"Psychologia kliniczna, t. 2"

Identyfikator Librowy: 93

Spis treści

Wstęp (Helena Sęk) 9

Rozdział 1. Zakres zastosowań psychologii klinicznej. Obszary tradycyjne i współczesne (Helena Sęk) 13

1.1. Zmiany w zakresie zastosowań psychologii klinicznej 14

1.1.1. Społeczno-cywilizacyjne czynniki przemian zakresu psychologii klinicznej 14

1.1.2. Wewnętrzne czynniki przemian w psychologii i psychologii klinicznej 15

1.2. Utrwalanie się tradycyjnych dziedzin a rozwój nowych subdyscyplin w psychologii klinicznej 16

1.2.1. Powody utrwalania się dziedzin tradycyjnych 16

1.2.2. Powstawanie nowych subdyscyplin a rozwój psychologii klinicznej 17

1.3. Podsumowanie 19

Rozdział 2. Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży - wybrane zagadnienia (Irena Obuchowska) 21

2.1. Ujęcia teoretyczne 22

2.2. Rozumienie dziecka jako osoby 25

2.3. Uwarunkowania problemów klinicznych 28

2.4. Wybrane problemy kliniczne z uwzględnieniem okresów rozwoju 30

2.4.1. Okres wczesnego dzieciństwa (okres niemowlęcy i poniemowlęcy) 31

2.4.2. Okres średniego dzieciństwa (wiek przedszkolny) 33

2.4.3. Okres późnego dzieciństwa (wiek szkolny) 34

2.4.4. Okres adolescencji (wiek młodzieńczy) 36

2.5. Kierunki i rodzaje pomocy psychologicznej 38

2.6. Zmiany w rozumieniu problemów klinicznych dzieci i młodzieży 40

2.7. Podsumowanie 41

Rozdział 3. Psychologia zaburzeń osobowości i zaburzeń lękowych (Lidia Cierpiałkowska) 43

3.1. Psychopatologia zaburzeń osobowości i zaburzeń lękowych 44

3.1.1. Zaburzenia osobowości 44

3.1.2. Zaburzenia lękowe 48

3.1.3. Epidemiologia 50

3.2. Perspektywa psychologiczna - odrębnośc objawów, wspólnota patomechanizmów 51

3.3. Psychoanaliza a zaburzenia osobowości 52

3.3.1. Psychoanaliza charakteru 53

3.3.2. Dwa modele patomechanizmu zaburzeń osobowości 54

3.4. Poznawcze koncepcje zaburzeń osobowości i zaburzeń na tle lękowym 60

3.4.1. Poznawczo-interpersonalny cykl zachowania a psychopatologia 60

3.5. Zaburzenia osobowości w teorii społecznego uczenia się 65

3.5.1. Ewolucyjno-biospołeczna koncepcja zaburzeń osobowości 65

3.5.2. Zaburzenia osobowości typu borderline 66

3.6. Podsumowanie 69

Rozdział 4. Psychologia schizofrenii (Krystyna Drat-Ruszczak) 71

4.1. Schizofrenia. Obraz kliniczny 72

4.1.1. Objawy i ich klasyfikacje 72

4.1.2. Perspektywa "pierwszej osoby": choroba w relacjach pacjentów 73

4.2. Psychologiczne mechanizmy schizofrenii 78

4.2.1. Procesy poznawcze: specyfika oddolnego i odgórnego przetwarzania informacji 78

4.2.2. Dynamika emocji 81

4.2.3. Indywiduacja i tożsamość 85

4.2.4. Relacja poznanie-afekt-indywiduacja 91

4.3. Niektóre aspekty terapii i rehabilitacji chorych 92

4.4. Podsumowanie 94

Rozdział 5. Psychologia zaburzeń afektywnych (Helena Sęk) 96

5.1. Dane opisowe dotyczące zaburzeń nastroju 97

5.1.1. Zaburzenia afektywne w świetle psychopatologii opisowej 97

5.1.2. Zaburzenia afektywne w świetle klasyfikacji zaburzeń 100

5.2. Koncepcje wyjaśniajace mechanizm i patogenezę zaburzeń afektywnych 103

5.2.1. Biologiczne modele zaburzeń afektywnych 104

5.2.2. Psychoanalityczne koncepcje zaburzeń nastroju 104

5.2.3. Poznawczo-behawioralne podejście do zaburzeń nastroju 106

5.2.4. Stresowe wydarzenia a depresja - modele podatność-stres 108

5.2.5. Podejście interpersonalne do zaburzeń depresyjnych 109

5.3. Wybrane zagadnienia terapii zaburzeń afektywnych metodami psychologicznymi 110

5.3.1. Leczenie depresji zorientowane psychoanalitycznie 110

5.3.2. Poznawczo-behawioralna terapia depresji 111

5.3.3. Podejście interpersonalne w terapii depresji 113

5.4. Podsumowanie 114

Rozdział 6. Psychologiczne następstwa stresu traumatycznego (Maja Lis-Turlejska) 116

6.1. Zaburzenie po stresie traumatycznym 117

6.2. Historia odkrywania psychologicznych następstw skrajnego stresu 118

6.3. Kryteria diagnostyczne PTSD 120

6.3.1. Zdarzenie traumatyczne - zmiany sposobu definiowania 121

6.4. Diagnozowanie PTSD 122

6.4.1. Pomiar ekspozycji na zdarzenia traumatyczne 123

6.4.2. Pomiar PTSD w badaniach epidemiologicznych 123

6.5. Rozpowszechnienie traumatycznych zdarzeń i zaburzenia po stresie traumatycznym 124

6.5.1. Rozpowszechnienie traumatycznych zdarzeń w populacji ogólnej 124

6.5.2. Rozpowszechnienie PTSD 126

6.6. Czynniki ryzyka PTSD 127

6.6.1. Warunkowe ryzyko PTSD 127

6.7. Terapia potraumatyczna 128

6.8. Podsumowanie 129

Rozdział 7. Psychologia niepełnosprawności umysłowej (Stanisław Kowalik) 131

7.1. Krótka historia rozwoju poglądów na niepełnosprawność umysłową 132

7.1.1. Oligofrenia 132

7.1.2. Niedorozwój umysłowy i upośledzenie umysłowe 133

7.1.3. Niepełnosprawność umysłowa 136

7.2. Trzy nurty współczesnych badań nad niepełnosprawnością umysłową 138

7.2.1. Psychobiologiczne ujęcie niepełnosprawności umysłowej 138

7.2.2. Psychorozwojowe ujęcie niepełnosprawności umysłowej 143

7.2.3. Psychospołeczne ujęcie niepełnosprawności umysłowej 148

7.3. Podsumowanie 151

Rozdział 8. Psychologia uzależnień (Lidia Cierpiałkowska) 153

8.1. Nadużywanie i uzależnienie od substancji psychoaktywnych 154

8.1.1. Rodzaje substancji psychoaktywnych i ich rozpowszechnienie 154

8.1.2. Obraz kliniczny nadużywania i uzależnienia od środków psychoaktywnych 154

8.1.3. Neurobiologiczne działanie substancji psychoaktywnych 160

8.2. Koncepcje i modele uzależnienia 161

8.2.1. Genetyczno-behawioralne modele uzależnienia 162

8.2.2. Psychologiczne koncepcje i modele uzależnienia 166

8.2.3. Społeczne czynniki ryzyka narkomanii 171

8.3. Programy leczenia uzależnienia 172

8.3.1. Modele i programy leczenia alkoholików 173

8.3.2. Modele leczenia narkomanów 175

8.4. Podsumowanie 177

Rozdział 9. Kliniczna neuropsychologia a psychologia kliniczna (Anna Herzyk) 179

9.1. Kształtowanie się przedmiotu badań w neuropsychologii klinicznej 180

9.1.1. Ujęcia statyczne, neuroanatomiczne, skoncentrowane na pytanie "gdzie" 181

9.1.2. W kierunku wyjaśnień dynamicznych - ujęcia strukturalno-funkcjonalne 182

9.1.3. Współczesne modele wyjaśniające 183

9.1.4. Mechanizmy adaptacyjne i dezadaptacyjne w uszkodzeniach i dysfunkcjach mózgu 184

9.2. Charakterystyka wybranych zaburzeń neuropsychologicznych 186

9.2.1. Objawy globalnej reakcji mózgu na działanie czynników patogennych 188

9.2.2. Specyficzne zespoły zaburzeń neuropsychologicznych i ich mózgowe podłoże 188

9.2.3. Neuropsychologiczna analiza demencji (otępienia) 189

9.2.4. Neuronalne podłoże zaburzeń osobowości i emocji 190

9.2.5. Dysocjacja wiedzy jawnej i ukrytej w zaburzeniach neuropsychologicznych 192

9.3. Obszary zastosowań neuropsychologii klinicznej 194

9.3.1. Cele i przebieg diagnozy neuropsychologicznej 194

9.3.2. Terapia neuropsychologiczna - założenia, cele, przebieg 195

9.4. Podsumowanie 196

Rozdział 10. Psychologia zaburzeń seksualnych (Maria Beisert) 198

10.1. Klasyfikacja zaburzeń seksualnych 199

10.2. Zaburzenia tożsamości płciowej 199

10.2.1. Geneza zaburzeń tożsamości 199

10.2.2. Niektóre rodzaje zaburzeń tożsamości 200

10.3. Kształtowanie się orientacji seksualnej 201

10.2.3. Interwencja 201

10.3.1. Definicja orientacji homoseksualnej 201

10.3.2. Geneza orientacji seksualnej 202

10.3.3. Społeczne konsekwencje orientacji homoseksualnej 206

10.3.4. Interwencja wobec osób zorientowanych homoseksualnie 207

10.4.1.Pojęcie i charakterystyka preferencji seksualnych 208

10.4. Zaburzenia preferencji seksualnych 208

10.4.2. Klasyfikacje i kryteria diagnostyczne parafilii 210

10.4.3. Interwencja 212

10.5. Realizacja roli płciowej 213

10.6. Dysfunkcje seksualne 213

10.6.1. Pojęcie dysfunkcji seksualnej 213

10.6.2. Przyczyny dysfunkcji seksualnych 214

10.6.3. Typy dysfunkcji seksualnych 214

10.7. Podsumowanie 215

10.6.4. Terapia dysfunkcji seksualnych 215

Rozdział 11. Kliniczna psychologia zdrowia (Irena Heszen) 218

11.1. Choroba w paradygmacie stresu psychologicznego 219

11.1.1. Współczesne ujęcia stresu psychologicznego 219

11.1.2. Wielowymiarowa analiza zjawiska stresu a podejście do problemów zdrowotnych we współczesnej psychologii zdrowia 221

11.1.3. Dwustronne zależności pomiędzy stresem a chorobą: stres jako przyczyna i jako następstwo problemów zdrowotnych 221

11.1.4. Radzenie sobie jako specyficzna forma aktywności w obliczu stresu i jej znaczenie dla następstw stresu 221

11.2. Psychologiczne uwarunkowania choroby ze szczególnym uwzględnieniem stresu 223

11.2.1. Rodzaje stresorów - podział ze względu na siłę i zakres oddziaływania 223

11.2.2. Skutki zdrowotne utrapień życiowych 224

11.2.3. Wydarzenia życiowe a choroby 224

11.2.4. Polietiologiczny model chorób somatycznych 224

11.3. Psychologiczne następstwa choroby jako źródła stresu 226

11.3.1. Charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby 226

11.3.2. Emocjonalne ustosunkowanie się do choroby i związanej z nią sytuacji 227

11.4. Zachowanie wobec własnej choroby i jego organizacja 228

11.3.3. Poznawcze ustosunkowanie się do choroby - obraz własnej choroby i jego komponenty 228

11.4.1. Specyficzne dla sytuacji choroby formy radzenia sobie z emocjami 229

11.4.2. Choroba jako zadanie i zachowania chorego ukierunkowane 230

11.5. Psychologiczna problematyka relacji lekarz-pacjent 231

11.4.3. Zależności między dwoma nurtami radzenia sobie z chorobą 231

11.5.1. Relacja lekarz-pacjent jako zagadnienie interdyscyplinarne. Znaczenie aspektów wychowawczych 232

11.5.2. Podejmowanie decyzji o udaniu się do lekarza i lęk przed wizytš 233

11.5.3. Komunikacja między lekarzem a pacjentem 234

11.5.4. Wykonywanie zaleceń lekarskich przez pacjentów 235

11.6. Człowiek w systemie opieki zdrowotnej 236

11.6.1. Człowiek chory w przychodni 237

11.7. Podsumowanie 238

11.6.2. Człowiek chory w szpitalu 238

Rozdział 12. Interwencja kryzysowa (Dorota Kubacka-Jasiecka) 240

12.1. Kryzys emocjonalny 241

12.1.1. Kryzys a wydarzenia krytyczne 243

12.1.2. Klasyczne modele i charakterystyki kryzysu 243

12.1.3. Kryzys emocjonalny jako szansa rozwoju 244

12.1.4. Stres a kryzys 246

12.1.5. Kryzysy w stresie chronicznym 246

12.1.6. Kryzys w paradygmacie psychosocjokulturowym 247

12.2. Rodowód interwencji w kryzysie 248

12.3. Założenia i zróżnicowany kontekst interwencji kryzysowej 251

12.3.1. Założenia interwencji kryzysowej 251

12.3.2. Interwencja kryzysowa - kontekst i znaczenie terminu 251

12.4. Indywidualna pomoc w kryzysie 254

12.4.1. Cele i zadania interwencji kryzysowej 254

12.4.2. Zasady interwencji kryzysowej 255

12.4.3. Przebieg interwencji kryzysowej 259

12.4.4. Strategie i techniki oddziaływania w interwencji kryzysowej 264

12.5. Trudności i dylematy interwencji kryzysowej 266

12.6. Podsumowanie 267

Rozdział 13. Osoby niepełnosprawne i psychologiczne aspekty ich rehabilitacji (Stanisław Kowalik) 269

13.1. Niepełnosprawność jako zjawisko wieloaspektowe 270

13.2. Niepełnosprawność w świetle teorii i badań psychologicznych 272

13.2.1. Relacja "uszkodzenie organizmu - niepełnosprawność" 273

13.2.2. Relacja: "niepełnosprawność - upośledzenie społeczne" 274

13.2.3. Sytuacja psychologiczna osoby niepełnosprawnej 277

13.3. Psychologiczne aspekty procesu rehabilitacji 279

13.4. Podsumowanie 282

Rozdział 14. Psychologia sądowa - wybrane zagadnienia (Wojciech Poznaniak) 283

14.1. Prawa i obowiązki biegłego psychologa w świetle Kodeksu postępowania karnego 284

14.2. Rola psychologa w sprawach cywilnych 287

14.3. Rola psychologa w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 288

14.3.1. Sądowo-psychologiczne ocenianie małżeństwa i sytuacji dziecka po ewentualnym orzeczeniu rozwodu 289

14.3.2. Stosunki między rodzicami a dziećmi władza rodzicielska i obowiązek wzajemnego wspierania się rodziców i dzieci 290

14.3.3. Dobro dziecka 293

14.4. Psycholog jako biegły sądowy w sprawach karnych 295

14.4.1. Problem poczytalności sprawcy przestępstwa 295

14.4.2. Przestępstwo zabójstwa popełnione w stanie silnego wzburzenia 295

14.4.3. Ocena pobudek działania sprawcy przestępstwa i jego warunków osobistych 296

14.4.4. Ocena wiarygodności zeznań - postrzeganie, zapamiętywanie i odtwarzanie inkryminowanych zdarzeń 297

14.5. Nowe zadania dla psychologa sądowego 299

14.5.1. Psycholog jako mediator sądowy 299

14.5.2. Prewencja psychologiczna (na przykładzie gwałtu seksualnego) 303

14.5.3. Przeciwwskazania psychologiczne do ubiegania się o prawo do posiadania broni palnej 305

14.5.4. Przeciwwskazania psychologiczne do świadczenia usług detektywistycznych 306

14.6. Podsumowanie 307

Bibliografia 309

Indeks osób 339

Indeks rzeczowy 348

O Autorach 356