"Etyka lekarska"

Spis treści

Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki 14

1.1. Podstawowe pojęcia etyki ogólnej, niezbędne do zrozumienia zasad etyki lekarskiej i bioetyki 14

1.2. Pojęcia dobra i zła i ich zastosowanie w praktyce lekarskiej 20

1.3. Bioetyka 29

Rozdział 2. Zarys dziejów etyki lekarskiej 34

2.1. Dwa modele kształtowania postaw lekarzy w starożytności 34

2.2. Etyka lekarska w średniowiecznej Europie 38

2.3. Początki etyki lekarskiej w Polsce 41

2.4. Izby lekarskie i pierwsze kodeksy deontologiczne 44

2.5. Rozwój myśli deontologicznej w Polsce na przełomie XIX/XX wieku 45

2.6. Etyka lekarska jako problem międzynarodowy po II wojnie światowej 48

2.7. Problemy etyki lekarskiej w Polsce po II wojnie światowej 50

Rozdział 3. Prawa pacjenta 58

3.1. Paternalizm czy partnerstwo. Stosunek lekarz–pacjent w przeszłości i w dobie współczesnej 58

3.2. Karta Praw Pacjenta 60

3.3. Europejska Konwencja Bioetyczna 64

3.4. Dokumenty wzorcowe dotyczące praw pacjenta 65

3.5. Stosunek lekarz–pacjent w świetle podstawowych praw pacjenta 67

3.6. Nadzór nad przestrzeganiem praw pacjenta 72

3.7. Godność lekarza i jego prawa 73

3.8. Dodatkowe informacje o regulacjach prawnych i związanych z tym zagrożeniach 76

Rozdział 4. Tajemnica zawodowa lekarza 80

4.1. Tajemnica lekarska w tradycjach historycznych 80

4.2. Zakres tajemnicy lekarskiej 83

4.3. Zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy 84

4.3.1. Ustawowe zwolnienia z zachowania tajemnicy 85

4.3.2. Postępowanie w przypadku badania na żądanie uprawnionych ustawami organów i instytucji 89

4.3.3. Postępowanie dotyczące nieujawnienia tajemnicy stanowiącej niebezpieczeństwo dla zdrowia lub życia pacjenta lub innych osób 91

4.3.4. Ujawnienie tajemnicy za zezwoleniem pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego 92

4.3.5. Udzielanie informacji innemu lekarzowi lub personelowi medycznemu 94

4.3.6. Tajemnica zawodowa a praktyczna nauka zawodów medycznych 96

4.3.7. Wykorzystanie wiadomości objętych tajemnicą do celów naukowych 97

4.4. Tajemnica dotycząca dokumentacji lekarskiej 98

4.5. Tajemnica wobec pacjenta, którego informacje dotyczą 100

4.6. Odpowiedzialność za naruszenie zasad zachowania tajemnicy lekarskiej 101

Rozdział 5. Obowiązek i prawo udzielania pomocy 105

5.1. Lekarz jako przymusowy samarytanin 105

5.2. Lekarz a samobójstwo 109

5.3. Zgoda na zabieg diagnostyczny i leczniczy 115

5.3.1. Przesłanki ważności zgody 117

5.3.2. Zakres zgody 122

5.3.3. Postępowanie w przypadku braku zgody na określony rodzaj leczenia 124

5.4. Działanie lekarza bez zgody osoby poddanej zabiegom medycznym 127

5.4.1. Działanie lekarza przy braku porozumienia się z chorym lub przy braku zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego osoby nieletniej lub ubezwłasnowolnionej 127

5.4.2. Działanie bez zgody ze względu na dobro społeczne 128

5.5. Lekarz w kontaktach z wymiarem sprawiedliwości 131

5.6. Postępowanie lekarza wobec chorych psychicznie 134

5.7. Działanie lekarza w warunkach wojny 136

Rozdział 6. Ryzyko diagnostyczne i terapeutyczne 144

6.1. Pojęcie ryzyka i zakres jego dopuszczalności 144

6.1.1. Ryzyko w diagnostyce 145

6.1.2. Ryzyko w terapii farmakologicznej 147

6.1.3. Ryzyko w terapii chirurgicznej 150

6.2. Lekarz a metody medycyny niekonwencjonalnej 153

6.3. Ryzyko w postępowaniu profilaktycznym 155

6.4. Słowo lekarza jako czynnik ryzyka 157

Rozdział 7. Problemy etyczne prokreacji 160

7.1. Przemiany obyczajowe w odniesieniu do życia seksualnego 160

7.2. Zapobieganie ciąży 161

7.3. Sterylizacja 166

7.4. Dziecko niechciane i jego losy 168

7.5. Przerywanie ciąży 172

7.6. Sztuczna inseminacja 182

7.7. Zapłodnienie pozaustrojowe 186

7.8. Instytucja matki zastępczej 190

7.9. Diagnostyka prenatalna 191

7.10. Odchylenia od normy współżycia seksualnego a etyka lekarska 192

Rozdział 8. Problemy etyczne transplantologii 196

8.1. Historyczne aspekty rozwoju transplantologii 196

8.2. Transplantologia a kolejne modyfikacje definicji śmierci 199

8.3. Pobieranie komórek, tkanek i narządów od żywego dawcy 202

8.4. Stosunek do transplantacji narządów ze zwłok w badaniach socjologicznych i wyrażanych opiniach 204

8.5. Domniemana zgoda czy domniemany brak zgody? 205

8.6. Problemy etyczne ksenotransplantacji 207

Rozdział 9. Problemy etyczne tanatologii 210

9.1. Ewolucja postaw wobec śmierci i człowieka umierającego 210

9.2. Wartość i jakość życia 212

9.3. Rozmowa z chorym i jego rodziną o niepomyślnym rokowaniu 214

9.4. Granice walki o życie 221

9.5. Opieka terminalna 228

9.6. Opieka paliatywna 230

9.7. Eutanazja 232

Rozdział 10. Etyka badań naukowych 244

10.1. Etos uczonego. Zagrożenia moralne w badaniach naukowych 244

10.2. Eksperyment 247

10.2.1. Rodzaje eksperymentu biomedycznego i ich definicje 248

10.2.2. Podstawowe zasady etyczne i prawne regulujące dopuszczalność dokonywania eksperymentów 249

10.2.3. Problemy etyczne badania leku 252

10.3. Problemy etyczne genetyki 254

10.4. Doświadczenia na embrionach i płodach ludzkich 258

10.4.1. Klonowanie 261

10.4.2. Komórki macierzyste 263

10.5. Badania na zwierzętach 264

10.6. Komisje bioetyczne i ich działalność 267

10.7. Zasady dobrych obyczajów w publikacjach naukowych 268

Rozdział 11. Błąd lekarski a etyka 274

11.1. O zawinionych i niezawinionych błędach lekarskich 274

11.1.1. Błąd popełniony z niedostatku wiedzy 275

11.1.2. Błąd wynikający z przekroczenia kompetencji 276

11.1.3. Błąd wynikający z niewykazania należytej staranności 278

11.2. Postępowanie lekarza w przypadku popełnienia błędu lekarskiego 279

11.3. Odpowiedzialność moralna za postępowanie innej osoby w zespole 281

Rozdział 12. Lekarz a współpracownicy i uczniowie. Koleżeństwo lekarskie 286

12.1. Solidarność zawodowa 286

12.2. Koleżeństwo a krytyka postępowania 288

12.3. Lekarz w zespole pracowników medycznych 292

12.4. Lekarz jako nauczyciel 295

12.5. Lekarz jako konsultant 297

Rozdział 13. Dobre obyczaje w praktyce lekarskiej 302

13.1. Tradycje praktyki prywatnej lekarza 302

13.2. Złe i dobre przejawy konkurencji lekarskiej 303

13.3. Informacja o praktyce a niedopuszczalne formy reklamy. Zasady etyczne ogłaszania się lekarzy 305

13.4. Honoraria lekarskie 307

13.5. Aktywa i pasywa praktyki prywatnej w dobie współczesnej 309

13.6. Praktyka prywatna a obowiązki lekarza w publicznej służbie zdrowia 310

Rozdział 14. Lekarz a społeczeństwo i instytucje ochrony zdrowia Konflikty moralne w zdrowiu publicznym 316

14.1. Lekarz wobec zorganizowanych form pomocy medycznej 316

14.1.1. Problemy etyczne dotyczące racjonowania metod leczenia i alokacji środków finansowych 317

14.1.2. Lekarz a niedomagania w zakładzie opieki zdrowotnej 320

14.2. Lekarz a zdrowie publiczne 321

14.3. Lekarz a producenci i sprzedawcy leków i aparatury medycznej 322

14.4. Lekarz w walce o swoje prawa 324

Rozdział 15. Samorządy i ich rola w przestrzeganiu przez pracowników ochrony zdrowia zasad etyki zawodowej 331

15.1. Rola rzeczników odpowiedzialności zawodowej i sądów lekarskich 331

15.2. Izby i kodeksy etyczne innych zawodów medycznych 334

Zakończenie 336

Aneks 1. Kodeks Etyki Lekarskiej 340

Aneksy 340

Aneks 2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta 354

Aneks 3. Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny 376

Aneks 4. Deklaracja helsińska 387

Aneks 5. Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych 390

Aneks 6. Ustawa o izbach lekarskich z dnia 17 maja 1989 r. (wybrane artykuły) 394

Aneks 7. Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej 398

Aneks 8. Kodeks Etyki Aptekarza RP 402

Aneks 9. Deklaracja hawajska 408

Aneks 10. Skala inwazyjności badań na żywych kręgowcach 411

Literatura uzupełniająca 414

Skorowidz 418