"Rodzina w kryzysie"

Spis treści

Wstęp 10

CZĘŚĆ I Oblicza kryzysu współczesnych rodzin 14

ROZDZIAŁ 1. Portrety współczesnych rodzin z kryzysem społecznym w tle 16

1.1. Rodzina w perspektywie nauk społecznych 16

1.2. Geneza współczesnych form życia rodzinnego 21

1.2.1. Współczesne modele i formy życia rodzinnego 24

1.3. Rodzina i jej funkcjonowanie 27

1.4. Wybrane modele funkcjonowania rodziny 33

1.4.1. Model strukturalny S. Minuchina 33

1.4.2. Model kołowy D.H. Olsona 35

1.4.3. Model systemowy W.R. Beaversa 38

1.5. Uwarunkowania kryzysów rodzinnych 39

1.5.1. Uwarunkowania globalne 40

1.5.2. Uwarunkowania lokalne 43

ROZDZIAŁ 2. Rodzina w kryzysie 48

2.1. Teoretyczne konteksty zjawiska kryzysu 48

2.1.1. Klasyczna i poszerzona teoria kryzysu 53

2.1.2. Rodzaje kryzysów i ich źródła 56

2.2. Kryzys a zmiany wewnątrzrodzinne 60

2.2.1. Zaburzenia w strukturze rodziny 62

2.2.2. Dysfunkcje systemu rodzinnego 65

2.2.3. Profile rodzin w kryzysie 68

2.3. Rodzina w świetle wyników badań empirycznych 73

2.4. Strategie radzenia sobie z kryzysem 81

2.4.1. Modele radzenia sobie ze stresem – tradycyjne i przejściowe 85

2.4.2. Wieloosiowy model radzenia sobie S.E. Hobfolla 88

2.5. Znaczenie kompetencji społecznych dla skutecznej adaptacji społecznej 91

2.5.1. Kompetencje społeczne a przystosowanie społeczne 92

2.5.2. Koncepcje uwarunkowań kompetencji społecznych 98

2.6. Rola zasobów rodzinnych w przezwyciężaniu kryzysu – przegląd badań 99

CZĘŚĆ II Polityka państwa wobec rodzin w kryzysie 104

ROZDZIAŁ 3. Współczesne zadania i wyzwania polityki społecznej 106

3.1. Prawne konteksty funkcjonowania rodziny 106

3.2. Strategie polskiej polityki społecznej wobec rodzin w kryzysie 111

3.2.1. Idea aktywnej polityki społecznej 114

3.3. Obszary problemowe i wyzwania polityki regionalnej 117

ROZDZIAŁ 4. Działania profilaktyczne, pomocowe i wspierające 126

4.1. Wybrane zagadnienia profilaktyki społecznej 127

4.2. Wspieranie rodzin w kryzysie wynikające z kompetencji pomocowych 131

4.2.1. Kontekst socjalny 134

4.2.2. Kontekst psychologiczny 137

4.2.3. Kontekst interwencyjny 141

4.3. Organizacje pozarządowe w systemie pomocy i wsparcia społecznego 143

4.4. Wolontariat jako narzędzie zmiany społecznej 149

CZĘŚĆ III Współczesne modele resocjalizacji a oddziaływania wobec rodzin w kryzysie 154

ROZDZIAŁ 5. Inspiracje teoretyczne współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej 156

5.1. Koncepcje społeczno-poznawcze 156

5.1.1. Teoria konstruktów osobistych G. Kelly’ego 157

5.1.2. Teoria społecznego uczenia się A. Bandury 158

5.2. Teorie i koncepcje socjologiczne 160

5.2.1. Integracyjna teoria zachowania przestępczego M. Leblanca 160

5.2.2. Teoria naznaczenia społecznego (stygmatyzacji) 161

5.2.3. Koncepcja teatru życia codziennego E. Goffmana 163

5.2.4. Koncepcja resilience (oporu–elastyczności) 164

5.3. Współczesne polskie koncepcje resocjalizacji 165

5.3.1. Wielopasmowa koncepcja resocjalizacji z udziałem społeczeństwa A. Bałandynowicza 167

5.3.2. Koncepcja uspołecznienia systemu profilaktyki i resocjalizacji W. Ambrozika 168

5.3.3. Koncepcja twórczej resocjalizacji M. Konopczyńskiego 170

ROZDZIAŁ 6. Instytucjonalne oddziaływania resocjalizujące wobec rodzin w kryzysie – analiza krytyczna 172

6.1. Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej 172

6.1.1. Efektywność kuratorskich oddziaływań resocjalizujących w środowisku otwartym 174

6.2. Działania systemowe w zakresie pomocy penitencjarnej i postpenitencjarnej dla osób skazanych i ich rodzin 180

6.2.1. Aktywizacja zawodowa jako element penitencjarnych oddziaływań resocjalizujących – polskie projekty systemowe 184

6.2.2. Działania systemowe w świetle wyników badań 188

6.3. Wybrane przykłady resocjalizacyjno-readaptacyjnych projektów systemowych wdrażanych w innych państwach 191

CZĘŚĆ IV Rodziny w kryzysie w świetle badań własnych 202

ROZDZIAŁ 7. Podstawy metodologiczne badań własnych nad rodziną w kryzysie złożonym 204

7.1. Strategia badawcza 204

7.1.1. Dobór próby badawczej 209

7.2. Socjodemograficzny opis osób badanych 211

7.3. Opis zastosowanych metod i narzędzi badawczych 214

ROZDZIAŁ 8. Źródła i oblicza kryzysu oraz zasoby wewnętrzne badanych rodzin 218

8.1. Zjawiska i sytuacje kryzysogenne a cechy socjodemograficzne badanych rodzin 219

8.2. Charakterystyka źródeł kryzysu 221

8.2.1. Bezrobocie w rodzinie 221

8.2.2. Emigracja zarobkowa 223

8.2.3. Choroba przewlekła i niepełnosprawność 224

8.2.4. Utrata osoby bliskiej 225

8.2.5. Nieprzystosowanie społeczne dzieci i młodzieży, przestępczość osób dorosłych 226

8.2.6. Uzależnienie od środków psychoaktywnych 228

8.3. Zasoby wewnętrzne badanych rodzin – międzygrupowe i wewnątrzgrupowe badania porównawcze 229

8.3.1. Wybrane cechy psychospołeczne liderów rodzinnych oraz cechy rodziny jako systemu (porównania międzygrupowe) 230

8.3.2. Zmienne socjodemograficzne a zasoby wewnętrzne rodziny (porównania wewnątrzgrupowe) 246

8.4. Potrzeby rodzin w kryzysie złożonym w zakresie regulacji zasobów wewnętrznych 251

ROZDZIAŁ 9. Zapotrzebowanie rodzin w kryzysie złożonym na pomoc instytucjonalną 256

9.1. Modele zapotrzebowania rodzin problemowych na pomoc instytucjonalną 258

9.2. Modele zapotrzebowania rodzin bezproblemowych na pomoc instytucjonalną 261

9.3. Porównanie modeli rodzin problemowych i bezproblemowych 265

9.4. Modele oszacowane na połączonych danych o liderach rodzin problemowych i bezproblemowych 266

9.5. Zastosowanie modeli logitowych w badaniach nad rodziną oraz w innych obszarach pedagogicznego i społecznego działania 269

ROZDZIAŁ 10. Wizerunek osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 272

10.1. Osoby wspierające rodzinę w wybranych sferach jej funkcjonowania – preferencje badanych liderów rodzinnych 272

10.2. Pożądane cechy i umiejętności osób wspierających rodzinę 280

10.3. Sylwetka osoby udzielającej pomocy i wsparcia społecznego rodzinie w kryzysie 282

CZĘŚĆ V Propozycje rozwiązań modelowych 286

ROZDZIAŁ 11. Działania społeczne na rzecz rodzin w kryzysie złożonym 288

11.1. Rodzina jako system informacyjno-energetyczny 288

11.2. Zewnętrzne kreowanie systemu rodzinnego 293

11.2.1. Model działania kreującego rozwój rodziny w kryzysie złożonym 297

11.2.2. Model oddziaływań stabilizująco-rozwojowych wobec rodziny w kryzysie złożonym 300

11.3. Resocjalizacyjny kontekst działania społecznego na rzecz rodziny w kryzysie 303

11.3.1. Model oddziaływań resocjalizująco-destygmatyzujących wobec rodziny w kryzysie złożonym 304

11.4. Rozwój osobowy i grupowy – nowa tożsamość rodziny 309

11.4.1. Trening kompetencyjny z liderem rodzinnym 310

11.4.2. Trening systemu rodzinnego 316

ROZDZIAŁ 12. Od kreacji do autokreacji rodziny – zamiast zakończenia 318

Aneks 324

Załącznik 348

Bibliografia 354