"Pedagogika społeczna, t. 1"

Spis treści

Przedmowa 12

Część I. PODSTAWY EPISTEMOLOGICZNE, ONTOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE DYSCYPLINY ORAZ KATEGORIE POJĘCIOWE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ 18

Rozdział 1. Wprowadzenie w problematykę - wymiary pedagogiki społecznej (humanistyczny, społeczno-kulturowy, aksjologiczny) 19

1.1. Pedagogika społeczna w związku z innymi naukami społecznymi i humanistycznymi 21

1.1.1. Dyskusja o pojęciu nauki 21

1.1.2. Pytanie(a) o pedagogikę społeczną i jej związki z innymi dyscyplinami 25

1.2. Punkt widzenia - perspektywa społeczno-pedagogiczna 32

1.2.1. Jak można pojmować pojęcia "punkt widzenia"/"perspektywa"? 32

1.2.2. Propozycja punktu widzenia pedagogiki społecznej 34

1.3. Wymiar humanistyczny i społeczno-kulturowy pedagogiki społecznej: koncepcja człowieka i jego związków z rzeczywistoŚcią 37

1.3.1. Punkt wyjścia - osobowość jako system "ustosunkowań wobec Świata" 37

1.3.2. Relacyjna koncepcja człowieka w pedagogice społecznej 39

1.4. Wymiar aksjologiczny pedagogiki społecznej: między teorią a ideologią 46

1.4.1. Ideologia i jej znaczenie 46

1.4.2. Wartości i ich obecność w refleksji społeczno-pedagogicznej (Anna Walczak) 49

1.5. Podsumowanie 53

Rozdział 2.Środowisko życia i jego przetwarzanie w toku pracy społecznej 55

2.1. Środowisko życia i jego przetwarzanie 55

2.2. Siły (indywidualne i zbiorowe), ich poszukiwanie i wspomaganie a koncepcja wsparcia społecznego 66

2.3. Praca społeczna, jej wymiar relacyjny i animacyjny 73

2.4. Podsumowanie 77

Rozdział 3. Kategoria działania społecznego w pedagogice społecznej - sens i znaczenie działania społecznego 78

3.1. Kategoria instytucji symbolicznej i jej tworzenie - zastosowanie w praktyce wychowawczej 79

3.2. Wyobrażenia społeczne, wyobraźnia społeczna pedagoga 84

3.3. Czas i przestrzeń - kategorie pojęciowe działania społecznego 88

3.4. Kategoria działania społecznego 93

3.4.1. Kategoria działania - analiza pola konceptualnego 93

3.4.2. Społeczno-pedagogiczny wymiar działania - działanie społeczne 98

3.5. Podsumowanie 110

Rozdział 4. Wymiar profilaktyczny działania pedagoga społecznego 112

4.1. Postawienie problemu 112

4.2. Profilaktyka, kompensacja, ratownictwo, opieka, pomoc - analiza pojęć i wzajemnych powiązań między nimi (Ryszarda Czerniachowska) 113

4.3. Wzór, wzorzec, wskaźnik ogólny środowiska - przydatność w badaniu i orientowaniu działania 122

4.4. Wyobrażenia finalizujące działanie i ich miary - globalna analiza orientacji profilaktycznej 130

4.5. Podsumowanie 131

Rozdział 5. Pomoc w rozwoju, towarzyszenie społeczne, próg zagrożenia rozwoju - wymiar profilaktyczny 133

5.1. Pomoc w rozwoju i towarzyszenie społeczne - wymiar profilaktyczny 133

5.1.1. Pojęcie rozwoju 134

5.1.2. Koncepcja pomocy w rozwoju 136

5.1.3. Wielowymiarowość pomocy w rozwoju - wymiar profilaktyczny 139

5.2. Kategoria relacji społecznej. Wymiana i jej odmiany 140

5.3. Próg zagrożenia w rozwoju 143

5.3.1. Odniesienia teoretyczne (analiza podejścia) 143

5.3.2. Narzędzie progu zagrożenia w rozwoju dziecka w rodzinie - opis i zastosowanie 145

5.4. Kształtowanie kultury praktyki pomocy w rozwoju 147

5.4.1. Wymiar instytucjonalny pomocy w rozwoju i proces jej dezinstytucjonalizacji 147

5.4.2. W kierunku antycypacji zagrożeń rozwoju 148

5.5. Podsumowanie 151

Rozdział 6. Konteksty metodologiczne 153

6.1. Związki pedagogiki społecznej z polem działania i z innymi dyscyplinami - pola zbliżeń i oddaleń 153

6.1.1. Praktyczność pedagogiki społecznej - zakres, przekraczanie 154

6.1.2. Homogeniczny czy heterogeniczny paradygmat działania 160

6.1.3. Związki z socjologią interpretatywną (Mariusz Granosik) 172

6.2. Badania w pedagogice społecznej - cechy badania i działania 184

6.2.1. Perspektywy badań w/dla/nad polem działania i typowe podejścia metodologiczne 184

6.2.2. Specyfika badań "w" polu działania i odniesienia do badań przez działanie 187

6.2.3. Warsztat badawczy pedagoga społecznego - cechy specyficzne na podstawie analizy kilku przykładów badań 195

6.3. W kierunku dyscyplinaryzacji pedagogiki społecznej 201

Rozdział 7. Konteksty historyczne i porównawcze 205

7.1. Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dyscypliny akademickiej i orientacji działania 206

7.1.1. Znaczenie badań z perspektywy historycznej dla rozwoju pedagogiki społecznej 206

7.1.2. Zerwanie i nieciągłość - atrybuty procesu instytucjonalizacji i dyscyplinaryzacji 209

7.1.3. Fazy i progi rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce 213

7.1.4. Przykład rozwoju: koncepcje i praktyka opieki nad dzieckiem (Ryszarda Czerniachowska) 219

7.2. Elementy porównawcze pedagogiki społecznej 226

7.2.1. Recepcja pedagogiki społecznej poza tradycyjnymi obszarami jej uprawiania. Przykład brytyjski (Jerzy Szmagalski) 226

7.2.2. Kształtowanie perspektywy porównawczej 235

CZĘŚĆ II. PODEJŚCIA TEORETYCZNE, AKSJOLOGICZNE I METODYCZNE ORIENTACJI DZIAŁANIA PEDAGOGA SPOŁECZNEGO 238

Rozdział 8. Ramy działania społecznego pedagoga społecznego i ich tworzenie 239

8.1. Analiza koncepcji kształtowania ram działania społecznego 239

8.1.1. Ramy działania społecznego - próba określenia 240

8.1.2. Człowiek w polu działania - między sferą prywatną a sferą publiczną 246

8.2. Przykład tworzenia ram: współpraca placówki praktyki z uniwersytetem (Lucyna Telka) 248

8.2.1. Etapy tworzenia ram działania 249

8.2.2. Fazy formułowania życzenia placówki 251

8.2.3. Metoda działania 252

8.2.4. Projekt pedagogiczny - odniesienia teoretyczne ram działania 253

8.3. Dylematy w tworzeniu ram działania: granice pomocy i ich usytuowanie (Anna Walczak) 256

8.3.1. Po stronie osoby wspieranej 257

8.3.2. Po stronie osoby pomagającej 260

Rozdział 9. Podejścia (teoretyczne) do działania w polu pracy społecznej 266

9.1. Wybrane stanowiska orientowania działania społecznego 266

9.2. Ruchy instytucjonalne (pedagogie instytucjonalne) i ich przydatność dla pedagogiki społecznej 269

9.3. Aplikacyjne nurty analizy instytucjonalnej i ich zastosowanie w działaniu społecznym 278

9.3.1. Charakterystyka nurtów pedagogii instytucjonalnych i ich zastosowania w działaniu 278

9.3.2. Przykład aplikacji analizy instytucjonalnej: zmiany w przestrzeni społecznej placówki (Lucyna Telka) 300

9.4. Podsumowanie - w poszukiwaniu uzasadnień działania społecznego 306

Rozdział 10. Wybrane kwestie społeczne a praktyka działania społecznego 309

10.1. Kwestie społeczne a pedagogika społeczna - w kierunku przekształcania środowiska życia i włączania w życie społeczne 309

10.2. Przykłady analizowania zagrożeń rozwoju i wyłączania z życia społecznego oraz praktyki działań włączających 313

10.2.1. Zagrożenia rozwoju społeczno-kulturowego - przykład wrastania społecznego nastoletniej młodzieży w kontekŚcie sąsiedztwa (Anita Gulczyńska) 314

10.2.2. Brak pracy - przykład zagrożenia rozwoju społeczno-kulturowego i praktyka społeczna (Hanna Kubicka) 331

10.2.3. Bezdomność - przykład zagrożenia rozwoju społeczno-kulturowego przez stopniową utratę związków z innymi a instytucjonalne możliwości i granice włączania społecznego (Hanna Kubicka) 337

10.3. Podsumowanie - uwagi dla praktyki 352

Rozdział 11. Pedagogika społeczna i praca socjalna - wielość perspektyw i rozwiązań 356

11.1. Pedagogika społeczna i praca socjalna - przykład pojmowania związków 356

11.1.1. Praca socjalna polem działania pedagoga społecznego 357

11.1.2. Możliwe konfiguracje związków 363

11.2. Pola działania pedagoga społecznego - wybrane przykłady 365

11.2.1. Organizacje społeczne i realizacja funkcji pracy socjalnej (Elżbieta Skoczylas-Namielska) 365

11.2.2. Niepełnosprawność - pole pracy socjalnej i działania pedagoga społecznego (Dorota Wolska-Prylińska) 376

11.2.3. Uzasadnienie wyboru 380

Rozdział 12. Modele pracy socjalnej/społecznej i ich źródła teoretyczne oraz implikacje dla praktyki społecznej 382

12.1. Modele pracy socjalnej/społecznej - wielość podejść teoretycznych do praktyki społecznej 382

12.1.1. Praca socjalna i jej wymiary 382

12.1.2. Podejścia teoretyczne do pracy socjalnej 384

12.2. Przykłady modeli pracy socjalnej/społecznej i ich przydatność dla pedagoga społecznego 392

12.2.1. Model relacyjny - praca socjalna jako pomoc w rozwoju i we włączaniu w relacje społeczne 394

12.2.2. Model radykalnej pracy socjalnej - analiza na podstawie badań nad procesem wrastania społecznego nastoletniej młodzieży w wielkomiejskim środowisku życia (Anita Gulczyńska) 398

12.3. Metody pracy socjalnej w kontekście funkcji prakseologicznej pedagogiki społecznej (Jerzy Szmagalski) 411

12.3.1. Pojęcie prakseologicznej funkcji pedagogiki społecznej 411

12.3.2. Praca socjalna wobec prakseologicznej funkcji pedagogiki społecznej 412

12.3.3. Tradycyjne metody pracy socjalnej 413

12.3.4. Procedura rozwiązywania problemów 414

12.3.5. Idea empowerment 415

12.4. Projektowanie socjalne (Dorota Wolska-Prylińska) 416

12.4.1. Geneza projektowania socjalnego 416

12.4.2. Projektowanie w metodach nauczania 418

12.4.3. Kształcenie do profesji społecznych przez projektowanie socjalne 419

12.4.4. Konstrukcja projektu socjalnego 421

12.5. Podsumowanie 425

Rozdział 13. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego 426

13.1. Postawienie problemu - wymiary etyczne działania pedagoga 426

13.2. Inny i jego postrzeganie - koncepcje przydatne w działaniu pedagoga społecznego 431

13.2.1. Koncepcja rozumienia Innego w kategorii spotkania (Anna Walczak) 431

13.2.2. Wykluczony Inny - fenomenologia (po)rozumienia (Mariusz Granosik) 441

13.3. Aksjologiczne kryterium orientowania działania społecznego 446

13.3.1. Usytuowanie wartości w polu działania 447

13.3.2. Relacjonalna koncepcja wartósci (Anna Walczak) 41 452

13.4. Dylematy (paradoksy) podejmowania decyzji za/wobec/wspólnie z Innym 460

13.4.1. W nawiązaniu do kategorii dwoistości 460

13.4.2. Osoba kluczowa - aksjologiczny wymiar modelu podejmowania decyzji 462

13.4.3. Między dystansem a uwrażliwieniem na Innego 465

Rozdział 14. Kultura profesjonalnego działania pedagoga społecznego 472

14.1.W kierunku profesjonalności działania pedagoga społecznego 474

14.1.1. Profesje społeczne/zawody społeczne - rodowód i współczesność 478

14.1.2. Kształcenie do działania w obszarze praktyki - swoistość procesu 482

14.2. Profesjonalizacja zawodów społecznych. Przykład pracy socjalnej (Mariusz Granosik) 491

14.2.1. Klasyczne rozumienie profesji a interakcyjna koncepcja działania profesjonalnego 491

14.2.2. Dylematy (paradoksy) działania profesjonalnego 491

14.2.3. Dojrzewanie do działania profesjonalnego 494

14.2.4. Model profesjonalnej pracy socjalnej 495

14.2.5. Uwarunkowania działania profesjonalnego: struktura instytucji i biografia 497

14.3. Ramy kultury działania profesjonalnego 499

14.3.1. Kultura działania profesjonalnego - istota konstruowania ram działania społecznego 499

14.3.2. Tworzenie ram kultury profesjonalnego działania pedagogów społecznych 501

Słownik pojęć kluczowych 504

Bibliografia prac cytowanych 518

Literatura rozszerzająca (wybór Katarzyna Gajek) 540

Indeks nazwisk (oprac. Katarzyna Gajek) 546

Indeks rzeczowy (oprac. Katarzyna Gajek) 553

O Współautorach 575