"Pomoc społeczna"
Identyfikator Librowy: 264197
Spis treści
Wstęp 16
Część pierwsza. Idea, rozwój i podstawy prawne pomocy społecznej 18
1. Źródła, idee i wartości w pomocy społecznej Hubert Kaszyński (Uniwersytet Jagielloński) 20
Wprowadzenie 20
Rozwój społeczny – utracona wspólnota, anomia i alienacja 21
Pomoc społeczna – troska o więź moralną, współpracę i hominizację 24
Hominizacja – perspektywa osobowa, komunikacyjna i organizacyjna 28
Posumowanie 32
Bibliografia 33
2. Uwarunkowania prawne pomocy społecznej Wojciech Glac (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej) 34
Wprowadzenie 34
Prawo pomocy społecznej a prawa człowieka i obywatela 35
Postępowanie administracyjne w pomocy społecznej 36
Wpływ orzecznictwa sądów administracyjnych na prawo pomocy społecznej 40
Podsumowanie 41
Bibliografia 42
Akty prawne 43
3. Instytucja, cele i zasady pomocy społecznej Karolina Stopka (Uniwersytet Wrocławski) 44
Wprowadzenie 44
Instytucja pomocy społecznej 45
Pojęcie pomocy społecznej 45
Przedmiot pomocy społecznej 46
Podmioty pomocy społecznej 47
Cele i zasady pomocy społecznej 49
Pojęcie i znaczenie celów oraz zasad pomocy społecznej 49
Charakterystyka celów pomocy społecznej 50
Charakterystyka zasad pomocy społecznej 51
Bibliografia 56
Podsumowanie 56
Akty prawne 57
4. Świadczenia w pomocy społecznej Iwona Sierpowska (Uniwersytet SWPS) 58
Pojęcie i rodzaje świadczeń 58
Wprowadzenie 58
Kryteria przyznawania świadczeń 63
Postępowanie w sprawie ustalania uprawnień do świadczeń 66
Bibliografia 68
Podsumowanie 68
Akty prawne 69
5. Warunkowość, sankcje i kontrola w pomocy społecznej Paweł Poławski (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) 70
Wprowadzenie 70
Kontekst: prawa socjalne i warunkowość 71
„Trzecia droga”, workfare i polityka aktywizacji 73
Przymus, warunkowość i kontrola społeczna 76
Typy i zakres warunkowości 77
Podsumowanie 79
Bibliografia 80
6. Prawo do pomocy społecznej – od miłosierdzia do społecznie zorganizowanej solidarności Katarzyna Zamorska (Uniwersytet Wrocławski) 83
Wprowadzenie 83
Biedny, czyli moralnie słaby 84
Na scenę wchodzi obywatel… 88
Zobowiązania państw do przestrzegania prawa do pomocy społecznej 90
Prawo do pomocy społecznej a integracja społeczna 93
Bibliografia 95
Podsumowanie 95
7. Rozwój instytucji pomocy społecznej przed 1918 rokiem Ewa Leś (Uniwersytet Warszawski) 97
Wprowadzenie 97
Początki chrześcijańskiej kultury dobroczynności na ziemiach polskich 98
Pomoc społeczna od XVII wieku do pierwszej połowy XVIII wieku i w czasach stanisławowskich 103
Instytucje religijne i organizacje społeczne jako główni organizatorzy pomocy społecznej na ziemiach polskich w okresie zaborów 107
Podsumowanie 111
Bibliografia 112
8. Rozwój instytucji pomocy społecznej w okresie 1918–1939 Rafał Pląsek (Uniwersytet Warszawski) 114
Wprowadzenie 114
Dziedzictwo zaborów i powojenny okres ratunkowy 115
Konstruowanie systemu 116
Rozwój systemu w drugiej dekadzie okresu międzywojennego 118
Podsumowanie 121
Bibliografia 122
Akty prawne 124
9. Rozwój instytucji pomocy społecznej w okresie 1944–1950 Paweł Grata (Uniwersytet Rzeszowski) 126
Wprowadzenie 126
Podstawy prawne i organizacyjne systemu po zakończeniu wojny 127
Stalinizacja pomocy społecznej 132
Bibliografia 134
Podsumowanie 134
Akty prawne 135
10. Rozwój instytucji pomocy społecznej w okresie 1950–1989 Mikołaj Brenk (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) 136
Wprowadzenie 136
(Nie)funkcjonowanie opieki społecznej w nowym ustroju 137
Integracja opieki społecznej ze służbą zdrowia 139
Podsumowanie 142
Bibliografia 143
Akty prawne 144
11. Rozwój instytucji pomocy społecznej po 1989 roku Krzysztof Chaczko (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) Jerzy Krzyszkowski (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 145
Wprowadzenie 145
Obrady Okrągłego Stołu i reforma pomocy społecznej 146
Pomoc społeczna w okresie pierwszej decentralizacji i transformacji ustrojowej 147
Pomoc społeczna po drugiej decentralizacji 149
Bibliografia 153
Podsumowanie 153
Część druga. Beneficjenci, instytucje i organizacje pomocy społecznej 156
12. Beneficjenci środowiskowej pomocy społecznej Beata Ziębińska (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 158
Wprowadzenie 158
Uwarunkowania pomocy społecznej 159
Definicje dotyczące środowiskowej pomocy społecznej 160
Źródła danych na temat pomocy społecznej 161
Tendencje w środowiskowej pomocy społecznej w latach 2010–2019 (w świetle sprawozdań MRiPS oraz raportów GUS) 162
Zasięg korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej 162
Powody korzystania ze wsparcia 164
Usługi opiekuńcze, odpłatność za dom pomocy społecznej oraz posiłki 166
Podsumowanie 168
Schronienie 168
Bibliografia 169
Akty prawne 170
13. Organizacja instytucjonalna pomocy społecznej Marek Klimek (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 171
Wprowadzenie 171
Struktura podmiotów pomocy społecznej 172
Administracja rządowa i jej rola w realizacji zadań pomocy społecznej 173
Zadania jednostek samorządu terytorialnego z zakresu pomocy społecznej 174
Działalność organizacji pozarządowych i podmiotów prywatnych w realizacji zadań pomocy społecznej 179
Podsumowanie 179
Akty prawne 180
Bibliografia 180
14. Organizacje pozarządowe w pomocy społecznej Dorota Moroń (Uniwersytet Wrocławski) 182
Wprowadzenie 182
Pojęcie organizacji pozarządowej 183
Pomoc społeczna jako obszar działań organizacji pozarządowych 185
Organizacje pozarządowe w systemie pomocy społecznej 187
Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej przez organizacje pozarządowe 189
Akty prawne 193
Bibliografia 193
Podsumowanie 193
15. Organizacje wyznaniowe w pomocy społecznej Tadeusz Kamiński (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) 194
Wprowadzenie 194
Charakterystyka organizacji wyznaniowych o profilu pomocowym 195
Działalność organizacji wyznaniowych w systemach pomocy społecznej Stanów Zjednoczonych i wybranych państw europejskich 198
Organizacje wyznaniowe w polskim systemie pomocy społecznej 201
Bibliografia 204
Podsumowanie 204
16. Instytucje pomocy społecznej dla rodzin biologicznych z dziećmi Izabela Krasiejko (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 206
Wprowadzenie 206
Profilaktyka – wsparcie rodzin z dziećmi 207
Krótka charakterystyka świadczeń i usług dla rodzin z dziećmi 208
Działania na rzecz reintegracji rodziny 218
Współpraca międzysektorowa, międzyresortowa, międzyorganizacyjna 220
Podsumowanie 221
Bibliografia 222
Akty prawne 223
17. Instytucje pomocy społecznej dla rodzin zastępczych i adopcyjnych Izabela Krasiejko (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 224
Wprowadzenie 224
Rozwój rodzinnej pieczy zastępczej 225
Niwelowanie instytucjonalnej pieczy zastępczej 231
Adopcja 233
Pomoc dla wychowanków pieczy zastępczej 233
Trudności w obszarze pieczy zastępczej i adopcji oraz rekomendacje 234
Podsumowanie 241
Bibliografia 242
Akty prawne 243
18. Instytucje pomocy społecznej dla seniorów Elżbieta Bojanowska (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) 244
Wprowadzenie 244
Pomoc społeczna a pomoc i opieka dla osób starszych 246
Instytucje pomocy społecznej dla osób starszych 247
Placówki całodobowe 247
Domy pomocy społecznej 248
Rodzinne domy pomocy 253
Placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku 254
Dzienne domy pomocy społecznej 256
Placówki dziennego pobytu – ośrodki wsparcia 256
Domy dziennego pobytu dla seniorów i kluby seniorów – „Senior+” 257
Podsumowanie 258
Akty prawne 259
Bibliografia 259
19. Instytucje pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnościami Józefa Matejek (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) Ewelina Zdebska (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 261
Wprowadzenie 261
System pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnościami 262
Działalność instytucji pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnościami 264
Podsumowanie 271
Bibliografia 273
Akty prawne 274
20. Instytucje pomocy społecznej dla osób uzależnionych Anna Fidelus (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) 275
Wprowadzenie 275
Uzależnienie jako problem społeczny 276
Pomoc oferowana osobom uzależnionym – podstawy prawne 278
System lecznictwa odwykowego w Polsce 283
Bibliografia 285
Podsumowanie 285
Akty prawne 286
21. Instytucje pomocy społecznej dla osób bezdomnych Ryszard Majer (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 287
Definiowanie i charakterystyka bezdomności 287
Wprowadzenie 287
Przyczyny 288
Klasyfikacje 290
Regulacje prawne w obszarze bezdomności 291
Formy pomocy i sposoby rozwiązywania problemu 293
Bibliografia 298
Podsumowanie 298
Akty prawne 300
22. Instytucje postpenitencjarnej pomocy społecznej Krzysztof Piątek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) 301
Wprowadzenie 301
Przestępczość jako problem społeczny 302
Pomoc przedpenitencjarna, penitencjarna i postpenitencjarna 304
Instytucje pomocy postpenitencjarnej w Polsce 307
Organizacje pozarządowe w pomocy postpenitencjarnej – na przykładzie Ośrodka Readaptacyjnego „Mateusz” w Toruniu 309
Podsumowanie 313
Akty prawne 314
Bibliografia 314
23. Pomoc społeczna w przypadku nadzwyczajnych okoliczności Krzysztof Chaczko (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) Norbert Paprota (Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Bochni) 315
Wprowadzenie 315
Nadzwyczajne okoliczności w pomocy społecznej 316
Rola pracownika socjalnego w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności 317
Świadczenia materialne z pomocy społecznej w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności 318
Epidemia jako nadzwyczajna okoliczność w pomocy społecznej 321
Podsumowanie 323
Akty prawne 324
Bibliografia 324
24. Pomoc społeczna i praca socjalna w opiece hospicyjnej oraz wyręczającej nad dziećmi w Polsce Ewelina Zdebska (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 325
Wprowadzenie 325
Pomoc społeczna i praca socjalna jako wielowymiarowe zadanie w pracy z dzieckiem nieuleczalnie chorym i jego rodziną 326
Opieka hospicyjna i wyręczająca nad dziećmi 328
Zadania pracownika socjalnego i znaczenie pracy socjalnej w opiece hospicyjnej i wyręczającej nad dziećmi w Polsce 330
Podsumowanie 332
Bibliografia 333
Akty prawne 334
25. Pomoc społeczna a ekonomia społeczna Dariusz Zalewski (Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) Agnieszka Sowa-Kofta (Instytut Pracy i Spraw Socjalny 335
Wprowadzenie 335
Ekonomia społeczna – co to takiego? 336
Zadania ekonomii społecznej 340
Rola ekonomii społecznej w środowisku lokalnym 342
Podsumowanie 344
Bibliografia 345
Część trzecia. Zarządzanie i profesjonalizacja w pomocy społecznej 348
26. Zarządzanie w pomocy społecznej jako instytucji sektora publicznego Jerzy Krzyszkowski (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 350
Wprowadzenie 350
Modele zarządzania w sektorze publicznym 351
Model biurokratyczny Maxa Webera 352
Nowe zarządzanie publiczne 354
Model współzarządzania w sektorze publicznym 355
Wpływ modeli zarządzania na funkcjonowanie instytucji polityki społecznej 356
Specyfika zarządzania publiczną pomocą społeczną 358
Praktyka zarządzania w pomocy społecznej. Zarządzanie superwizyjne 360
Podsumowanie 362
Bibliografia 363
27. Diagnoza i ewaluacja w pomocy społecznej Barbara Szatur-Jaworska (Uniwersytet Warszawski) 365
Wprowadzenie 365
Diagnoza społeczna 366
Istota diagnozy społecznej i ewaluacji 366
Ewaluacja 368
Diagnoza w pracy socjalnej z jednostkami i rodzinami 371
Generalne założenia, zasady i metody diagnozowania w pomocy społecznej 371
Diagnoza środowiska społecznego 372
Generalne założenia, zasady i metody ewaluacji w pomocy społecznej 374
Ramy prawne diagnozy i ewaluacji w pomocy społecznej w Polsce 376
Podsumowanie 377
Bibliografia 378
Akty prawne 379
28. Case management (zarządzanie przypadkiem) w pomocy społecznej Mariola Mirowska (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) 380
Wprowadzenie 380
Czym jest case management (definicje) 381
Istota case management 381
Geneza case management 382
Praca socjalna i pracownik socjalny w formule case management 383
Case management w instytucji pomocy społecznej 385
Podsumowanie 386
Bibliografia 387
Akty prawne 388
29. Profesjonalizacja zawodów w pomocy społecznej Ewa Kantowicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) 389
Wprowadzenie 389
Wielowymiarowość procesu profesjonalizacji kadr pomocy społecznej 390
Dylematy profesjonalizacji w odniesieniu do niektórych zawodów pomocowych 393
Podsumowanie 400
Bibliografia 401
Akty prawne 403
30. Wolontariat w pomocy społecznej Barbara Kromolicka (Uniwersytet Szczeciński) 404
Wprowadzenie 404
Swoistość wolontariatu 407
Wolontariusz 409
Kategorie wolontariuszy 413
Karta Wolontariusza 416
Nagradzanie wolontariuszy 418
Bibliografia 419
Podsumowanie 419
Akty prawne 421
31. Superwizja w pomocy społecznej Jerzy Krzyszkowski (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie) Maciej Sosnowski (Uniwersytet Śląski w Katowicach) 422
Definicja pojęcia, cele, formy i rodzaje superwizji 422
Umiejscowienie prawne superwizji w Polsce 424
Etapy i zasady procesu superwizyjnego 426
Czynniki sprzyjające oraz trudności w realizacji superwizji 428
Standardy superwizji w pomocy społecznej 430
Bibliografia 433
Podsumowanie 433
Akty prawne 434
Cześć czwarta. Współczesne tendencje i kierunki rozwoju pomocy społecznej 436
32. Proces rozdzielenia postępowań administracyjnych w pomocy społecznej od pracy socjalnej Ryszard Szarfenberg (Uniwersytet Warszawski) Natalia Jungrav-Gieorgica (Uniwersytet Warszawski) 438
Wprowadzenie 438
Praca socjalna, pracownica socjalna i postępowanie administracyjne 440
Model amerykański 442
Modele rozdzielenia pracy socjalnej od postępowań administracyjnych 442
Model Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji Socjalnych (WRZOS) 443
Modele rządowe 444
Rozdział pracy socjalnej od postępowania administracyjnego – argumenty za i przeciw 446
Podsumowanie 450
Bibliografia 451
Akty prawne 453
33. Usługi społeczne w pomocy społecznej Mirosław Grewiński (Uczelnia Korczaka) 454
Wprowadzenie 454
Usługi społeczne w polityce społecznej i pomocy społecznej 455
Wielosektorowa polityka społeczna 457
Uspołecznianie, urynkowienie i prywatyzacja usług społecznych 459
Usługi społeczne w systemie pomocy społecznej w Polsce 462
Podsumowanie 467
Bibliografia 468
Akty prawne 470
34. Projekty socjalne w pomocy społecznej Joanna Lizut (Uczelnia Korczaka) 471
Wprowadzenie 471
Źródła projektów socjalnych 472
Definicja i charakterystyka projektu socjalnego 475
Przygotowanie i wdrożenie projektu socjalnego 476
Etap I: Identyfikowanie i inicjowanie działań 477
Etap II: Planowanie 479
Etap III: Finansowanie 480
Etap IV: Wdrażanie 481
Etap V: Ewaluacja 482
Podsumowanie 483
Bibliografia 484
Akty prawne 485
35. Praca jako determinanta opuszczania pomocy społecznej Norbert G. Pikuła (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) 486
Wprowadzenie 486
Praca w perspektywie zmian społecznych 488
Wartość pracy jako warunek wyjścia z pomocy społecznej 492
Bibliografia 495
Podsumowanie 495
36. Przyszłość pomocy społecznej Marek Rymsza (Uniwersytet Warszawski) 498
Wprowadzenie 498
Założenia i architektura systemu pomocy społecznej 499
Dysfunkcje modelu pomocy społecznej czasów transformacji w okresie potransformacyjnym i podejmowane działania reformatorskie 501
Centra usług społecznych i koncepcja kroczącej zmiany systemowej 505
Podsumowanie 507
Bibliografia 509
Akty prawne 512
37. Pomoc społeczna w świecie Piotr Sałustowicz (Uniwersytet SWPS) 513
Wprowadzenie 513
Pomoc społeczna jako przedmiot badań międzynarodowych 515
Badania pomocy społecznej w krajach rozwiniętych – przykłady 517
Unia Europejska 522
Badania pomocy społecznej w krajach rozwijających się – przykłady 525
Podsumowanie 531
Bibliografia 532