"Prawo rodzinne"

Spis treści

Wykaz skrótów | str 15

Przedmowa do wydania pierwszego z 1987 r. | str 21

Przedmowa do wydania piątego | str 23

Rodzina i prawo rodzinne | str 27

§ 1. Rodzina i powiązania rodzinne | str 29

I. Rodzina | str 29

II. Powiązania rodzinne i więzi podobne do rodzinnych | str 34

§ 2. Prawo rodzinne | str 44

I. Najnowsza historia polskiego prawa rodzinnego | str 44

II. Nowelizacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego | str 45

III. Zmiany w prawie dotyczącym rodziny | str 63

IV. Odrębność kodyfikacji prawa rodzinnego | str 68

V. Europejski kontekst polskiego prawa rodzinnego | str 69

VI. Źródła obowiązującego prawa rodzinnego | str 72

VII. Podstawowe zasady prawa rodzinnego | str 74

VIII. Przynależność prawa rodzinnego do prawa cywilnego | str 76

IX. Literatura i orzecznictwo | str 77

Ochrona praw rodzinnych | str 82

§ 3. Prawa rodzinne i ogólna charakterystyka ich ochrony | str 83

I. Pojęcie praw rodzinnych | str 84

II. Ogólne uwagi o ochronie praw rodzinnych | str 86

III. Ochrona międzynarodowa. Europejski Trybunał Praw Człowieka | str 88

IV. Ochrona konstytucyjna | str 91

V. Ochrona cywilnoprawna | str 95

VI. Ochrona karna | str 98

VII. Ochrona praw dzieci wykonywana przez Rzecznika Praw Dziecka | str 101

VIII. Ochrona praw rodzinnych wykonywana przez Rzecznika Praw Obywatelskich | str 102

IX. Ochrona dziecka poczętego | str 103

X. Ochrona praw rodzinnych wykonywana przez prokuratora | str 104

XI. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie | str 105

§ 4. Dochodzenie praw stanu cywilnego. Rejestracja stanu cywilnego | str 114

I. Uwagi ogólne | str 114

II. Stan cywilny - pojęcie i jego ochrona | str 114

III. Proces o ustalenie i ukształtowanie stanu cywilnego | str 121

IV. Uczestnicy postępowania | str 123

V. Terminy | str 124

VI. Zasada prawdy materialnej a zasady współżycia społecznego | str 124

VII. Udział prokuratora | str 125

IX. Rejestracja stanu cywilnego | str 127

VIII. Udział Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka | str 127

X. Znaczenie dowodowe aktów stanu cywilnego | str 133

XI. Dostęp do rejestru stanu cywilnego i danych z rejestru | str 139

§ 5. Sąd opiekuńczy | str 142

I. Uwagi ogólne | str 142

II. Sąd opiekuńczy | str 143

§ 6. Sądownictwo rodzinne. Wydziały rodzinne i nieletnich | str 145

I. Pojęcie sądów rodzinnych | str 145

II. Sądownictwo rodzinne w Polsce | str 147

III. Wydziały rodzinne i nieletnich | str 150

§ 7. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza nad dzieckiem | str 152

I. Ogólna charakterystyka przepisów o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej | str 153

II. Funkcje i formy wspierania rodziny | str 156

III. System pieczy zastępczej | str 160

IV. Formy, funkcje i zadania pieczy zastępczej | str 165

V. Rodzinna forma sprawowania pieczy zastępczej | str 167

VI. Instytucjonalna forma pieczy zastępczej | str 172

VII. Ocena sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej oraz rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka | str 175

Małżeństwo | str 177

§ 8. Ogólna charakterystyka małżeństwa | str 180

I. Pojęcie małżeństwa | str 180

II. Podstawowe zasady prawa rodzinnego odnoszące się do małżeństwa | str 180

§ 8a. Konkubinat i związek partnerski | str 182

I. Pojęcie i stosunki osobiste | str 182

II. Stosunki majątkowe i rozliczenia | str 188

§ 9. Zawarcie małżeństwa | str 190

I. Uwagi ogólne | str 190

II. Zaręczyny | str 191

III. Przesłanki istnienia małżeństwa | str 192

IV. Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie cywilnej | str 194

V. Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie konkordatowej | str 197

VI. Przesłanki formalno-porządkowe | str 203

VII. Przeszkody małżeńskie | str 207

VIII. Wady oświadczenia woli | str 212

IX. Małżeństwa pozorowane | str 218

§ 10. Wzajemne prawa i obowiązki małżonków; charakterystyka ogólna | str 219

I. Uwagi ogólne | str 219

X. Zdolność do czynności prawnych osób wstępujących w związek małżeński | str 219

II. Ogólna charakterystyka praw i obowiązków małżeńskich | str 220

III. Zasada równości małżonków | str 221

IV. Nazwisko małżonków | str 223

§ 11. Prawa i obowiązki małżonków; charakterystyka szczegółowa | str 224

I. Wspólne pożycie i współdziałanie dla dobra rodziny | str 224

II. Prawa i obowiązki majątkowe niezależne od ustroju majątkowego | str 226

III. Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny | str 227

IV. Korzystanie z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego | str 228

V. Wzajemna reprezentacja małżonków | str 230

§ 12. Separacja małżonków | str 231

I. Uwagi ogólne | str 231

VI. Solidarna odpowiedzialność małżonków | str 231

II. Separacja faktyczna | str 234

III. Separacja sądowa | str 235

Małżeńskie ustroje majątkowe | str 239

§ 13. Ogólna charakterystyka majątkowych ustrojów małżeńskich | str 243

I. Małżeński ustrój majątkowy | str 244

II. Rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych | str 245

III. Typy małżeńskich ustrojów majątkowych | str 247

IV. Wspólność majątkowa | str 250

V. Rozdzielność majątkowa | str 254

VI. Zagadnienia intertemporalne | str 256

§ 14. Majątki małżonków w ustawowym ustroju majątkowym | str 257

I. Zagadnienia ogólne | str 257

II. Majątek wspólny | str 258

III. Majątki osobiste | str 265

IV. Przesunięcia między majątkiem wspólnym i majątkami osobistymi | str 276

§ 15. Zarząd majątkiem wspólnym oraz korzystanie ze wspólnego majątku | str 277

I. Uwagi ogólne | str 278

II. Pojęcie zarządu | str 279

III. Wykonywanie zarządu; ingerencja sądu | str 282

IV. Korzystanie z majątku wspólnego | str 289

§ 16. Odpowiedzialność za długi majątkiem wspólnym | str 290

I. Uwagi ogólne | str 290

II. Odpowiedzialność za długi w ustroju wspólności majątkowej | str 293

III. Odpowiedzialność za długi z okresu istnienia wspólności majątkowej po jej ustaniu | str 302

IV. Odpowiedzialność za długi niemające charakteru cywilnoprawnego | str 304

§ 17. Ustanie wspólności majątkowej i podział majątku wspólnego | str 305

I. Ustanie wspólności majątkowej | str 306

II. Ułamkowa wspólność majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej | str 307

III. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym | str 308

IV. Rozporządzanie udziałami w składnikach majątku wspólnego i w majątku wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej | str 310

V. Podział majątku wspólnego | str 311

VI. Rozliczenie wydatków i nakładów dokonywanych z majątków małżonków | str 314

§ 18. Umowne ustroje majątkowe | str 316

I. Ustrój umowny - pojęcie, typy i zakres swobody wyboru | str 316

II. Pojęcie, charakter, zawarcie i treść umowy majątkowej małżeńskiej | str 317

III. Skuteczność umów majątkowych wobec osób trzecich | str 320

IV. Wspólność umowna rozszerzona | str 323

V. Wspólność umowna ograniczona | str 324

VI. Pełna rozdzielność umowna | str 325

VII. Rozdzielność umowna z wyrównaniem dorobków | str 326

§ 18a. Ustrój przymusowy | str 329

I. Pojęcie ustroju przymusowego | str 329

II. Powstanie ustroju przymusowego | str 330

III. Ustanie ustroju przymusowego | str 335

Ustanie małżeństwa | str 336

§ 19. Ogólna charakterystyka ustania małżeństwa | str 337

I. Przyczyny ustania małżeństwa | str 337

II. Uwagi ogólne o sądowym dochodzeniu ustania małżeństwa oraz ustalenia jego nieistnienia lub istnienia | str 338

§ 20. Ustalenie nieistnienia i istnienia małżeństwa | str 340

I. Ustalenie nieistnienia małżeństwa | str 340

II. Unieważnienie aktu małżeństwa | str 343

III. Ustalenie istnienia małżeństwa | str 343

§ 21. Unieważnienie małżeństwa | str 344

I. Pojęcie i przyczyny unieważnienia małżeństwa | str 344

II. Konwalidacja małżeństwa | str 345

III. Legitymacja czynna i bierna w procesie o unieważnienie małżeństwa | str 347

IV. Skutki unieważnienia małżeństwa | str 349

§ 22. Pojęcie rozwodu i przesłanki jego dopuszczalności | str 351

I. Pojęcie rozwodu i problem jego dopuszczalności | str 351

II. Proces rozwodowy | str 353

III. Zasada trwałości małżeństwa | str 354

IV. Uwagi ogólne o przesłankach dopuszczalności rozwodu | str 356

V. Przesłanka trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego | str 357

VI. Przesłanka winy | str 359

VII. Przesłanka dobra wspólnych małoletnich dzieci | str 362

VIII. Przesłanka sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego | str 363

§ 23. Zakres kognicji sądu rozwodowego; treść wyroku orzekającego rozwód | str 364

I. Model polskiego procesu rozwodowego | str 364

II. Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa | str 365

III. Orzeczenie o winie | str 366

IV. Orzeczenie o władzy rodzicielskiej | str 367

V. Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym względem dzieci | str 371

VI. Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym względem małżonka | str 372

VII. Orzeczenie o wspólnym mieszkaniu małżonków | str 372

IX. Orzekanie o sprawach rodziny w toku procesu rozwodowego | str 374

VIII. Orzeczenie o podziale majątku wspólnego | str 374

X. Zasada integralności wyroku rozwodowego | str 375

XI. Zasada wyłączności postępowania rozwodowego | str 376

§ 24. Skutki rozwodu oraz oddalenie powództwa o rozwód | str 377

I. Skutki rozwodu | str 377

II. Ponowny proces o rozwód | str 379

§ 25. Śmierć małżonka i uznanie go za zmarłego | str 380

I. Śmierć małżonka | str 380

II. Uznanie małżonka za zmarłego | str 380

Macierzyństwo i ojcostwo | str 383

§ 26. Pochodzenie dziecka; zasady ogólne | str 385

I. Uwagi ogólne | str 386

II. Alternatywne sposoby ustalenia ojcostwa | str 388

III. Zależność ustalenia ojcostwa od ustalenia macierzyństwa | str 390

IV. Zasada równouprawnienia dzieci bez względu na ich pochodzenie | str 391

V. Dochodzenie ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa oraz ojcostwa | str 391

VI. Charakter i znaczenie prawne orzeczeń w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka | str 397

VII. Uprawnienie rodziców do dochodzenia ustalenia pochodzenia dziecka | str 400

VIII. Dowody biologiczne | str 403

IX. Medycznie wspomagana prokreacja | str 407

§ 27. Macierzyństwo | str 415

I. Uwagi ogólne | str 416

II. Ustalenie macierzyństwa - pojęcie, przesłanki i sposoby | str 416

III. Ustalenie macierzyństwa w zwykłym trybie przez sporządzenie aktu urodzenia dziecka | str 417

IV. Ustalenie macierzyństwa w procesie. Wyrok ustalający macierzyństwo | str 420

V. Zaprzeczenie macierzyństwa; przesłanki i tryb postępowania | str 423

VI. Zagadnienia procesowe wspólne dla ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa | str 425

§ 28. Pochodzenie dziecka od męża matki | str 426

I. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki | str 426

II. Przesłanki zaprzeczenia ojcostwa | str 429

III. Proces o zaprzeczenie ojcostwa | str 432

IV. Skutki zaprzeczenia ojcostwa | str 434

§ 29. Uznanie ojcostwa | str 435

I. Pojęcie uznania ojcostwa | str 435

1. Zwykłe uznanie ojcostwa | str 436

2. Kwalifikowane uznanie ojcostwa | str 438

II. Dokonanie uznania ojcostwa a jego skuteczność | str 440

1. Przesłanki dokonania zwykłego uznania ojcostwa | str 441

III. Przesłanki dokonania uznania ojcostwa | str 441

2. Przesłanki dokonania kwalifikowanego uznania ojcostwa | str 444

3. Wymogi dotyczące zwykłego i kwalifikowanego uznania ojcostwa | str 445

IV. Skutki prawne uznania ojcostwa | str 448

V. Nieistniejące uznanie ojcostwa | str 449

1. Przesłanka i charakter prawny ustalenia bezskuteczności zwykłego uznania ojcostwa | str 456

VI. Bezskuteczność uznania ojcostwa | str 456

2. Przesłanka i charakter prawny ustalenia bezskuteczności kwalifikowanego uznania ojcostwa | str 457

3. Dochodzenie ustalenia bezskuteczności zwykłego i kwalifikowanego uznania ojcostwa | str 457

VII. Skutki prawne ustalenia nieistnienia uznania ojcostwa albo bezskuteczności uznania ojcostwa | str 459

§ 30. Sądowe ustalenie ojcostwa | str 460

I. Proces o ustalenie ojcostwa | str 460

II. Przesłanki sądowego ustalenia ojcostwa | str 461

§ 31. Przysposobienie | str 466

I. Pojęcie i funkcja społeczna przysposobienia | str 466

III. Skutki ustalenia ojcostwa | str 466

II. Przesłanki przysposobienia | str 468

III. Postępowanie preadopcyjne | str 476

IV. Postępowanie sądowe o przysposobienie | str 482

V. Skutki i rodzaje przysposobienia - uwagi ogólne | str 484

VI. Przysposobienie pełne | str 486

VII. Przysposobienie niepełne | str 488

VIII. Przysposobienie całkowite | str 489

IX. Przysposobienie międzynarodowe | str 491

X. Tajemnica przysposobienia | str 493

§ 32. Rozwiązanie przysposobienia | str 496

I. Ustanie przysposobienia | str 496

II. Proces o rozwiązanie przysposobienia | str 498

III. Przesłanki rozwiązania przysposobienia | str 499

IV. Skutki rozwiązania przysposobienia | str 502

Władza rodzicielska | str 505

§ 33. Pojęcie władzy rodzicielskiej i jej powstanie | str 507

I. Pojęcie i ogólna charakterystyka władzy rodzicielskiej | str 507

II. Powstanie władzy rodzicielskiej | str 511

§ 34. Treść i wykonywanie władzy rodzicielskiej | str 513

I. Uwagi ogólne | str 513

II. Piecza nad osobą dziecka | str 514

III. Zarząd majątkiem dziecka | str 521

IV. Reprezentacja dziecka | str 523

V. Odpowiedzialność odszkodowawcza rodziców | str 525

VI. Wykonywanie władzy rodzicielskiej | str 525

VII. Współdziałanie sądu opiekuńczego i innych organów władzy publicznej z rodzicami | str 528

§ 35. Pozbawienie, zawieszenie, ograniczenie i inne modyfikacje władzy rodzicielskiej | str 530

I. Uwagi ogólne | str 530

II. Pozbawienie władzy rodzicielskiej | str 531

III. Zawieszenie władzy rodzicielskiej | str 532

IV. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w wypadkach zagrożenia dobra dziecka | str 533

V. Władza rodzicielska w razie rozłączenia rodziców | str 536

VI. Inne modyfikacje władzy rodzicielskiej | str 539

VII. Ingerencja sądu rodzinnego we władzę rodzicielską na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich | str 540

§ 36. Ustanie władzy rodzicielskiej | str 542

I. Uwagi ogólne | str 542

VIII. Interwencja w postępowaniu karnym | str 542

II. Przyczyny ustania władzy rodzicielskiej | str 543

§ 37. Pozostałe stosunki między rodzicami a dziećmi | str 545

I. Uwagi ogólne | str 545

II. Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się rodziców i dzieci | str 545

III. Nazwisko dziecka | str 546

IV. Imię dziecka | str 555

V. Inne cechy indywidualizujące dziecko | str 559

VI. Transseksualizm | str 561

VII. Kontakty z dzieckiem | str 563

Obowiązek alimentacyjny | str 572

§ 38. Pojęcie i zakres obowiązku alimentacyjnego | str 573

I. Pojęcie obowiązku alimentacyjnego | str 573

II. Alimenty a inne źródła utrzymania | str 576

III. Swoiste cechy obowiązku alimentacyjnego i prawa do alimentów | str 578

IV. Przesłanki i zakres obowiązku alimentacyjnego | str 582

V. Postacie obowiązku alimentacyjnego | str 584

§ 39. Obowiązek alimentacyjny ze względu na jego źródło | str 586

I. Uwagi ogólne | str 587

II. Obowiązek alimentacyjny wynikający z pokrewieństwa | str 587

III. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem nieusamodzielnionego dziecka | str 590

IV. Obowiązki alimentacyjne wynikające z przysposobienia | str 593

V. Obowiązki alimentacyjne po rozwiązaniu przysposobienia | str 594

VI. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami | str 595

VII. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami po rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa i w czasie separacji orzeczonej przez sąd | str 597

VIII. Obowiązek alimentacyjny wynikający z powinowactwa | str 602

IX. Obowiązek alimentacyjny ojca pozamałżeńskiego dziecka względem jego matki | str 604

X. Obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny | str 605

§ 40. Realizacja obowiązku alimentacyjnego | str 606

I. Uwagi ogólne | str 606

II. Szczególna ochrona roszczeń alimentacyjnych | str 607

III. Przepisy szczególne odnoszące się do roszczeń alimentacyjnych względem ojca pozamałżeńskiego dziecka | str 610

IV. Umowy dotyczące obowiązku alimentacyjnego | str 611

V. Sądowe dochodzenie roszczeń alimentacyjnych | str 612

VI. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych | str 615

VII. Pomoc publicznoprawna | str 617

VIII. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego oraz zmiana wysokości alimentów | str 623

IX. Alimenty za okres przeszły | str 624

X. Roszczenia regresowe | str 626

XI. Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych | str 628

§ 41. Pojęcie i organizacja opieki | str 629

Opieka i kuratela | str 629

I. Pojęcie i charakter prawny opieki | str 630

II. Podstawowe zasady rządzące opieką | str 631

III. Organy opieki | str 633

§ 42. Ustanowienie opieki nad małoletnim i powołanie opiekuna | str 634

I. Ustanowienie opieki | str 634

II. Powołanie opiekuna | str 635

III. Objęcie opieki | str 638

§ 43. Treść i sprawowanie opieki nad małoletnim | str 639

I. Treść opieki | str 639

II. Sprawowanie opieki | str 641

III. Wynagrodzenie opiekuna; zwrot wydatków i nakładów | str 642

IV. Nadzór sądu opiekuńczego nad sprawowaniem opieki | str 644

§ 44. Ustanie opieki i wygaśnięcie funkcji opiekuna małoletniego | str 646

I. Ustanie opieki | str 646

II. Wygaśnięcie funkcji opiekuna | str 647

III. Skutki ustania opieki i wygaśnięcia funkcji opiekuna | str 648

§ 45. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie | str 649

I. Uwagi ogólne | str 649

II. Stosowanie przepisów o opiece nad małoletnim | str 650

§ 46. Kuratela | str 651

I. Pojęcie kurateli i sposób jej uregulowania | str 651

II. Rodzaje kurateli | str 654

III. Instytucje zbliżone do kurateli | str 659

Skorowidz (liczby oznaczają numery boczne) | str 661