"Fizjoterapia kliniczna"

Spis treści

I. PODSTAWY FIZJOTERAPII 20

FIZYKOTERAPIA - Wojciech Kasprzak, Agata Mańkowska 21

1. Elektroterapia 22

1.1. Wpływ prądu elektrycznego na tkanki 22

1.1.1. Reakcja mięśni i nerwów na prąd elektryczny 25

1.1.2. Wpływ elektroterapii na odczuwanie bólu 26

1.1.3. Wpływ prądu elektrycznego na naczynia 27

1.2. Ogólne zasady elektroterapii 28

1.3. Elektroterapia prądem stałym 36

1.3.1. Galwanizacja 38

1.3.2. Jonoforeza 40

1.3.3. Kąpiele elektryczno-wodne 43

1.4. Elektroterapia prądami małej częstotliwości 46

1.4.1. Prawidłowa i patologiczna reakcja mięśni na impulsy elektryczne 49

1.4.2. Elektrodiagnostyka 51

1.4.3. Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa 58

1.4.4. Prądy diadynamiczne 73

1.4.5. Prądy Traberta (Ultra Reiz) 78

1.4.6. Metoda TENS 81

1.4.7. Prądy wysokonapięciowe (HV) 83

1.4.8. Mikroamperowa stymulacja (MES) 84

1.5. Elektroterapia prądami średniej częstotliwości 86

1.5.1. Modulowane prądy średniej częstotliwości 87

1.5.2. Terapia energotonowa (HiToP) 92

1.5.3. Terapia wysokotonowa (TWT) 94

1.6. Prąd wielkiej częstotliwości 95

1.7. Przeciwwskazania do stosowania elektroterapii 95

1.8. Aparaty wielofunkcyjne 96

2. Pole elektromagnetyczne 98

2.1. Zmienne pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości 98

2.1.1. Diatermia krótkofalowa 101

2.1.2. Diatermia mikrofalowa 110

2.2. Zmienne pole magnetyczne małej częstotliwości 112

2.1.3. Przeciwwskazania do stosowania diatermii 112

2.2.1. Magnetoterapia 115

2.2.2. Magnetostymulacja 117

2.2.3. Magnetoledoterapia 118

3. Fototerapia 120

3.1. Biofizyczne procesy zachodzące w tkance pod wpływem światła 122

3.2. Promieniowanie podczerwone 124

3.3. Promieniowanie widzialne 126

3.4. Terapia światłem podczerwonym i widzialnym 127

3.5. Promieniowanie nadfioletowe 131

3.5.1. Biologiczne działanie promieniowania nadfioletowego 133

3.5.2. Terapia promieniowaniem nadfioletowym 138

3.5.3. Wskazania i przeciwwskazania do naświetlań 140

3.6. Promieniowanie słoneczne 142

3.7. Laseroterapia 146

3.7.1. Biofizyczne oddziaływanie promienia laserowego 151

3.7.2. Biostymulacja laserowa (LLLT) 153

3.7.3. Biostymulacja termiczna (HILT) 159

4. Ultradźwięki 162

4.1. Biologiczne oddziaływanie ultradźwięków na tkankę 165

4.1.1. Efekt miejscowy działania ultradźwięków 166

4.1.2. Efekt ogólny działania ultradźwięków 167

4.2. Metodyka zabiegów ultradźwiękowych 168

4.2.1. Substancje sprzęgające 168

4.2.2. Sposoby prowadzenia głowicy 170

4.2.3. Dobór parametrów zabiegowych 170

4.2.4. Zasady wykonywania zabiegów ultradźwiękowych 173

4.2.5. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultradźwiękowych 174

4.3. Wprowadzanie substancji aktywnych biologicznie za pomocą fali ultradźwiękowej (ultrafonoforeza) 175

4.4. Terapie łączone, kojarzące ultradźwięki z innymi zabiegami 178

4.3.1. Leki stosowane w zabiegach ultrafonoforezy 178

4.3.2. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultrafonoforezy 178

5. Terapia falami uderzeniowymi 180

6. Inhalacje 182

6.1. Aparatura inhalacyjna 183

6.2. Przykładowe leki stosowane w postaci inhalacji układu oddechowego 184

7. Termoterapia 186

7.1. Podstawy biofizyczne termoterapii 186

7.1.1. Człowiek w środowisku cieplnym 187

7.1.2. Termoregulacja w organizmie człowieka 187

7.2. Termoterapia ciepłem 189

7.2.1. Sauna fińska 189

7.2.2. Sauny parowe 191

7.2.3. Zabiegi parafinowe 192

7.2.4. Przeciwwskazania do stosowania zabiegów ciepłem 193

7.3. Termoterapia zimnem (krioterapia) 194

7.3.1. Wpływ zimna na organizm człowieka 194

7.3.2. Miejscowa terapia zimnem 195

7.3.3. Fizjoterapia zimnem całego ciała (kriokomora) 198

8. Hydroterapia 200

8.1. Wpływ zabiegów wodoleczniczych na organizm człowieka 200

8.2. Metody wykonywania zabiegów hydroterapeutycznych 203

8.2.1. Kąpiele 204

8.2.2. Półkąpiele 206

8.2.3. Natryski 207

8.2.4. Polewania 209

8.2.5. Zmywania i nacierania 210

8.2.6. Zawijania 210

8.2.7. Okłady 210

8.2.8. Płukania 211

9. Lecznictwo uzdrowiskowe 212

9.1. Wody lecznicze 223

9.1.1. Kąpiele w wodach leczniczych 226

9.1.2. Kuracje pitne wodami zdrojowymi (krenoterapia) 229

9.1.3. Aerozoloterapia wodami zdrojowymi 230

9.2. Subterranoterapia 232

9.3. Peloidoterapia 233

9.3.1. Borowiny 233

9.3.2. Tworzywa o charakterze osadów mineralnych 235

9.4. Klimatoterapia 236

9.5. Inne formy terapii stosowane w uzdrowisku 239

9.6. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego 240

PODSTAWY KINEZYTERAPII - Wojciech Kasprzak, Agata Mańkowska 242

10. Zadania kinezyterapii 243

11. Przygotowanie do zabiegów kinezyterapeutycznych 244

11.1. Badanie zakresu ruchów w stawach 244

11.2. Badanie wymiarów kończyn 244

11.3. Badanie siły mięśni 245

12. Pomieszczenia przeznaczone do ćwiczeń kinezyterapeutycznych 246

12.1. Sprzęt kinezyterapeutyczny 246

13. Formy kinezyterapii 247

13.1. Rodzaje ćwiczeń 247

13.1.1. Ćwiczenia bierne 247

13.1.2. Ćwiczenia czynne 247

13.1.3. Ćwiczenia w wodzie 248

13.2. Metody leczniczego usprawniania 249

13.1.4. Ćwiczenia specjalne 249

MASAŻ - Krzysztof Kassolik, Waldemar Andrzejewski 250

14. Mechanizmy działania masażu 252

15. Pozycje ułożeniowe do masażu 254

16. Techniki masażu 260

17. Zasady masażu 271

18. Metodyka masażu w wybranych stanach chorobowych 274

18.1. Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa 274

18.2. Zaparcia 275

18.3. Zaburzenia funkcji nerwów obwodowych 276

18.4. Przywracanie ruchomości w klatce piersiowej i poprawa dystrybucji krwi w drzewie oskrzelowym 277

18.5. Bóle kręgosłupa w okresie ciąży 278

18.6. Zespół bolesnego barku 279

18.7. Zaburzenia napięcia spoczynkowego mięśni w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego 280

18.8. Wysiłkowe nietrzymanie moczu 281

18.9. Reumatoidalne zapalenie stawów 282

18.10. Łagodny przerost gruczołu krokowego 284

18.11. Bolesne miesiączki 285

II. FIZJOTERAPIA KLINICZNA v 286

1. Fizjoterapia w chorobach naczyń obwodowych - Irena Ponikowska, Jacek Chojnowski 288

1.1. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych 288

1.2. Żylaki i owrzodzenia żylakowe 289

1.3. Klasyfikacje chorób naczyń obwodowych 290

1.4. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego 290

1.3.1. Klasyfikacja zaburzeń krążenia obwodowego naczyń tętniczych kończyn dolnych wg Fontaina 290

1.3.2. Klasyfikacja kliniczna choroby żylakowej kończyn dolnych 290

1.5. Cele fizjoterapeutyczne 291

1.6. Programy fizjoterapeutyczne 292

1.6.1. Miażdżycowe stwardnienie naczyń kończyn dolnych 292

1.6.2. Żylaki podudzi, przewlekła niewydolność żylna, owrzodzenia 294

1.6.3. Obrzęki limfatyczne (bez owrzodzeń) - słoniowacizna 295

2. Fizjoterapia w rehabilitacji kardiologicznej - Piotr Dylewicz, Izabela Przywarska 297

2.1. Zasady kwalifikowania do ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej. Ocena ryzyka wykonywania ćwiczeń 298

2.1.1. Inne czynniki zwiększające ryzyko związane z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych 301

2.2. Rola badania wysiłkowego w rehabilitacji kardiologicznej 302

2.2.1. Przeciwwskazania do wykonania badania wysiłkowego 302

2.2.2. Stany, w których indywidualnie rozważamy celowość i potrzebę wykonania próby wysiłkowej 303

2.2.3. Wskazania do przerwania próby wysiłkowej 304

2.2.4. Protokóły badań wysiłkowych 304

2.2.5. Dane składające się na wynik próby wysiłkowej 305

2.3. Zasady programowania ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej 306

2.2.6. Sześciominutowy test marszowy 306

2.2.7. Badanie spiroergometryczne 306

2.3.1. Rodzaje ćwiczeń 307

2.3.2. Intensywność 308

2.3.3. Czas trwania i częstotliwość treningu 309

2.3.4. Komponenty sesji treningowej 310

2.3.5. Zasady nadzoru nad pacjentem w trakcie treningu 310

2.3.6. Przeciwwskazania do ćwiczeń, wskazania do przerwania lub zmniejszenia intensywności programu treningowego 310

2.4. Specyficzne problemy rehabilitacji pacjentów z chorobą niedokrwienną serca 311

2.4.1. Rehabilitacja po ostrym zespole wieńcowym 311

2.4.2. Odrębności ćwiczeń fizycznych u pacjentów ze stabilną dławicą piersiową 314

2.4.3. Rehabilitacja po zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego 314

2.5. Nadciśnienie tętnicze 315

2.6. Odrębności leczenia usprawniającego pacjentów z wadami serca 316

2.7. Ćwiczenia u chorych z niewydolnością serca 317

2.8. Ćwiczenia u pacjentów po transplantacji serca 318

2.9. Ćwiczenia u pacjentów z wszczepionym stymulatorem lub kardiowerterem-defibrylatorem (ICD) 318

3. Fizjoterapia w cukrzycy i otyłości - Irena Ponikowska, Jacek Chojnowski 320

3.1. Fizjoterapia w diabetologii - Irena Ponikowska 320

3.1.1. Klasyfikacja cukrzycy 321

3.1.2. Cele fizjoterapeutyczne leczenia chorych na cukrzycę 322

3.1.3. Rola wysiłku fizycznego w leczeniu cukrzycy 322

3.1.4. Wskazania do leczenia uzdrowiskowego 324

3.1.5. Przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego cukrzycy 325

3.1.6. Programy fizjoterapeutyczne w przewlekłych powikłaniach cukrzycowych 326

3.1.7. Prewencja pierwotna cukrzycy 339

3.2. Fizjoterapia w otyłości - Jacek Chojnowski 340

3.2.1. Klasyfikacja otyłości 342

3.2.2. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego 343

3.2.3. Cele fizjoterapeutyczne leczenia otyłości 344

3.2.4. Fizjoterapeutyczne leczenie otyłości 344

3.2.5. Fizjoterapia w prewencji otyłości 351

4. Fizjoterapia w endokrynologii - Krzysztof Marczewski, Marek Maciejewski 352

4.1. Wybrane choroby przysadki mózgowej 353

4.1.1. Prolaktinoma 353

4.1.2. Akromegalia 354

4.2. Choroby tarczycy 355

4.2.1. Nadczynność tarczycy 355

4.2.2. Niedoczynność tarczycy 356

4.2.3. Postacie subkliniczne chorób tarczycy 357

4.2.4. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu chorób tarczycy 358

4.3. Choroby nadnerczy 361

4.3.1. Niedoczynność kory nadnerczy 361

4.3.2. Nadczynność kory nadnerczy 362

4.4. Problemy wspólne dla wielu gruczołów endokrynnych 363

4.4.1. Hirsutyzm 363

4.4.2. Przypadkowiaki 363

5. Fizjoterapia w ginekologii i w problemach rozrodu - Stanisław Różewicki 369

5.1. Znany i domniemany mechanizm oddziaływania zabiegów fizjoterapeutycznych i balneologicznych na czynność układu rozrodczego kobiety 370

5.1.1. Leczenie zaburzeń cyklu miesiączkowego 371

5.1.2. Przekwitanie 372

5.2. Miejscowe działanie zabiegów oziębiających i nagrzewających 373

5.3. Pooperacyjna rehabilitacja uzdrowiskowa 374

5.4. Leczenie stanów zapalnych narządów płciowych kobiety 375

5.5. Zapalenie przydatków macicy 376

5.6. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy 377

5.7. Zapalenie szyjki macicy i pochwy 377

5.8. Niepłodność 378

5.9. Metody fizjoterapeutyczne stosowane w chorobach narządów rozrodczych kobiety 380

6. Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii - Wojciech Hagner, Krystyna Nowacka 385

6.1. Ogólne zasady usprawniania w neurologii 385

6.2. Rehabilitacja w chorobach naczyniowych mózgu - udar mózgu 388

6.2.1. Udary niedokrwienne mózgu 389

6.2.2. Krwotok mózgowy 391

6.2.3. Krwotok podpajęczynówkowy 391

6.2.4. Standardy postępowania rehabilitacyjnego w stanach poudarowych mózgu 393

6.3. Oddział udarowy 396

6.3.1. Skale diagnostyczne 397

6.3.2. Badania diagnostyczne 402

6.4. Neurorehabilitacja osób po urazach czaszkowo-mózgowych 405

6.4.1. Cele neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych 406

6.4.2. Etapy neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych 407

6.4.3. Rehabilitacja przyłóżkowa pacjenta po urazie czaszkowo-mózgowym 408

6.4.4. Wczesna rehabilitacja pozałóżkowa pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych 411

6.5. Neurorehabilitacja po urazach rdzenia kręgowego 412

6.5.1. Fazy rehabilitacji 413

6.5.2. Systemy aktywnej rehabilitacji 417

6.5.3. Powikłania po urazach rdzenia kręgowego 418

7. Fizjoterapia w ortopedii i traumatologii - Zdzisława Wrzosek, Grzegorz Konieczny 421

7.1. Fizjoterapia w najczęściej spotykanych schorzeniach narządu ruchu 423

7.1.1. Dysplazja rozwojowa i zwichnięcie stawu biodrowego 424

7.1.2. Wrodzona stopa końsko-szpotawa 426

7.1.3. Kręcz szyi 427

7.1.4. Nierówna długość kończyn 429

7.1.5. Choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów 433

7.2. Fizjoterapia w traumatologii narządu ruchu 440

7.2.1. Uwarunkowania niezależne od leczącego 441

7.2.2. Uwarunkowania zależne od leczącego 444

8. Fizjoterapia w otorynolaryngologii - Stanisław Betlejewski 447

8.1. Górne drogi oddechowe 447

8.1.1. Aerozoloterapia górnych dróg oddechowych 448

8.1.2. Wskazania do aerozoloterapii w chorobach górnych dróg oddechowych 453

8.1.3. Termoterapia 458

8.1.4. Hydroterapia 458

8.1.5. Światłolecznictwo 459

8.1.6. Elektroterapia 459

8.2. Narząd słuchu i równowagi 461

8.2.1. Szumy uszne 461

8.2.2. Niedosłuch i głuchota 461

8.2.3. Zaburzenia równowagi 462

9. Fizjoterapia w reumatologii - Stefan Mackiewicz, Wojciech Kasprzak 463

9.1. Formy fizjoterapii stosowanej w reumatologii i drogi ich działania 464

9.1.1. Fizykoterapia 464

9.1.2. Kinezyterapia 468

9.1.3. Medycyna uzdrowiskowa 470

9.2. Fizjoterapia wybranych chorób reumatycznych 472

9.2.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 472

9.2.2. Zapalenie wielomięśniowe (polymyositis - PM) 475

9.2.3. Polimialgia reumatyczna 475

9.2.4. Twardzina uogólniona (systemic sclerosis) 475

9.2.5. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 476

9.2.6. Łuszczycowe zapalenie stawów 477

9.2.7. Choroba zwyrodnieniowa stawów 477

9.2.10. Osteoporoza 478

9.2.8. Dna moczanowa 478

9.2.9. Chondrokalcynoza (pseudodna) 478

9.2.11. Zmiany reumatyczne pozastawowe 479

9.2.12. Entezopatie i zapalenia okołostawowe 479

9.2.13. Fibromialgia 479

10. Fizjoterapia w gastroenterologii - Krzysztof Linke, Wojciech Kasprzak 481

10.1. Choroby gastroenterologiczne, w których stosuje się fizjoterapię 481

10.2. Formy fizjoterapii wykorzystywane w leczeniu chorób przewodu pokarmowego 482

10.2.1. Fizykoterapia 482

10.2.2. Wody lecznicze 485

10.2.3. Peloidy 485

10.3. Fizjoterapia wybranych schorzeń gastroenterologicznych 486

10.2.4. Klimatoterapia 486

10.3.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 486

10.3.2. Przewlekłe zapalenia błony śluzowej żołądka 488

10.3.3. Dyspepsja 489

10.3.4. Nieswoiste zapalenia jelit 489

10.3.5. Schorzenia okołoodbytnicze 490

10.3.6. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego - zespół jelita drażliwego 491

10.3.7. Choroby dróg żółciowych 493

10.3.8. Przewlekłe zapalenie trzustki 494

11. Rehabilitacja w chorobach płuc i torakochirurgii - Roman Kurzbauer 496

11.1. Anatomia topograficzna 496

11.2. Choroby ściany klatki piersiowej i narządów wymagające leczenia chirurgicznego 499

11.2.1. Złośliwy nowotwór przełyku 499

11.2.2. Guzy śródpiersia 499

11.2.3. Zniekształcenia klatki piersiowej 500

11.2.4. Następstwa urazów klatki piersiowej 500

11.2.5. Odma opłucnowa 501

11.2.6. Płyn w jamie opłucnej 501

11.2.10. Choroby płuc 502

11.2.7. Ropniak opłucnej 502

11.2.8. Przepuklina płucna 502

11.2.9. Choroby opłucnej 502

11.3. Metody leczenia 504

11.2.11. Choroby śródpiersia 504

11.3.1. Operacyjne otwarcie klatki piersiowej - torakotomia 504

11.3.2. Przecięcie mostka - sternotomia 504

11.3.3. Wziernikowanie śródpiersia - mediastinoskopia 505

11.3.4. Wziernikowanie jamy opłucnej - torakoskopia 505

11.4. Rehabilitacja 506

11.3.5. Dostęp piersiowo-brzuszny - torakolaparotomia 506

11.4.1. Psychoterapia 506

11.4.2. Rehabilitacja przedoperacyjna 507

11.4.3. Rehabilitacja pooperacyjna 513

12. Fizjoterapia w chorobach nerek i dróg moczowych - Krzysztof Marczewski, Dorota Boniek-Poprawa 526

12.1. Wprowadzenie do nefrologii dla fizjoterapeutów 527

12.2. Przewlekła choroba nerek 528

12.3. Choroby kłębuszków nerkowych 531

12.4. Choroby śródmiąższu nerek 532

12.5. Zakażenia układu moczowego 533

12.6. Wybrane nefropatie wtórne 534

12.6.1. Nefropatia cukrzycowa 534

12.6.2. Nefropatia nadciśnieniowa 534

12.7. Kamica nerkowa 535

12.8. Leczenie nerkozastępcze 535

12.9. Powikłania fizjoterapii wśród chorych na nerki 538

12.10. Medycyna fizykalna w urologii onkologicznej 539

12.11. Wellness, fitness a choroby nerek 539

13. Fizjoterapia w dermatologii - Zygmunt Adamski, Małgorzata Mazur 540

13.1. Zabiegi fizykoterapeutyczne stosowane w dermatologii 541

13.1.1. Termoterapia 541

13.1.2. Światłolecznictwo 541

13.1.3. Elektroterapia 542

13.1.4. Ultrasonoterapia 543

13.1.5. Pole elektromagnetyczne 543

13.1.6. Hydroterapia 543

13.1.7. Balneoterapia 544

13.2. Fizjoterapia wybranych schorzeń dermatologicznych 545

13.2.1. Łuszczyca pospolita (psoriasis vulgaris) 545

13.2.2. Łuszczyca stawowa (psoriasis arthropathica) 549

13.2.3. Atopowe zapalenie skóry (dermatitis atopica) 551

13.2.4. Twardzina (sclerodermia; morphea) 553

13.2.5. Owrzodzenie podudzi (ulcus cruris) 555

13.2.6. Trądzik pospolity (acne vulgaris) 557

13.2.7. Trądzik różowaty (rosacea) 560

13.2.8. Zaburzenia barwnikowe skóry 562

13.2.9. Bielactwo (vitiligo) 563

13.3. Zastosowanie fizykoterapii w kosmetyce i dermatologii estetycznej 565

14. Fizjoterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej - Agata Mańkowska 567

14.1. Reakcja skóry na bodźce fizyczne 568

14.2. Fizjoterapia w problemach estetycznych 569

14.2.1. Proces starzenia się skóry 569

14.2.2. Cellulit 571

14.2.3. Nadwaga i otyłość 572

14.3. Elektroterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej 574

14.3.1. Prąd stały 574

14.3.2. Prądy impulsowe 576

14.3.3. Epilacja elektryczna 577

14.4. Ultradźwięki w kosmetologii i medycynie estetycznej 578

14.5. Fototerapia w kosmetologii i medycynie estetycznej 580

14.6. Lasery i inne wysokoenergetyczne źródła światła 582

14.7. Masaż z użyciem przyrządów stosowany w kosmetologii i medycynie estetycznej 586

14.8. Metody fizykalne ułatwiające transport substancji czynnych do skóry 587

Piśmiennictwo 589

Skorowidz 613