"Żywienie człowieka zdrowego i chorego. t. 2"

Table of Contents

Przedmowa 18

Wykaz wybranych akronimów 20

Część I. Praktyczne wskazówki do prawidłowego żywienia w różnych okresach życia 22

1. Żywienie niemowląt, dzieci i młodzieży Józef Ryżko, Piotr Socha 24

1.1. Wprowadzenie 24

1.2. Żywienie w okresie niemowlęcym 24

1.3. Żywienie dzieci w wieku 1–3 lat 39

1.4. Żywienie dzieci w okresie przedszkolnym 43

1.5. Żywienie dzieci w wieku szkolnym 46

To jest najważniejsze 49

Literatura uzupełniająca 50

2. Żywienie podczas rekreacyjnej aktywności ruchowej oraz w sporcie wyczynowym Jan Jeszka, Joanna Pieczyńska, Joanna Bajerska 52

2.1. Wprowadzenie 52

2.2. Zapotrzebowanie energetyczne sportowców w zależności od rodzaju wysiłku fizycznego 53

2.3. Zapotrzebowanie energetyczne osób trenujących rekreacyjnie 55

2.4. Węglowodany jako substrat energetyczny podczas wysiłku fizycznego 58

2.5. Zapotrzebowanie na białko podczas wysiłku fizycznego 65

2.6. Tłuszcze jako substrat energetyczny podczas wysiłku fizycznego 66

2.7. Rola witamin i składników mineralnych podczas wysiłku fizycznego 69

2.8. Znaczenie wody i elektrolitów podczas wysiłku fizycznego 71

2.9. Środki ergogeniczne dla sportowców 76

To jest najważniejsze 78

Literatura uzupełniająca 79

3. Żywienie kobiet ciężarnych i karmiących Grzegorz H. Bręborowicz, Mariola Ropacka-Lesiak 82

3.1. Wprowadzenie 82

3.2. Sposób żywienia w okresie przedkoncepcyjnym 83

3.3. Żywienie w ciąży 84

3.4. Żywienie w połogu i okresie karmienia 97

3.5. Konsekwencje nieprawidłowego odżywiania się w ciąży 98

Literatura uzupełniająca 99

To jest najważniejsze 99

4. Żywienie osób starszych Wojciech Franciszek Roszkowski, Ewa Sicińska 101

4.1. Wprowadzenie 101

4.2. Zmiany fizjologiczne i patologiczne w wieku starszym 102

4.3. Specyficzne problemy żywieniowe w starszym wieku 103

4.4. Zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze 104

4.5. Ogólne zasady żywienia osób starszych 107

To jest najważniejsze 109

Literatura uzupełniająca 110

5. Żywienie w ekstremalnych warunkach środowiska Jerzy Bertrandt 111

5.1. Wprowadzenie 111

5.2. Ekstremalne warunki środowiska 111

5.3. Fizjologiczne podstawy żywienia człowieka w skrajnych warunkach termicznych środowiska 113

5.4. Klimat wysokogórski 134

5.5. Żywienie w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof ekologicznych i przemysłowych 137

5.6. Jet lag – zespół długu czasowego 139

To jest najważniejsze 142

Literatura uzupełniająca 143

Część II. Rola żywienia w profilaktyce i leczeniu chorób 146

6. Choroby pierwotne na tle niedoborów żywieniowych Ewa Matczuk, Lucjan Szponar 148

6.1. Wprowadzenie 148

6.2. Niedobory energii i białka 152

6.3. Niedobory niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) 157

6.4. Niedobór jodu 160

6.5. Niedobór wapnia 163

6.6. Niedobór fluoru 167

6.7. Niedobór żelaza 168

6.8. Niedobór magnezu 171

6.9. Niedobór folianów, w tym kwasu foliowego 173

6.10. Niedobór witaminy A 177

6.11. Niedobór witaminy D 181

6.12. Niedobór witaminy K 183

6.13. Modyfikacje epigenetyczne a choroby pierwotne 186

6.14. Zakończenie 187

To jest najważniejsze 188

Literatura uzupełniająca 197

7. Żywienie w chorobach jamy ustnej Anna Kurhańska-Flisykowska 208

7.1. Wprowadzenie 208

7.2. Próchnica zębów 210

7.3. Choroby twardych tkanek zębów niepróchnicowego pochodzenia 214

7.4. Choroby przyzębia 215

7.5. Choroby błon śluzowych jamy ustnej 216

To jest najważniejsze 220

Literatura uzupełniająca 221

8. Żywienie w chorobach wieku dziecięcego Anna Wiernicka, Małgorzata Matuszczyk, Piotr Socha, Jerzy Socha 222

8.1. Wprowadzenie 222

8.2. Ostra biegunka 223

8.3. Biegunka przewlekła 225

8.4. Nietolerancja mono- i disacharydów 228

8.5. Alergia pokarmowa 230

8.6. Celiakia 232

8.7. Mukowiscydoza 234

8.8. Żywienie w stanach niedoboru żelaza 238

To jest najważniejsze 241

Literatura uzupełniająca 242

9. Żywienie w dyslipidemii Małgorzata Moszak, Barbara Cybulska, Wiktor B. Szostak 244

9.1. Wprowadzenie 244

9.2. Charakterystyka i przemiany lipoprotein 245

9.3. Diagnostyka dyslipidemii 248

9.4. Cel leczenia dyslipidemii 251

9.5. Dieta w leczeniu dyslipidemii 253

To jest najważniejsze 258

Literatura uzupełniająca 259

10. Żywienie w zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego Jan Chojnacki, Ewa Walecka-Kapica 261

10.1. Wprowadzenie 261

10.2. Choroby przełyku 265

10.3. Dyspepsja czynnościowa 266

10.4. Zaburzenia czynnościowe jelit 270

10.5. Zaburzenia czynnościowe pęcherzyka żłciowego i zwieracza Oddiego 279

Literatura uzupełniająca 283

To jest najważniejsze 283

11. Żywienie w prewencji i leczeniu chorób serca i układu krążenia Małgorzata Moszak, Paweł Bogdański 285

11.1. Wprowadzenie 285

11.2. Czynniki żywieniowe w dietoprofilaktyce CVD 286

11.3. Zasady żywienia i aktywności fizycznej w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych 288

11.4. Postępowanie żywieniowe w chorobie niedokrwiennej serca (choroba wieńcowa) 295

11.5. Postępowanie żywieniowe w niewydolności serca (HF) 298

Literatura uzupełniająca 302

To jest najważniejsze 302

12. Dieta w nadciśnieniu tętniczym Jerzy Głuszek, Anna Posadzy-Małaczyńska 305

12.1. Wprowadzenie 305

12.2. Dieta w nadciśnieniu 306

12.3. Dieta śródziemnomorska 312

12.4. Inne modyfikacje diety 312

To jest najważniejsze 313

Literatura uzupełniająca 314

13. Żywienie w cukrzycy Małgorzata Moszak, Bogna Grygiel-Górniak, Marian Grzymisławski 316

13.1. Wprowadzenie 316

13.2. Epidemiologia cukrzycy 316

13.3. Podział cukrzycy 317

13.4. Objawy cukrzycy 318

13.5. Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2 319

13.6. Diagnostyka cukrzycy 319

13.7. Leczenie żywieniowe w cukrzycy 319

13.8. Leczenie dietetyczne pacjentów z otyłością i cukrzycą typu 2 333

To jest najważniejsze 334

Literatura uzupełniająca 335

14. Żywienie w wybranych chorobach przewodu pokarmowego Małgorzata Moszak, Marian Grzymisławski, Krzysztof Linke 337

14.1. Wprowadzenie 337

14.2. Żywienie w nietolerancji laktozy 337

14.3. Żywienie w chorobie trzewnej (celiakii) 340

14.4. Żywienie w chorobie wrzodowej 343

14.5. Żywienie osób po resekcji żołądka 344

14.6. Żywienie w zaburzeniach żniania żołądka 346

14.7. Żywienie w nieswoistych zapalnych chorobach jelit 347

To jest najważniejsze 354

Literatura uzupełniająca 355

15. Żywienie w alergiach pokarmowych Zbigniew Bartuzi 357

15.1. Wprowadzenie 357

15.2. Niepożądane reakcje na pokarmy – definicja, klasyfikacja 358

15.3. Mechanizmy patogenetyczne nadwrażliwości pokarmowej 359

15.4. Charakterystyka alergenów pokarmowych 362

15.5. Objawy alergii pokarmowej 364

To jest najważniejsze 368

Literatura uzupełniająca 369

16. Żywienie w chorobach wątroby Małgorzata Moszak, Marian Grzymisławski 371

16.1. Wprowadzenie 371

16.2. Leczenie żywieniowe chorych z marskością wątroby 372

16.3. Stłuszczenie wątroby 379

16.4. Choroba Wilsona 382

16.5. Hemochromatoza 383

16.6. Żywienie pacjentów w ciężkim stanie klinicznym 385

16.7. Leczenie żywieniowe w okresie okołotransplantacyjnym 385

Literatura uzupełniająca 386

To jest najważniejsze 386

17. Żywienie w chorobach trzustki Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski 389

17.1. Wprowadzenie 389

17.2. Zarys patofi zjologii zewnętrznego wydzielania trzustki 390

17.3. Ostre zapalenie trzustki (OZT) 392

17.4. Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) 396

17.5. Mukowiscydoza 401

17.6. Rak trzustki 402

17.7. Chory po całkowitym usunięciu trzustki 403

Literatura uzupełniająca 405

To jest najważniejsze 405

18. Żywienie w chorobach nerek Kazimierz Ciechanowski 407

18.1. Wprowadzenie 407

18.2. Przewlekła choroba nerek 407

18.3. Zaawansowane stadia PChN 411

To jest najważniejsze 412

18.4. Ostra niewydolność nerek 412

Literatura uzupełniająca 413

19. Żywienie w hiperurykemii i dnie moczanowej Kazimierz Ciechanowski 414

19.1. Wprowadzenie 414

19.2. Przyczyny hiperurykemii 415

19.3. Dieta a wytwarzanie kwasu moczowego 415

19.4. Dieta a wydalanie kwasu moczowego 416

To jest najważniejsze 417

Literatura uzupełniająca 418

20. Dieta w chorobach tkanki łącznej Bogna Grygiel-Górniak, Marian Grzymisławski 419

20.1. Wprowadzenie 419

20.2. Zmiany w obrębie struktur stawowych 419

20.3. Podział chorób tkanki łącznej 420

20.4. Leczenie chorób tkanki łącznej 420

To jest najważniejsze 425

Literatura uzupełniająca 426

21. Zasady terapii żywieniowej w osteoporozie Bogna Grygiel-Górniak, Marian Grzymisławski 428

21.1. Wprowadzenie 428

21.2. Rodzaje osteoporozy 429

21.3. Czynniki ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy 431

21.4. Rozpoznanie osteoporozy 431

21.5. Leczenie osteoporozy 432

21.6. Zalecenia żywieniowe w osteoporozie 433

Literatura uzupełniająca 441

To jest najważniejsze 441

22. Żywienie w chorobach nowotworowych Mirosław Jarosz, Bogna Grygiel-Górniak, Marian Grzymisławski, Juliusz Przysławski 445

22.1. Wprowadzenie 445

22.2. Zalecenia żywieniowe i stylu życia w prewencji nowotworów złośliwych 446

22.3. Stan odżywienia a leczenie choroby nowotworowej 450

22.4. Dieta w chorobach nowotworowych 451

To jest najważniejsze 455

Literatura uzupełniająca 456

23. Żywienie w otyłości Magdalena Białkowska 459

23.1. Wprowadzenie 459

23.2. Występowanie choroby otyłościowej 461

23.3. Etiologia choroby otyłościowej 463

23.4. Czynniki genetyczne 464

23.5. Czynniki środowiskowe 465

23.6. Następstwa otyłości 472

23.7. Leczenie dietetyczne 473

To jest najważniejsze 485

Literatura uzupełniająca 486

24. Jadłowstręt psychiczny i bulimia Jerzy Kosowicz , Andrzej Rajewski 488

I. Jadłowstręt psychiczny 488

24.1. Wprowadzenie 488

24.2. Etiopatogeneza 488

24.3. Objawy 489

24.4. Badania przedmiotowe 490

24.5. Zaburzenia hormonalne 490

24.6. Leczenie anoreksji 490

24.7. Powikłania anoreksji 492

24.8. Rokowanie 492

II. Bulimia 493

24.10. Objawy i występowanie 493

24.11. Badania przedmiotowe, diagnostyka 493

24.9. Wprowadzenie 493

24.12. Leczenie bulimii 494

Literatura uzupełniająca 495

To jest najważniejsze 495

Część III. Żywienie pozajelitowe i dojelitowe 498

25. Leczenie żywieniowe Bruno Szczygieł, Anna Ukleja 500

25.1. Wprowadzenie 500

25.2. Rodzaje niedożywienia 500

25.3. Niedożywienie szpitalne 502

25.4. Ryzyko niedożywienia 503

25.5. Identyfikacja chorych niedożywionych 504

25.6. Ocena stanu odżywienia 505

25.7. Zapotrzebowanie na składniki odżywcze 509

25.8. Niektóre wskazania do leczenia żywieniowego 513

25.9. Metody leczenia żywieniowego 517

Literatura uzupełniająca 524

To jest najważniejsze 524

Część IV. Praktyczne wskazówki do żywienia człowieka chorego 526

26. Organizacja żywienia zbiorowego w szpitalach Mirosław Jarosz, Halina Turlejska 528

26.1. Wprowadzenie 528

26.2. Szpitalny system przygotowywania posiłków 530

26.3. Organizacja i funkcjonowanie żywienia w szpitalu 534

Literatura uzupełniająca 536

To jest najważniejsze 536

27. Organizacja żywienia zbiorowego w uzdrowiskach Mirosław Jarosz, Halina Turlejska 538

27.1. Wprowadzenie 538

27.2. Prawidłowe żywienie 541

27.3. Jadłospis – na co należy zwrócić uwagę 543

27.4. Bezpieczeństwo zdrowotne posiłków 545

27.5. Główne zalecenia dotyczące prowadzenia procesów związanych z przygotowaniem posiłków w obiektach żywienia zbiorowego 548

Literatura uzupełniająca 552

To jest najważniejsze 552

28. Ocena jakości i sposobu żywienia w żywieniu zbiorowym Lucjan Szponar, Ewa Matczuk 554

28.1. Wprowadzenie 554

28.2. Konsekwencje wadliwego żywienia 556

28.3. Państwowa Inspekcja Sanitarna jako jeden z głównych organów wzmacniania stanu zdrowia publicznego 558

28.4. Aspekty metodologiczne oceny sposobu żywienia 559

To jest najważniejsze 564

Literatura uzupełniająca 565

29. Poradnictwo dietetyczne Lucyna Pachocka 569

29.1. Wprowadzenie 569

29.2. Rozwój poradnictwa dietetycznego 569

29.3. Kształcenie dietetyków 572

29.4. Zatrudnienie dietetyków 574

29.5. Zadania poradnictwa dietetycznego 578

29.6. Formy poradnictwa dietetycznego 579

Literatura uzupełniająca 582

To jest najważniejsze 582

30. Interakcje leków z żywnością Mirosław Jarosz 584

30.1. Wprowadzenie 584

30.2. Zmniejszenie wchłaniania leków 586

30.3. Zwiększenie wchłaniania leków 589

30.4. Zaburzenia metabolizmu leków 590

30.5. Działania synergiczne leków i składników żywności 594

To jest najważniejsze 597

30.6. Działania antagonistyczne leków i składników żywności 597

Literatura uzupełniająca 598

31. Wybrane zagadnienia technologii potraw Józef Korczak 599

31.1. Wprowadzenie 599

31.2. Zadania i metody obróbki wstępnej 600

31.3. Zadania i metody obróbki cieplnej potraw 604

31.4. Wpływ procesów technologicznych na wartość odżywczą potraw 609

31.5. Stabilność witamin a technologia potraw 610

31.6. Przemiany białek w technologii potraw 618

31.7. Przemiany węglowodanów w przyrządzaniu potraw 623

31.8. Przemiany tłuszczów 624

To jest najważniejsze 626

Literatura uzupełniająca 627

Skorowidz 628