"Neonatologia Tom 1"

Spis treści

1. Organizacja opieki neonatologicznej Janusz ŚWIETLIŃSKI 36

2. Podstawowe wskaźniki epidemiologiczne dotyczące noworodków Janusz ŚWIETLIŃSKI 44

3. Wybrane zagadnienia medycyny matczyno-płodowej Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA 48

3.1. Zmiany adaptacyjne w organizmie kobiety ciężarnej 49

3.2. Fizjologia i patologia łożyska oraz sznura pępowinowego, płyn owodniowy 52

3.3. Najważniejsze choroby matki wpływające na rozwój płodu 57

3.4. Zakażenia kobiety ciężarnej 63

3.5. Podstawowe definicje i informacje dotyczące porodu 65

4. Zakażenia nabyte podczas ciąży i ich wpływ na rozwój płodu i noworodka Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA, Maria WILIŃSKA 68

4.1. Diagnostyka 69

4.2. Zakażenia z grupy TORCH (Toxoplasma gondii, Rubella virus, cytomegalowirus, herpes simplex virus) 71

4.3. Zakażenia przenoszone drogą płciową 82

4.4. Inne powszechne choroby zakaźne 92

5. Adaptacja układów krążenia i oddechowego płodu i noworodka do środowiska pozamacicznego Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA 100

5.1. Okres wewnątrzmaciczny 101

5.2. Poród 105

5.3. Podsumowanie 107

6. Zdrowy, urodzony w terminie porodu noworodek na sali porodowej Janusz ŚWIETLIŃSKI, Maria WILIŃSKA 108

6.1. Analiza wywiadu położniczego 109

6.2. Przygotowanie sali porodowej 110

6.3. Obecność neonatologa przy porodzie 113

6.4. Ułożenie dziecka po wydobyciu 114

6.5. Odpępnienie 115

6.6. Zabarwienie skóry po urodzeniu 116

6.7. Przydatność diagnostyczna krwi pępowinowej 116

6.8. Ocena w skali Apgar 118

6.10. Odsysanie dróg oddechowych po urodzeniu 119

6.9. Sprawdzanie drożności przewodu pokarmowego 119

6.11. Pomiary antropometryczne 120

6.12. Pierwsze karmienie noworodka 121

6.13. Inne zabiegi u noworodka 122

6.14. Podsumowanie 122

6.15. Kwalifikacja do postępowania zaawansowanego 124

7. Opieka nad zdrowym noworodkiem Janusz ŚWIETLIŃSKI 126

7.1. Przyjęcie na oddział noworodkowy 127

7.2. Badanie fizykalne 127

7.3. Stany przejściowe u noworodka 152

7.4. Terminy i skróty stosowane do oceny wieku płodowego i odżywienia wewnątrzmacicznego 159

7.5. Ocena dojrzałości noworodka 160

7.6. Ocena prawidłowości wzrostu wewnątrzmacicznego 168

7.7. Profilaktyka stanów niedoborowych 169

7.8. Szczepienia ochronne noworodka 169

7.9. Testy przesiewowe 172

8. Resuscytacja noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 176

8.1. Wentylacja oddechowa w resuscytacji 183

8.2. Wspomaganie krążenia 185

8.3. Leki 186

8.4. Intubacja 188

8.5. Opieka poresuscytacyjna 189

9. Noworodek urodzony przedwcześnie – wcześniak Janusz ŚWIETLIŃSKI 192

9.1. Przedwczesne urodzenie 193

9.2. Wypis do domu 201

9.3. Opieka po wypisie ze szpitala 202

9.4. Rokowanie 202

10. Późne wcześniaki (late preterm) Janusz ŚWIETLIŃSKI 204

11. Złota godzina – postępowanie z bardzo niedojrzałym noworodkiem na sali porodowej Janusz ŚWIETLIŃSKI 214

12. Termoregulacja Janusz ŚWIETLIŃSKI 230

12.1. Termoregulacja w okresie płodowym i bezpośrednio po urodzeniu 231

12.2. Termoregulacja u noworodka 231

12.3. Mechanizmy przenoszenia ciepła 233

12.4. Monitorowanie ciepłoty ciała u zdrowych i chorych noworodków 237

12.5. Jak zapewnić optymalne warunki cieplne u zdrowych i chorych noworodków? 238

12.6. Zastosowanie inkubatorów 243

12.7. Konsekwencje hipotermii i postępowanie w tym stanie 248

12.8. Konsekwencje hipertermii i postępowanie w tym stanie 250

12.9. Sytuacje szczególne 251

13. Fizjologia laktacji i karmienia naturalnego Maria WILIŃSKA, Marzena KOSTUCH 254

13.1. Budowa gruczołu piersiowego 255

13.2. Rozwój laktacji u kobiety podczas ciąży 257

13.3. Wytwarzanie mleka 257

13.4. Skład mleka kobiecego 260

13.5. Wpływ karmienia piersią na stan zdrowia matki 262

13.6. Korzyści z karmienia naturalnego dla dziecka 263

13.7. Mleko kobiece po porodzie przedwczesnym 265

13.8. Istniejące dokumenty i akty prawne w zakresie laktacji 266

13.9. Wybrane organizacje sprzyjające karmieniu piersią w Polsce 268

14. Karmienie noworodka i niemowlęcia – aspekty praktyczne Marzena KOSTUCH, Maria WILIŃSKA 272

14.1. Pozycje do karmienia piersią 273

14.2. Nawał pokarmu 277

14.3. Bolesność brodawek 279

14.4. Obrzęk piersi i zastój pokarmu 282

14.5. Zatkany przewód mleczny 285

14.6. Zapalenie piersi 286

14.7. Ropień piersi 289

14.8. Zakażenie Candida albicans 291

14.9. Zapobieganie zapaleniom i ropniom piersi 291

14.10. Alternatywne sposoby dokarmiania dziecka karmionego piersią (akcesoria) 292

14.11. Czynniki sprzyjające laktacji i ją zakłócające 297

14.12. Karmienie wcześniaka 302

15. Hiperlaktacja Marzena KOSTUCH, Maria WILIŃSKA 306

16. Problemy związane z przyjmowaniem pokarmu w okresie noworodkowym i niemowlęcym Katarzyna PIETRAS 310

16.1. Jama nosowa 312

16.2. Jama ustna 312

16.3. Gardło 312

16.4. Krtań 313

16.5. Tchawica 314

16.6. Przełyk 314

16.7. Ssanie 317

16.8. Odruchowe reakcje oralne 319

16.9. Połykanie 321

16.10. Oddychanie 324

16.11. Integracja między ssaniem, połykaniem i oddychaniem 324

16.12. Kontrola motoryczna 325

16.13. Charakterystyka nieprawidłowości związanych z karmieniem w wybranych zaburzeniach i jednostkach chorobowych okresu noworodkowego oraz wczesnoniemowlęcego 328

16.14. Ogólne informacje przydatne w karmieniu noworodków i niemowląt 337

16.15. Podsumowanie 339

17. Bank mleka – główne cele i założenia Katarzyna KOSMALA, Anna PISARZOWSKA 342

17.1. Kwalifikacja dawczyń 343

17.2. Miejsce i sposób odciągania pokarmu 344

17.3. Metody stymulacji laktacji 346

17.4. Postępowanie ze sprzętem laktacyjnym 347

17.5. Badanie mikrobiologiczne mleka 347

17.6. Pasteryzacja 348

17.7. Oznakowanie mleka oraz dokumentacja banku mleka 350

17.8. Analiza mleka kobiecego 350

17.9. Wzmacnianie pokarmu kobiecego 351

17.10. Przechowywanie mleka 352

17.11. Chłodzenie i mrożenie pokarmu 354

17.12. Rozmrażanie pokarmu 354

17.13. Podgrzewanie mleka 355

17.14. Gdy rodzi się wcześniak 355

17.15. Pozyskiwanie siary 356

18. Skóra noworodka donoszonego. Charakterystyka, zmiany skórne, podstawy pielęgnacji Maria WILIŃSKA, Kinga ZIELIŃSKA, Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA 358

18.1. Charakterystyka zdrowej skóry noworodka donoszonego 359

18.2. Kontakt „skóra do skóry” 360

18.3. Pielęgnacja skóry 361

18.4. Typowe zmiany skórne okresu noworodkowego 365

19. Pielęgnacja skóry wcześniaka Maria WILIŃSKA, Kinga ZIELIŃSKA 374

19.1. Charakterystyka skóry wcześniaka 374

19.2. Pielęgnacja skóry wcześniaka 376

19.3. Skala oceny skóry 380

20. Odkrywane na nowo – ludzki wymiar opieki nad noworodkiem Janusz ŚWIETLIŃSKI 382

21. Opieka ukierunkowana na rodzinę Janusz ŚWIETLIŃSKI 386

22. Opieka rozwojowa Janusz ŚWIETLIŃSKI 392

23. Dobry dotyk Janusz ŚWIETLIŃSKI 408

24. Kangurowanie Janusz ŚWIETLIŃSKI 414

24.1. Historia kangurowania 415

24.2. Kangurowanie we współczesnej neonatologii 415

25. Zindywidualizowana Opieka Rozwojowa nad Noworodkiem (NIDCAP) Janusz ŚWIETLIŃSKI 422

26. Glikemia i jej zaburzenia Janusz ŚWIETLIŃSKI 428

26.1. Homeostaza glikemii 428

26.2. Noworodek matki chorej na cukrzycę 431

26.3. Hipoglikemia 438

26.4. Hiperglikemia 449

27. Żółtaczka fizjologiczna okresu noworodkowego. Przyczyny, obraz kliniczny i rozpoznawanie Maria WILIŃSKA 458

27.1. Patogeneza żółtaczki okresu noworodkowego 459

27.2. Metabolizm bilirubiny 459

27.3. Żółtaczka fizjologiczna 460

28. Żółtaczka związana z karmieniem piersią Maria WILIŃSKA, Maria KOSTRO, Izabela CHORĘGIEWICZ 466

28.1. Obraz kliniczny 467

28.2. Postępowanie w żółtaczce związanej z niedostatecznym karmieniem piersią i żółtaczce pokarmu kobiecego 469

29. Żółtaczki patologiczne okresu noworodkowego i niemowlęcego. Przyczyny, obraz kliniczny i rozpoznawanie Maria WILIŃSKA, Janusz ŚWIETLIŃSKI 472

29.1. Rodzaje żółtaczek patologicznych 473

29.2. Rozpoznawanie żółtaczki 476

29.3. Neurotoksyczność bilirubiny 479

29.4. Żółtaczka noworodków urodzonych przedwcześnie 480

29.5. Podsumowanie 481

30. Żółtaczki okresu noworodkowego i niemowlęcego. Diagnostyka i leczenie Maria WILIŃSKA, Maria KOSTRO, Izabela CHORĘGIEWICZ, Janusz ŚWIETLIŃSKI 484

30.1. Diagnostyka laboratoryjna 485

30.2. Planowanie leczenia 486

30.3. Kwalifikacja do leczenia na oddziale noworodkowym 486

30.4. Leczenie 488

30.5. Leczenie hiperbilirubinemii u noworodków urodzonych przedwcześnie 492

30.6. Zapobieganie hiperbilirubinemii u noworodków 492

30.7. Postępowanie w cholestazie u noworodków 492

30.8. Postępowanie z noworodkiem i niemowlęciem w opiece ambulatoryjnej 493

30.9. Fototerapia w domu 494

31. Fototerapia Janusz ŚWIETLIŃSKI, Maria WILIŃSKA 496

32. Zapobieganie infekcjom szpitalnym Janusz ŚWIETLIŃSKI, Marta TWARDOCH-DROZD, Ewa ROZKOSZ, Maria ŚWIETLIŃSKA 506

32.1. Aseptyczna technika bezdotykowa (ANTT) 510

32.2. Późne zakażenia noworodka (LOS) 515

32.3. Rezerwuar patogenów 518

32.4. Transmisja patogenów 523

32.5. Podsumowanie 530

33. Zakażenie o wczesnym początku u noworodków Maria WILIŃSKA, Magdalena ZARLENGA 534

33.1. Epidemiologia 535

33.2. Etiologia i patogeneza zakażeń bakteryjnych o wczesnym początku u noworodka 536

33.3. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych noworodka 547

34. Noworodkowe zapalenie spojówek i procedura zapobiegania rzeżączkowemu zapaleniu spojówek po urodzeniu Janusz ŚWIETLIŃSKI 552

34.1. Noworodkowe zapalenie spojówek 553

34.2. Zapobieganie rzeżączkowemu zapaleniu spojówek po urodzeniu 555

35. Środki antyseptyczne stosowane do odkażania skóry noworodków Janusz ŚWIETLIŃSKI 558

36. Uwarunkowania gospodarki płynowej i elektrolitowej noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 570

36.1. Utrata wody 572

36.2. Gospodarka płynowa 573

36.3. Gospodarka elektrolitowa 578

37. Żywienie noworodka chorego i noworodka urodzonego przedwcześnie Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA, Janusz ŚWIETLIŃSKI 594

37.1. Zapotrzebowanie energetyczne 596

37.2. Spodziewane efekty żywieniowe 597

37.3. Żywienie do przewodu pokarmowego 599

37.4. Żywienie wcześniaka 606

38. Monitorowanie biofizyczne Janusz ŚWIETLIŃSKI 626

38.1. Najczęściej stosowane w neonatologii parametry monitorowania biofizycznego 628

38.2. Właściwe wykorzystanie alarmów 645

38.3. Dokumentowanie zdarzeń 645

39. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej (RKZ) Janusz ŚWIETLIŃSKI 648

40 Oznaczanie równowagi kwasowo-zasadowej krwi pępowinowej Ewa MUSIALIK-ŚWIETLIŃSKA, Janusz ŚWIETLIŃSKI 660

41. Problemy związane z infuzją płynów ileków Janusz ŚWIETLIŃSKI 670

41.1. Zapobieganie przypadkowemu podaniu nadmiernej objętości wlewu płynów lub leku u noworodka 671

41.2. Problem osmotyczności wlewów 672

41.3. Problem małej objętości leku 673

41.4. Mieszanie się infuzji 675

41.5. Wolna infuzja leku 678

41.6. Ciężar specyficzny leku 678

41.7. Fotodegradacja 679

41.8. Niezgodność leku z zestawem infuzyjnym 679

41.9. Niezgodność leków podawanych jednoczasowo 680

41.10. Niezgodność leków podawanych równocześnie do złącza typu Y 683

41.11. Interakcja leków 683

41.12. Minimalna wymagana szybkość wlewu 685

41.13. Gentamycyna pod specjalnym nadzorem 687

41.14. Ważne informacje dotyczące dożylnego podawania leków 688

41.15. Praktyczne uwagi dotyczące dożylnego stosowania leków 694

41.16. Rozterki podczas prowadzenia terapii dożylnej u noworodków – podsumowanie 698

42. Zapobieganie błędom w podaniu leków Janusz ŚWIETLIŃSKI 702

42.1. Rodzaje błędów 703

42.2. Zasady poprawnego i bezpiecznego procesu zlecania i przygotowywania leku 703

42.3. Rola pielęgniarek 704

43. Zaburzenia hematologiczne, leczenie krwią i preparatami krwiopochodnymi Joanna WILK-TYL 706

43.1. Policytemia 707

43.2. Małopłytkowość 711

43.3. Choroba krwotoczna noworodka, czyli krwawienie z niedoboru witaminy K 717

43.4. Rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe 721

43.5. Niedokrwistość 724

43.6. Konflikt serologiczny 733

44. Postępowanie z noworodkiem matki chorej na padaczkę Natalia JACYNA, Maria WILIŃSKA 740

44.1. Istota problemu padaczki u kobiet w ciąży 740

44.2. Wpływ leków przeciwpadaczkowych przyjmowanych podczas ciąży na występowanie wrodzonych wad rozwojowych 741

44.3. Karmienie piersią podczas przyjmowania leków przeciwpadaczkowych 743

45. Transport noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 748

46. Jak pomóc rodzicom przetrwać pobyt na oddziale intensywnej terapii noworodka? Janusz ŚWIETLIŃSKI 758

47. Uwagi dotyczące projektowania funkcji i organizacji oddziału intensywnej terapii i patologii noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 764

48. Szczepienia ochronne u noworodków Maria WILIŃSKA 774

48.1. Podstawowe informacje o szczepieniach ochronnych 775

48.2. Szczepienia ochronne w okresie noworodkowym 777

48.3. Zasady podawania szczepionek w okresie noworodkowym 786

48.4. Dokumentacja 791

Procedury Wstęp Janusz ŚWIETLIŃSKI 794

Aseptyczna technika bezdotykowa (ANTT). Wprowadzenie do procedur Simon CLARE 796

I. Procedura opóźnionego zamknięcia pępowiny Janusz ŚWIETLIŃSKI 802

II. Procedura pobierania krwi do badań u noworodków Janusz ŚWIETLIŃSKI, Simon CLARE, Beata STĘPIŃSKA, Małgorzata SZMIGIEL, Ewa ROZKOSZ 806

III. Procedura pobrania krwi włośniczkowej Janusz ŚWIETLIŃSKI, Ewa ROZKOSZ 815

IV. Procedura zakładania zgłębnika nosowo-żołądkowego Janusz ŚWIETLIŃSKI 826

V. Procedura kontaktu „skóra do skóry” wykonywana bezpośrednio po urodzeniu noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 836

VI. Procedura kangurowania (kontakt „skóra do skóry”) Danuta KOZŁOWSKA-RUP, Janusz ŚWIETLIŃSKI 842

VII. Procedura pobrania materiału na badanie bakteriologiczne krwi Ewa ROZKOSZ, Janusz ŚWIETLIŃSKI 854

VIII. Procedura przygotowania urządzenia Neopuff do pracy Janusz ŚWIETLIŃSKI 862

IX. Procedura odsysania wydzieliny z górnych dróg oddechowych noworodka bezpośrednio po urodzeniu Janusz ŚWIETLIŃSKI 870

X. Procedura przesiewowego testu pulsoksymetrycznego Janusz ŚWIETLIŃSKI 874

XI. Procedura iniekcji domięśniowej u noworodków (szczepienie przeciw WZW, podanie witaminy K) Janusz ŚWIETLIŃSKI, Simon CLARE, Kinga SIP, Halina SUKIENNIK-JAWOREK, Ewa ROZKOSZ 879

XII. Procedura szczepienia BCG Janusz ŚWIETLIŃSKI, Ewa ROZKOSZ 886

XIII. Procedura pielęgnacji kikuta pępowiny Janusz ŚWIETLIŃSKI 893

XIV. Procedura oznaczania stężenia glukozy we krwi noworodka Janusz ŚWIETLIŃSKI 900

XV. Procedura higieny jamy ustnej Janusz ŚWIETLIŃSKI 902

XVI. Procedura karmienia noworodków z butelki przez smoczek Maria WILIŃSKA, Anna BALICKA, Małgorzata TARNOWSKA 905

XVII. Procedura wzmacniania mleka kobiecego Maria WILIŃSKA, Izabela CHORĘGIEWICZ 920

Skorowidz 932