"Agresywność młodzieży. Problem indywidualny i społeczny"

Spis treści

Wprowadzenie 5

I. Agresja i agresywność jako przedmiot badań 11

I.1. Problemy definicyjno-pojęciowe agresji i agresywności 11

I.1.1. Wybrane kryteria klasyfikowania zachowań agresywnych 12

I.1.2. Agresja a agresywność 17

II. Geneza agresji i agresywności w świetle badań i poglądów psychologicznych 19

II.1.1. Neurofizjologiczne i organiczne podłoże agresji 20

II.1.2. Popędowo-instynktywistyczne uwarunkowania agresji 20

II.1.Koncepcje biologiczne zachowań agresywnych 20

II.2. Psychospołeczne teorie agresji 22

II.2.1. Klasyczna teoria „frustracja-agresja" oraz jej modyfikacje i reperkusje 22

II.2.2. Agresja jako wyuczona dyspozycja 24

II.2.2.1. Agresja nawykowa — efekt klasycznej teorii uczenia się 24

II.2.2.2. Społeczne uczenie się zachowań agresywnych 28

II.3. Procesy poznawcze jako regulatory zachowań agresywnych 32

III. Rodzina jako system wychowawczy 37

III.1. Realizowanie funkcji wychowawczej rodziny wobec dorastających dzieci za pośrednictwem postaw rodzicielskich 37

III.1.1. Spostrzeganie przez dorastające dzieci postaw macierzyńskich i ojcowskich jako metoda ich poznania 42

III.2. Rodzinne uwarunkowania agresji i agresywności w ujęciu niektórych badań oraz koncepcji psychologicznych 44

IV. Problematyka i program badań własnych 53

IV.1.Problematyka eksploracji 53

IV.2. Hipotezy badawcze 55

IV.3. Metody badań 59

IV.3.1. Analiza dokumentacji szkolnej 60

IV.3.2. Kwestionariusz do Badania Zachowania się Rodziców w Percepcji Dziecka — CRPBI—III E. S. Schaefera 60

IV.3.3. Wywiad 62

IV.3.4. Kwestionariusz do badania agresywności „Nastroje i Humory" A. H. Bussa i Ann Durkee 62

IV.3.5. Technika nominacyjna do diagnozy agresywności Marii Szostak 64

IV.4. Przebieg badań empirycznych i charakterystyka socjodemograficzna badanej populacji 65

IV.4.1. Charakterystyka socjodemograficzna badanych chłopców i dziewcząt o skrajnych nasileniach agresywności 69

IV.5. Zasady analizy statystycznej otrzymanych wyników V. Analiza wyników badań 73

V. Analiza wyników badań 75

V.1. Postawy rodzicielskie a agresywność oraz poczucie winy dorastających dzieci 75

V.1.1. Postawy ojcowskie a agresywność oraz poczucie winy synów 80

V.1.2. Postawy macierzyńskie a agresywność oraz poczucie winy synów 83

V.1.3. Postawy ojcowskie a agresywność oraz poczucie winy córek 87

V.1.4. Postawy macierzyńskie a agresywność oraz poczucie winy córek 89

V.2. Postawy rodzicielskie a agresywność (agresja, wrogość) oraz poczucie winy dorastających dzieci. Interpretacja czynnikowa 94

V.2.1. Interakcje w diadzie ojcowie-synowie 97

V.2.2. Interakcje w diadzie matki-synowie 98

V.2.3. Interakcje w diadzie ojcowie-córki 99

V.2.4. Interakcje w diadzie matki-córki 100

V.3. Percepcja zachowania agresywnego adolescentów przez ich rówieśników i nauczycieli a samopercepcja agresywności 102

V.4. Postawy wychowawcze rodziców a wskaźniki percepcyjne agresywności osób badanych uzyskane na podstawie ocen rówieśników i nauczycieli 104

V.5. Porównanie oddziaływania wychowawczego rodziców — ojców i matek — wobec dorastających dzieci o skrajnych nasileniach agresywności 109

V.5.1. Różnice między postawami ojcowskimi i macierzyńskimi wobec chłopców (nieagresywnych i agresywnych) 109

V.5.2. Różnice między postawami ojcowskimi i macierzyńskimi wobec dziewcząt (nieagresywnych i agresywnych) 113

V.6. Postawy rodzicielskie przejawiane wobec agresywnych dzieci 115

V.7. Prezentowanie modelu agresji w rodzinie, tolerowanie zachowań agresywnych przez rodziców, stosowane wzmocnienia rodzicielskie (nagrody, kary) oraz negatywne stosunki uczuciowe w rodzinie dorastającej młodzieży o różnym nasileniu agresywności 122

V.8. Nasilenie i rodzaje zachowań agresywnych a płeć podmiotu agresji (osoby badanej) 126

V.8.1. Porównanie dziewcząt i chłopców pod względem nasilenia agresywności i jej przejawów 130

V.8.2. Agresywni chłopcy a agresywne dziewczęta 133

V.9. Dynamika agresji jako problem społeczny 136

VI. Interpretacja i dyskusja wyników badań własnych 140

Bibliografia 145