"Podstawy biologii człowieka"

Spis treści

Przedmowa 12

1. Budowa i funkcje komórki Renata Fogt-Wyrwas 14

1.1. Budowa i właściwości błon biologicznych 16

1.1.1. Modele budowy błony 16

1.1.2. Transport błonowy substancji drobnocząsteczkowych 20

1.1.3. Transport makrocząstek i cząstek 25

Pytania 28

1.2. Cytoplazma 29

1.2.1. Skład chemiczny i właściwości cytozolu 29

1.2.2. Organelle komórkowe 31

Pytania 49

1.3. Jądro komórkowe 50

1.3.1. Budowa jądra 51

Pytania 56

1.4. Kwasy nukleinowe 57

1.4.1. Budowa DNA 57

1.4.2. Replikacja DNA 59

1.4.3. Budowa RNA 62

1.4.4. Transkrypcja 64

1.4.5. Dojrzewanie RNA 66

1.4.6. Kod genetyczny 69

1.4.7. Translacja 71

1.5. Cykl życiowy komórki 73

Pytania 73

1.5.1. Podział mitotyczny 76

1.5.2. Podział mejotyczny 78

Pytania 83

1.6. Rodzaje śmierci komórki 84

1.7. Komórki macierzyste 87

Literatura uzupełniająca 89

Pytania 89

2. Tkanki Wojciech Jarosz 90

2.1. Tkanka nabłonkowa 90

2.1.1. Budowa tkanki nabłonkowej 91

2.1.2. Klasyfikacja nabłonków 95

2.1.3. Funkcje nabłonków 99

2.1.4. Odnowa i regeneracja komórek tkanki nabłonkowej 100

2.2. Tkanka łączna 102

Pytania 102

2.2.1. Tkanka łączna właściwa 103

2.2.2. Tkanka łączna galaretowata 109

2.2.3. Tkanka siateczkowata 109

2.2.4. Tkanka tłuszczowa 109

2.2.5. Tkanka chrzęstna 112

2.2.6. Tkanka kostna 117

2.3. Krew i limfa 123

Pytania 123

2.3.1. Osocze 124

2.3.2. Erytrocyty 125

2.3.3. Leukocyty 128

2.3.4. Trombocyty 135

2.3.5. Funkcje krwi 137

2.4. Tkanka mięśniowa 139

2.3.6. Limfa 139

Pytania 139

2.4.1. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa 140

2.4.2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana sercowa 147

2.4.3. Tkanka mięśniowa gładka 149

2.5. Tkanka nerwowa 151

2.5.1. Budowa komórki nerwowej 151

Pytania 151

2.5.2. Przewodzenie impulsu przez neuron 155

2.5.3. Synapsa nerwowa 158

2.5.4. Odruch i łuk odruchowy 160

2.5.5. Komórki neurogleju 162

2.5.6. Regeneracja tkanki nerwowej 163

Pytania 164

Literatura uzupełniająca 165

3. Gruczoły wydzielania wewnętrznego Wojciech Jarosz 166

3.1. Hormony 166

3.2. Przysadka mózgowa 169

3.3. Szyszynka 173

3.4. Tarczyca 174

3.5. Przytarczyce 177

3.6. Nadnercza 178

3.7. Wyspy trzustkowe 180

Pytania 183

Literatura uzupełniająca 184

4. Rozmnażanie i rozwój Hanna Mizgajska-Wiktor 186

4.1. Gonada męska 186

4.1.1. Budowa jądra 186

4.1.2. Spermatogeneza 189

4.1.3. Hormony jądra 193

Pytania 194

4.2. Gonada żeńska 195

4.2.1. Budowa jajnika 195

4.2.2. Hormonalna regulacja cyklu jajnikowego 200

4.3. Rozwój zarodkowy 204

Pytania 204

4.3.1. Zapłodnienie 205

4.3.2. Bruzdkowanie (blastulacja) 206

4.3.3. Powstawanie listków zarodkowych – gastrulacja 209

4.3.4. Organogeneza i histogeneza 212

4.3.5. Błony płodowe 213

4.3.6. Łożysko 213

Pytania 218

Literatura uzupełniająca 219

5. Zmienność i dziedziczność Hanna Mizgajska-Wiktor 220

5.1. Podstawy genetyki mendlowskiej 220

5.1.1. Podstawowe pojęcia genetyczne 221

5.1.2. Prawa Mendla 222

5.1.3. Reguły mendlowskie 223

5.2. Współdziałanie genów 229

5.2.1. Geny polimeryczne (poligeny, geny kumulatywne) 229

Pytania 229

5.2.2. Geny plejotropowe (polifeniczne) 231

5.2.3. Epistaza 231

5.2.4. Geny dopełniające się i uzupełniające się 232

5.2.5. Geny letalne i subletalne 233

5.3. Krzyżowanie i jego znaczenie 234

Pytania 234

5.3.1. Dziedziczenie grup krwi: A, B, AB, 0 235

5.3.2. Dziedziczenie czynnika Rh 236

5.4. Chromosomowa teoria dziedziczenia Morgana 237

Pytania 237

5.4.1. Główne założenia chromosomowej teorii dziedziczenia 238

5.4.2. Inne osiągnięcia „szkoły morganowskiej” 238

5.5. Cechy sprzężone z płcią u człowieka 240

5.5.1. Hemofilia 241

5.5.2. Daltonizm 242

5.5.3. Dystrofia mięśniowa Duchenne’a (DMD) 242

5.6. Cechy związane z płcią 243

Pytania 244

5.7. Rodzaje zmienności 245

5.7.1. Zmienność fenotypowa 246

5.7.2. Zmienność genotypowa 248

5.8. Rodzaje mutacji 251

Pytania 251

5.8.1. Mutacje genowe 252

5.8.2. Mutacje (aberracje) chromosomowe strukturalne 256

5.8.3. Mutacje (aberracje) chromosomowe liczbowe 260

Pytania 269

5.10. Choroby mitochondrialne 270

5.9. Choroby genetyczne wieloczynnikowe 270

5.11. Wady rozwojowe i czynniki teratogenne 271

5.12. Podstawy genetyki populacji 271

Pytania 274

6. Wybrane zagadnienia z genetyki molekularnej 276

6.1. Genom człowieka Renata Fogt-Wyrwas 276

Wstęp Hanna Mizgajska-Wiktor 276

6.2. Budowa genu Renata Fogt-Wyrwas 280

6.3. Regulacja ekspresji genów Renata Fogt-Wyrwas 281

6.3.1. Ekspresja genów u Procaryota 281

Literatura uzupełniająca 283

6.3.2. Ekspresja genów u człowieka 284

Pytania 287

6.4. Epigenetyka Hanna Mizgajska-Wiktor 288

6.4.1. Biochemiczny mechanizm epigenezy 289

6.4.2. Znaczenie zmian epigenetycznych 290

6.5. Transgeneza Hanna Mizgajska-Wiktor 293

Pytania 293

6.5.1. Rośliny transgeniczne 294

6.5.2. Zwierzęta transgeniczne 296

6.5.3. Klonowanie organizmów 298

6.6. Nauki „omiczne” Hanna Mizgajska-Wiktor 300

6.6.1. Genomika 301

6.6.2. Transkryptomika 301

6.6.3. Proteomika 302

6.6.4. Metabolomika 302

Pytania 303

6.7. Podstawowe metody badania DNA Renata Fogt-Wyrwas 304

6.7.1. Pobieranie i przechowywanie materiału biologicznego 304

6.7.2. Izolacja DNA 304

6.7.3. Elektroforeza 305

6.7.4. Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR) 307

6.7.5. Enzymy restrykcyjne 310

6.7.6. Klonowanie DNA 312

6.7.7. Sekwencjonowanie 314

6.7.8. Techniki wysokoprzepustowe 315

6.8. Bioinformatyka Renata Fogt-Wyrwas 319

Pytania 320

Literatura uzupełniająca 321

Wykaz skrótów 322

Skorowidz 326

Źródła ilustracji i tabel 336