek w celu diagnostyki mikrobiologicznej zakażeń skóry i tkanek miękkich 113
6.2.4. Pobieranie materiałów z dróg oddechowych do badań wirusologicznych 115
6.3. Transportowanie materiałów do badań mikrobiologicznych 116
6.3.1. Zasady ogólne 116
7. TRANSPORT I PRZECHOWYWANIE MATERIAŁU DO BADAŃ LABORATORYJNYCH - Milena Małecka 119
7.1. Wstęp 119
7.2. Obowiązki osoby transportującej materiał biologiczny 121
7.3. Przechowywanie i transport krwi do badań 122
8. BŁĘDY PRZEDLABORATORYJNE - Hanna Zborowska 124
8.1. Etapy fazy przedlaboratoryjnej 126
8.1.1. Błędy związane z przygotowywaniem zlecenia na badania 127
8.1.2. Błędy związane z przygotowaniem pacjenta do badania 129
8.1.3. Błędy związane z techniką i etapem pobierania próbek 131
8.1.4. Zbyt długi czas przechowywania próbek przed wysłaniem i opóźniony transport próbek do laboratorium 138
9. BŁĘDY LABORATORYJNE I POZALABORATORYJNE - Hanna Zborowska 140
9.1. Etap przedanalityczny 140
9.2. Etap analityczny (wykonanie oznaczenia, postępowanie analityczne) 141
9.2.1. Wybór metody 141
9.2.2. Rodzaje błędów w fazie analitycznej 143
9.3. Błąd fazy poanalitycznej 144
10. OCENA RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ - PODSTAWY FIZJOLOGICZNE I ASPEKTY ANALITYCZNE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI POCT - Marzena Iwanowska 146
10.1. Wstęp 146
10.2. Izohydria jako jedno z podstawowych praw homeostatycznych 147
10.3. Typy zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej 149
10.4. Kompensacja 149
10.5. Opis wyniku gazometrii 150
10.5.1. Obraz kwasicy metabolicznej 152
10.5.2. Obraz kwasicy oddechowej 152
10.5.3. Obraz zasadowicy metabolicznej 153
10.5.4. Obraz zasadowicy oddechowej 154
10.5.5. Obraz zaburzenia mieszanego 154
10.6. Pobranie materiału 155
10.7. Jakość próbki 156
10.8. Analiza próbki krwi pobranej na gazometrię 157
11. OCENA WYBRANYCH PARAMETRÓW BIOCHEMICZNYCH CHORÓB WĄTROBY I NEREK - PODSTAWY FIZJOLOGICZNE I ASPEKTY ANALITYCZNE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI POCT - Marzena Iwanowska 159
11.1. Wątroba 159
11.1.1. Przemiana barwników żółciowych 159
11.1.2. Synteza białek w wątrobie 160
11.1.3. Mocznik 161
11.1.4. Amoniak 161
11.1.5. Enzymy wątrobowe 161
11.1.6. Materiał do badań laboratoryjnych 162
11.2. Nerki 163
11.2.1. Funkcje nerek 163
11.2.2. Powstawanie moczu 164
11.2.3. Badania laboratoryjne w chorobach nerek i układu moczowego 164
11.2.4. Podsumowanie 170
12. DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ METABOLIZMU GLUKOZY W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ I POŁOŻNICZEJ - Bogdan Solnica 171
12.1. Oznaczanie stężenia glukozy we krwi 171
12.1.1. Zagadnienia przedanalityczne 171
12.1.2. Metody oznaczania stężenia glukozy we krwi 172
12.2. Rozpoznawanie cukrzycy/stanu przedcukrzycowego 173
12.2.1. Stan przedcukrzycowy 174
12.2.2. Doustny test tolerancji glukozy (DTTG) 175
12.2.3. Badania laboratoryjne w określaniu typu cukrzycy 176
12.2.4. Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy typu 2 178
12.2.5. Badania przesiewowe w kierunku hiperglikemii w ciąży 179
12.3. Monitorowanie leczenia cukrzycy - ocena wyrównania gospodarki węglowodanowej 180
12.3.1. Oznaczanie glikemii w czasie rzeczywistym 180
12.3.2. Retrospektywna ocena glikemii 182
12.4. Diagnostyka laboratoryjna ostrych powikłań cukrzycy 186
12.5. Diagnostyka laboratoryjna przewlekłych powikłań cukrzycy 187
12.6. Diagnostyka laboratoryjna stanów hipoglikemicznych 189
13. PODSTAWY HEMATOLOGII - Agnieszka Wiśniewska 191
13.1. Wstęp 191
13.2. Morfologia krwi 192
13.3. Niedokrwistości 196
13.4. Zmiany ilościowe elementów morfotycznych 199
13.4.1. Zmiany liczby leukocytów 199
13.4.2. Zmiana liczby płytek krwi 200
14. DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ UKŁADU KRZEPNIĘCIA KRWI - Paweł Kozłowski 202
14.1. Fizjologia układu krzepnięcia krwi - wybrane wiadomości 202
14.2. Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu hemostazy 205
14.3. Wybrane podstawowe testy układu hemostazy 206
14.3.1. Czas protrombinowy 208
14.3.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji 210
14.3.3. Ocena stężenia dimeru D 212
14.4. Uwagi końcowe 213
15. TESTY IMMUNOCHROMATOGRAFICZNE W PRAKTYCE - Olga Ciepiela 216
15.1. Typy testów immunochromatograficznych 216
15.1.1. Testy jakościowe i półilościowe 216
15.1.2. Testy kanapkowe (niekompetycyjne) i kompetycyjne 217
15.2. Zalety i wady testów immunochromatograficznych 218
15.3. Budowa testów immunochromatograficznych 218
15.4. Zasada działania testów immunochromatograficznych 219
15.4.1. Testy kanapkowe (niekompetycyjne) 219
15.4.2. Testy kompetycyjne 221
15.5. Uwagi ogólne 223
16. DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI - Przemysław Ciepiela 225
16.1. Niepłodność 225
16.2. Diagnostyka czynnika żeńskiego niepłodności 226
16.3. Diagnostyka czynnika męskiego niepłodności 237
17. WYBRANE ZAGADNIENIA DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ U KOBIET CIĘŻARNYCH - Monika Jabłonowska 246
17.1. Diagnostyczne badania laboratoryjne w aspekcie nowego standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej 246
17.1.1. Ocena funkcji tarczycy 249
17.1.2. Cukrzyca ciężarnych (gestational diabetes mellitus, GDM) 250
17.1.3. Badania z grupy TORCH 252
17.2. Podstawowe badania laboratoryjne w monitorowaniu przebiegu ciąży - odrębności fizjologiczne i znaczenie 256
17.2.1. Zmiany w morfologii krwi 256
17.2.2. Zmiany w układzie krzepnięcia 257
17.3. Diagnostyka wybranych zespołów klinicznych 258
17.3.1. Diagnostyka laboratoryjna i różnicowanie zespołu HELLP z innymi mikroangiopatiami związanymi z ciążą 258
17.3.2. Stan przedrzucawkowy 261
17.3.3. Rzucawka 261
17.3.4. Ostre żółciowe stłuszczenie wątroby (AFLP) 261
17.3.5. Cholestaza ciężarnych 263
18. SEROLOGIA GRUP KRWI I PODSTAWY TRANSFUZJOLOGII - Katarzyna Popko 265
18.1. Serologia grup krwi - immunohematologia, podstawy immunologiczne 265
18.2. Charakterystyka podstawowych układów grupowych 268
18.2.1. Układ ABO 268
18.2.2. Układ Rh 271
18.2.3. Układ grupowy Kell 271
18.2.4. Układ grupowy Kidd 272
18.3. Zasady immunologiczne doboru preparatów krwiopochodnych 273
18.2.5. Układ grupowy Duffy (Fy) 273
18.2.6. Układ grupowy MNS 273
18.4. Dobór preparatów osoczowych 274
18.5. Dobór krwinek płytkowych 275
18.6. Podstawowe badania laboratoryjne w serologii grup krwi 275
18.6.1. Pobranie krwi do badań serologicznych 275
18.6.2. Identyfikacja grupy krwi w układzie ABO i antygenie D z układu Rh 276
18.6.3. Identyfikacja przeciwciał odpornościowych - testy antyglobulinowe 277
18.7. Zasady doboru i toczenia preparatów krwiopochodnych 279
18.8. Monitorowanie przebiegu toczenia preparatów krwiopochodnych, odczyny i reakcje niepożądane 282
18.9. Choroba hemolityczna płodu i noworodka 284
18.10. Preparaty stosowane w transfuzjologii 286
18.10.1. Krew pełna konserwowana - KPK 287
18.10.2. Koncentrat krwinek czerwonych - KKCz 287
18.10.3. Koncentrat krwinek płytkowych - KKP 287
18.10.4. Koncentrat granulocytarny 287
18.10.5. Osocze świeżo mrożone FFP 287
19. WYBRANE ASPEKTY DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ W OKRESIE NOWORODKOWYM - Monika Jabłonowska 290
19.1. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych 290
19.1.1. Pobieranie materiału do badań równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ) w trybie POCT 290
19.1.2. Pobieranie krwi do pozostałych badań laboratoryjnych 292
19.2. Metoda oceny niedotlenienia okołoporodowego - gazometria krwi pępowinowej 295
19.3. Żółtaczka noworodków 296
19.3.1. Żółtaczka fizjologiczna 296
19.3.2. Żółtaczka patologiczna 297
19.3.3. Przyczyny hiperbilirubinemii niezwiązanej (pośredniej) 298
19.3.4. Przyczyny hiperbilirubinemii związanej (bezpośredniej) 298
19.3.5. Diagnostyka żółtaczek 299
19.4. Sepsa noworodków 301
19.4.1. Diagnostyka laboratoryjna sepsy noworodkowej 302
20. BADANIA PRZESIEWOWE NOWORODKÓW - Mariusz Ołtarzewski 306
20.1. Wstęp 306
20.1.1. Dlaczego prowadzimy badania przesiewowe noworodków 306
20.2. Opis programu 307
20.3. Ogólne zasady realizacji badań przesiewowych noworodków 309
20.4. Etapy badania przesiewowego 310
20.4.1. Rejestracja etykiet 310
20.4.2. Pobieranie próbek krwi na bibułę - szpitale i położne 311
20.4.3. Przygotowanie do wysyłki 315
20.4.4. Rejestracja w laboratorium 316
20.4.5. Testy przesiewowe (laboratorium) 316
20.4.6. Powiadamianie i wezwanie dziecka 316
20.5. Algorytmy badań przesiewowych noworodków 317
20.4.7. Kontrola komputerowa obiegu próbek i diagnostyki potwierdzającej 317
20.4.8. Kontrola komputerowa diagnostyki potwierdzającej 317
20.4.9. Baza danych, statystyka 317
20.5.1. Wrodzona niedoczynność tarczycy (WNT) 318
20.5.2. Fenyloketonuria (PKU) 319
20.5.3. Mukowiscydoza (CF) 319
20.5.4. Badanie przesiewowe wrodzonych wad metabolizmu (WWM) metodą MS/MS 320
20.5.5. Wrodzony przerost nadnerczy (WPN) 321
20.5.6. Deficyt biotynidazy 322
20.5.7. Rdzeniowy zanik mięśni (SMA) 323
20.6. Diagnostyka specjalistyczna i monitorowanie leczenia 324
20.7. Podsumowanie 327
21. DIAGNOSTYKA POEKSPOZYCYJNA W PRZYPADKU NARAŻENIA NA KONTAKT Z CZYNNIKAMI ZAKAŹNYMI - Marzena Iwanowska 332
21.1. Definicje 332
21.2. HCV 334
21.3. HBV 335
21.3.1. HBsAg 336
21.3.2. HBeAg 336
21.3.3. Anty-HBs 336
21.3.4. Anty-HBe 337
21.3.5. Anty-HBc IgM 337
21.3.6. Anty-HBc total 337
21.4. HIV 338
22. WYKONYWANIE BADAŃ LABORATORYJNYCH PRZEZ PIELĘGNIARKI/ POŁOŻNE A CZYNNOŚCI DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ - Anna Augustynowicz, Michał Waszkiewicz 340
22.1. Wstęp 340
22.2. Wykonywanie badań diagnostycznych przez pielęgniarki i położne 342
22.3. Czynności diagnostyki laboratoryjnej 344
22.4. Podsumowanie 345
ANEKS. WYKAZ BADAŃ WYKONYWANYCH W PRZYKŁADOWYM LABORATORIUM DIAGNOSTYCZNYM WRAZ Z BADANYM MATERIAŁEM I ZAKRESAMI WARTOŚCI REFERENCYJNYCH DLA OSÓB DOROSŁYCH - Olga Ciepiela 348
SKOROWIDZ 362