"Anatomia i fizjologia człowieka"
Libra identifier: 93827
Table of Contents
Przedmowa 6
WIADOMOŚCI OGÓLNE 20
Komórka 21
Jądro komórkowe 23
Błona komórkowa 24
Białka błony komórkowej 25
Podział komórki (mitoza) 28
Podział redukcyjny (mejoza) 29
Rozwój organizmu człowieka 30
Komórki macierzyste 32
Tkanki 33
Tkanka nabłonkowa 34
Tkanka łączna 35
Tkanka mięśniowa 36
Tkanka mięśnia sercowego 37
Tkanka mięśniowa gładka 37
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana (szkieletowa) 37
Tkanka nerwowa 38
Proporcje ciała ludzkiego i ich zmiany w ciągu życia 39
Różnice konstytucyjne budowy ciała 41
Postać człowieka jako całość 43
Okolice ciała 45
Narządy. Układy narządów 47
UKŁAD NARZĄDÓW RUCHU 50
Układ kostny – osteologia 50
Dane ogólne 50
Okostna 52
Czynności kości 53
Rozwój i wzrost kości 54
Osteologia szczegółowa 56
Kręgosłup 56
Szkielet klatki piersiowej 60
Kości kończyny górnej 62
Kości obręczy kończyny górnej 62
Kości kończyny górnej wolnej 64
Kości kończyny dolnej 69
Kości obręczy kończyny dolnej 69
Kości kończyny dolnej wolnej 72
Dane ogólne 77
Kości głowy 77
Dół czaszkowy przedni 80
Dół czaszkowy środkowy 81
Dół czaszkowy tylny 81
Trzewna część czaszki 81
Układ więzadłowy – syndesmologia 84
Czaszka noworodka 84
Połączenia kręgów 84
Czynność kręgosłupa 86
Klatka piersiowa jako całość 87
Połączenia żeber 87
Połączenia kończyny górnej 88
Staw barkowo-obojczykowy 88
Staw mostkowo-obojczykowy 88
Staw ramienny 90
Staw łokciowy 91
Staw promieniowo-nadgarstkowy 93
Stawy ręki 93
Ręka jako całość 94
Połączenia kończyny dolnej 95
Połączenia obręczy kończyny dolnej 95
Spojenie łonowe 95
Staw krzyżowo-biodrowy 95
Miednica jako całość 96
Połączenia kończyny dolnej wolnej 97
Staw biodrowy 97
Staw kolanowy 99
Połączenia kości goleni 101
Staw skokowo-goleniowy 101
Stawy stopy 102
Stopa jako całość 103
Układ mięśniowy – miologia 104
Połączenia kości czaszki 104
Staw skroniowo-żuchwowy 104
Wstęp 104
Budowa mięśni 105
Mięśnie klatki piersiowej 106
Mięśnie tułowia 106
Miologia szczegółowa 106
Mięśnie brzucha 108
Mięśnie grzbietu 111
Mięśnie szyi i głowy 115
Mięśnie głowy 118
Mięśnie kończyny górnej 120
Mięśnie obręczy kończyny górnej 121
Mięśnie kończyny górnej wolnej 122
Mięśnie kończyny dolnej 131
Mięśnie obręczy kończyny dolnej 131
Mięśnie kończyny dolnej wolnej 134
Powięzie uda 136
Mięśnie goleni 137
Mięśnie stopy 141
Powięzie goleni 141
Fizjologia mięśni 143
Czynność mięśni goleni i stopy 143
Dane ogólne 143
Mechanizmy skurczu mięśnia 143
Siateczka sarkoplazmatyczna 146
Generacja siły mięśni 149
Źródła energii dla skurczu mięśniowego 149
Glukoza jako źródło energii dla mięśni 151
Kwasy tłuszczowe jako źródło energii dla mięśni 151
Mechanizm działania ATP 152
Skurcz tężcowy 153
Zasada „wszystko lub nic” 153
Regulacja siły mięśniowej w organizmie człowieka 154
Miomechanika 157
Wstęp 157
Siła mięśni 158
Siła skurczu a długość mięśnia 159
Siła skurczu izometrycznego 159
Siła skurczu izotonicznego 160
Praca mięśnia 161
Siła mięśnia a szybkość skurczu 161
Siła bezwzględna a siła użyteczna mięśnia 162
Energia mięśni 164
Przemiana energii 164
Fizjologia mięśni gładkich 165
Rozciąganie mięśni gładkich 166
UKŁAD TRAWIENNY 168
Budowa ścian przewodu pokarmowego 170
Jama ustna 171
Podniebienie 172
Zęby 172
Język 177
Błona śluzowa języka 177
Gruczoły ślinowe 178
Mięśnie języka 178
Ślinianka podżuchwowa 179
Ślinianka przyuszna 179
Gardło 180
Część nosowa gardła 180
Ślinianka podjęzykowa 180
Budowa ściany gardła 181
Część krtaniowa gardła 181
Część ustna gardła 181
Trawienie pokarmu w jamie ustnej 182
Połykanie 183
Żołądek 184
Przełyk 184
Budowa ściany żołądka 186
Trawienie pokarmu w żołądku 187
Sok żołądkowy 188
Czynnik wewnętrzny 189
Regulacja sekrecji żołądkowej 189
Jelito 190
Wymioty 190
Budowa jelita cienkiego 191
Jelito cienkie 191
Dwunastnica 193
Gruczoły jelita cienkiego 193
Jelito cienkie krezkowe (jelito czcze i jelito kręte) 194
Jelito grube 194
Jelito ślepe i wyrostek robaczkowy 195
Okrężnica 196
Odbytnica 197
Wielkie gruczoły trawienne 198
Budowa wątroby 198
Wątroba 198
Budowa mikroskopowa wątroby 200
Drogi żółciowe i pęcherzyk żółciowy 202
Czynności wątroby 203
Trzustka 204
Budowa wewnętrzna trzustki 205
Czynności trzustki 205
Otrzewna 205
Trawienie pokarmów w jelicie cienkim 206
Ruchy jelita cienkiego 206
Motoryka jelita cienkiego 208
Międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny (MMC) 209
Żołądkowo-jelitowy układ nerwowy 210
Gastryna 211
Układ dokrewny przewodu pokarmowego 211
Cholecystokinina 212
Motylina 212
Sekretyna 212
Polipeptyd hamujący czynność żołądka 213
Układ immunologiczny przewodu pokarmowego 213
Sekrecja trzustki 214
Trawienie chemiczne w jelicie cienkim 214
Sekrecja żółci 215
Wchłanianie 217
Trawienie pokarmów w jelicie grubym 219
Flora bakteryjna przewodu pokarmowego 220
Przemiana materii i energii. Odżywianie 221
Defekacja 221
Kał 221
Krótki przegląd chemii pokarmu 222
Białka 223
Lipidy (tłuszczowce) 223
Węglowodany 223
Dwusacharydy 224
Monosacharydy 224
Przemiana białka 225
Przemiana węglowodanów 229
Regulacja stężenia glukozy we krwi 232
Przemiana tłuszczów 233
Cholesterol 235
Przemiana wody i soli mineralnych 236
Włókna pokarmowe 236
Przemiana sodu 238
Przemiana potasu 239
Przemiana wapnia 240
Przemiana fosforu 241
Regulacja przemiany wapniowej 241
Mikroelementy 242
Przemiana magnezu 242
Witaminy 243
Przemiana energii 245
Pomiary przemiany energii 247
Bilans cieplny i regulacja temperatury ciała 249
Idealna masa ciała 249
Oddawanie ciepła 250
Gorączka 251
UKŁAD ODDECHOWY 252
Drogi oddechowe 252
Nos i jama nosowa 252
Krtań 255
Chrząstki krtani 256
Więzadła krtani 257
Mięśnie krtani 258
Jama krtani 259
Tchawica 261
Oskrzela 262
Płuca 262
Topografia płuc 265
Budowa oskrzeli i płuc 266
Unaczynienie i unerwienie płuc 267
Opłucna 268
Fizjologia układu oddechowego 269
Śródpiersie 269
Oddychanie płucne 270
Mechanika oddychania 271
Czynniki wpływające na ciśnienie w jamie opłucnej 273
Wentylacja płucna 274
Dyfuzja pęcherzykowa 276
Wentylacja pęcherzykowa 276
Wymiana gazów 276
Ciśnienie cząstkowe (parcjalne gazów) 280
Transport gazów 280
Transport tlenu i dwutlenku węgla przez krew 280
Dyfuzja tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi żylnej w naczyniach włosowatych 281
Pojemność tlenowa 281
Wysycenie tlenem 281
Zawartość tlenu 281
Dysocjacja oksyhemoglobiny 283
Dwutlenek węgla 287
Rola dwutlenku węgla w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej 289
Kontrola nerwowa oddychania 290
Oddychanie tkankowe 293
UKŁAD MOCZOWY 296
Budowa nerki 298
Czynność nerek 298
Pojęcie klirensu 303
Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej 305
Transport w kanalikach (sekrecja i reabsorpcja) 305
Regulacja gospodarki wodnej przez nerki 308
Wchłanianie zwrotne wody 310
Mocz (urina) 311
Moczowód (ureter) 312
Oddawanie moczu 313
Pęcherz moczowy (vesica urinaria) 313
Cewka moczowa 315
UKŁAD PŁCIOWY 316
Narządy płciowe męskie 316
Jądro 316
Narządy płciowe męskie wewnętrzne 316
Tkanka śródmiąższowa i wydzielanie wewnętrzne jądra 319
Najądrze 321
Nasieniowód 322
Gruczoł krokowy 323
Gruczoły opuszkowo-cewkowe 323
Powrózek nasienny 323
Narządy płciowe męskie zewnętrzne 324
Prącie 324
Przewody wytryskowe 324
Wzwód prącia 326
Jajnik 327
Moszna 327
Narządy płciowe żeńskie 327
Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne 327
Hormony płciowe żeńskie 331
Jajowód 335
Macica 336
Pochwa 340
Wzgórek łonowy 343
Zewnętrzne części płciowe żeńskie 343
Wargi sromowe mniejsze 344
Wargi sromowe większe 344
Błona dziewicza 345
Łechtaczka 345
Przedsionek pochwy 345
Gruczoły przedsionkowe większe 346
Opuszki przedsionka 346
Sutek 346
Akt płciowy, spółkowanie (coitus) 348
Zapłodnienie, ciąża, poród 349
Implantacja 350
Ciąża 352
Zmiany fizjologiczne związane z ciążą 352
Poród 353
Zmiany w układzie pokarmowym 353
Mechanizm porodowy 354
Klonowanie 356
Termin porodu 356
UKŁAD KRĄŻENIA 358
Serce 359
Kształt serca 359
Przedsionek prawy 361
Komora lewa 362
Komora prawa 362
Przedsionek lewy 362
Budowa serca 363
Worek osierdziowy 364
Położenie serca 365
Unaczynienie i unerwienie serca 365
Naczynia krwionośne 366
Tętnice 366
Żyły 367
Naczynia tętnicze krążenia wielkiego 367
Naczynia włosowate 367
Tętnica główna (aorta) 367
Gałęzie łuku aorty 369
Gałęzie aorty brzusznej 378
Gałęzie aorty zstępującej 378
Tętnice goleni i stopy 383
Żyła główna górna 385
Żyła nieparzysta krótka 385
Naczynia żylne krążenia wielkiego 385
Żyły głowy i szyi 386
Żyły ramienno-głowowe 386
Żyły kończyny górnej 387
Żyły powierzchowne kończyny górnej 387
Żyły głębokie kończyny górnej 388
Żyła główna dolna 389
Dopływy ścienne żyły głównej dolnej 390
Dopływy trzewne żyły głównej dolnej 390
Żyły biodrowe wspólne 390
Żyły kończyny dolnej 391
Połączenia żyły wrotnej z układami żyły głównej górnej i dolnej 393
Układ żyły wrotnej 393
Krążenie płodowe 394
Naczynia krążenia małego 394
Układ chłonny 395
Naczynia i węzły chłonne kończyny dolnej 396
Naczynia i węzły chłonne jamy brzusznej i miednicy mniejszej 397
Naczynia i węzły chłonne głowy i szyi 399
Naczynia i węzły chłonne klatki piersiowej 399
Naczynia i węzły chłonne kończyny górnej 399
Śledziona 400
Fizjologia układu krążenia 401
Budowa śledziony 401
Czynność śledziony 401
Wiadomości ogólne 402
Cykl pracy serca 403
Rozkurcz komór 404
Skurcz komór 404
Skurcz przedsionków 404
Regulacja cyklu sercowego 405
Uderzenie koniuszkowe i tony serca 406
Funkcjonalne możliwości serca 407
Mechanizmy pobudzenia i skurczu serca 407
Automatyzm serca 408
Powstawanie i rozprzestrzenianie się potencjału czynnościowego 409
Elektrokardiografia 411
Czynniki regulujące pojemność wyrzutową serca 412
Czynność serca 412
Ultrasonografia serca (echokardiografia) 414
Praca serca 415
Objętość minutowa 416
Regulacja czynności serca 417
Czynność układu naczyniowego 419
Fizyczne podstawy hydrodynamiki 419
Typy przepływu krwi 421
Rola naczyń w procesie krążenia 422
Ciśnienie krwi 423
Pomiar ciśnienia krwi 424
Tętno 426
Krążenie krwi w tkankach 428
Baroreceptory 429
Regulacja przepływu tkankowego krwi 429
Stężenie CO2 429
Inne czynniki regulujące objętość łożyska naczyniowego 430
Nerwy czuciowe 430
Ośrodkowy układ nerwowy 430
Stężenie O2 430
Płyn tkankowy i chłonka 432
Powstawanie i resorpcja płynu tkankowego 432
Obrzęk 433
Krążenie płucne 434
KREW 436
Osocze krwi 437
Odczyn krwi 441
Krzepnięcie krwi 442
Środki przeciwkrzepliwe 443
Chłonka 444
Elementy upostaciowane krwi 444
Krwinki czerwone (erytrocyty) 444
Hematokryt 445
Wskaźniki czerwonokrwinkowe 445
Transport tlenu 446
Transport dwutlenku węgla 447
Szpik kostny 448
Krwinki płytkowe (płytki krwi, trombocyty) 448
Krwinki białe (leukocyty) 449
Limfocyty 450
Monocyty 450
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) 451
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) 451
Układ siateczkowo-śródbłonkowy 452
Granulocyty zasadochłonne (bazofile) 452
Płytki krwi (trombocyty) 452
Mechanizmy obronne krwi 453
Antygeny 453
Przeciwciała 455
Grupy krwi 457
Układ Rh 458
Genetyczny typ dziedziczenia 460
Przetaczanie krwi (transfuzja) 461
UKŁAD NERWOWY 462
Neuron 462
Akson 467
Ciało (soma) neuronu 467
Dendryty 467
Osłonka mielinowa 468
Synapsy 468
Synapsy chemiczne 469
Synapsy elektryczne 469
Synapsy nerwowo-mięśniowe 471
Glej 472
Rdzeń kręgowy 473
Funkcje rdzenia kręgowego 475
Ośrodki i drogi nerwowe rdzenia kręgowego 475
Drogi czuciowe 477
Drogi ruchowe 477
Odruchy 478
Opony rdzenia kręgowego 480
Opony mózgowia 481
Opona twarda mózgowia 481
Opona miękka mózgowia 482
Pajęczynówka mózgowia 482
Płyn mózgowo-rdzeniowy 482
Mózgowie 483
Rdzeń przedłużony 486
Tyłomózgowie wtórne 488
Śródmózgowie 489
Międzymózgowie i jądra podkorowe kresomózgowia 490
Kora mózgu 493
Kresomózgowie 493
Półkule mózgowe 493
Komory boczne półkul mózgowych 495
Ośrodki korowe 496
Węchomózgowie 496
Pamięć 499
Mowa 500
Odruchy warunkowe 501
Elektroencefalografia 501
Sen i czuwanie 503
Układ limbiczny 504
Twór siatkowaty 506
Nerwy czaszkowe 507
Nerwy węchowe (I) 508
Nerw wzrokowy (II) 509
Nerw okoruchowy (III) 510
Nerw bloczkowy (IV) 511
Nerw trójdzielny (V) 511
Nerw odwodzący (VI) 512
Nerw twarzowy (VII) 512
Nerw błędny (X) 514
Nerw językowo-gardłowy (IX) 514
Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII) 514
Nerw dodatkowy (XI) 515
Nerw podjęzykowy (XII) 516
Nerwy rdzeniowe 517
Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych 517
Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych 518
Splot ramienny 519
Splot szyjny 519
Nerwy międzyżebrowe 523
Splot lędźwiowy 523
Splot krzyżowy 524
Układ nerwowy autonomiczny 526
Splot guziczny 526
Splot sromowy 526
Zwoje autonomiczne 529
Część współczulna układu autonomicznego 530
Część przywspółczulna układu autonomicznego 532
Autonomiczne unerwienie narządów i tkanek 533
UKŁAD NARZĄDÓW ZMYSŁÓW 536
Narząd smaku 536
Narząd powonienia 538
Narząd przedsionkowo-ślimakowy 540
Ucho zewnętrzne 540
Błona bębenkowa 542
Jama bębenkowa 542
Ucho środkowe 542
Kosteczki słuchowe 543
Trąbka słuchowa (Eustachiusza) 543
Ucho wewnętrzne 544
Narząd przedsionkowy 547
Narząd wzroku 550
Rogówka 551
Twardówka 551
Błona naczyniowa gałki ocznej 552
Ciało rzęskowe 552
Naczyniówka 552
Tęczówka 553
Akomodacja 554
Soczewka 554
Ciało szkliste 556
Komory oka 556
Siatkówka 556
Percepcja i transformacja sygnałów świetlnych w siatkówce 557
Adaptacja 559
Nerw wzrokowy 559
Astygmatyzm 560
Dalekowzroczność 560
Krótkowzroczność 560
Aberracja sferyczna 561
Aberracja chromatyczna 562
Aparat ruchowy gałki ocznej 562
Aparat ochronny oka 564
Spojówka 564
Narząd łzowy 565
Skóra jako narząd zmysłu 566
Mechanoreceptory 566
Naczynia krwionośne i nerwy gałki ocznej 566
Czucie bólu 568
Propriorecepcja 568
Termorecepcja 568
POWŁOKA WSPÓLNA 570
Budowa szczegółowa skóry 570
Skóra właściwa 571
Twory nabłonkowe skóry 572
Włosy 572
Gruczoły łojowe 574
Gruczoły potowe 574
Gruczoły skóry 574
Paznokcie 574
GRUCZOŁY DOKREWNE 576
Mechanizm działania hormonów 577
Działanie hormonów na komórki docelowe 578
Przysadka 580
Hormony podwzgórza i przysadki 582
Hormon wzrostowy (somatotropina) 584
Wpływ na wzrost 584
Wpływ na metabolizm 585
Gonadotropiny: hormon luteinizujący i hormon pobudzający pęcherzyki 586
Hormon tyreotropowy (tyreotropina) 586
Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) 587
Prolaktyna 588
Hormon antydiuretyczny (wazopresyna) 589
Oksytocyna 590
Gruczoł tarczowy (tarczyca) 591
Hormony tarczycy 592
Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy 592
Wpływ na inne narządy 593
Wpływ na metabolizm 593
Kalcytonina 595
Gruczoły przytarczyczne 596
Hormon gruczołów przytarczycznych (parathormon) 596
Grasica 597
Gruczoły nadnerczowe 597
Hormony istoty rdzeniowej nadnerczy 598
Hormony kory nadnerczy (steroidy nadnerczowe) 600
Mineralokortykosteroidy 600
Glikokortykosteroidy 601
Fizjologiczne działanie glikokortykosteroidów 602
Regulacja wydzielania kortyzolu 602
Wpływ na stany zapalne i działanie immunologiczne 602
Aparat wysepkowy trzustki 603
Fizjologiczne działanie insuliny 605
Insulina i przemiana węglowodanowa 605
Niedobór i nadmiar insuliny 606
Rola insuliny w przemianie lipidowej 606
Gruczoły płciowe jako gruczoły dokrewne 609
Jajnik 609
Jądro 610
Eikozanoidy 611
Szyszynka 611
Leptyna 612
SKOROWIDZ 614