"Anatomia i fizjologia człowieka"

Identyfikator Librowy: 93827

Spis treści

Przedmowa 6

WIADOMOŚCI OGÓLNE 20

Komórka 21

Jądro komórkowe 23

Błona komórkowa 24

Białka błony komórkowej 25

Podział komórki (mitoza) 28

Podział redukcyjny (mejoza) 29

Rozwój organizmu człowieka 30

Komórki macierzyste 32

Tkanki 33

Tkanka nabłonkowa 34

Tkanka łączna 35

Tkanka mięśniowa 36

Tkanka mięśnia sercowego 37

Tkanka mięśniowa gładka 37

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana (szkieletowa) 37

Tkanka nerwowa 38

Proporcje ciała ludzkiego i ich zmiany w ciągu życia 39

Różnice konstytucyjne budowy ciała 41

Postać człowieka jako całość 43

Okolice ciała 45

Narządy. Układy narządów 47

UKŁAD NARZĄDÓW RUCHU 50

Układ kostny – osteologia 50

Dane ogólne 50

Okostna 52

Czynności kości 53

Rozwój i wzrost kości 54

Osteologia szczegółowa 56

Kręgosłup 56

Szkielet klatki piersiowej 60

Kości kończyny górnej 62

Kości obręczy kończyny górnej 62

Kości kończyny górnej wolnej 64

Kości kończyny dolnej 69

Kości obręczy kończyny dolnej 69

Kości kończyny dolnej wolnej 72

Dane ogólne 77

Kości głowy 77

Dół czaszkowy przedni 80

Dół czaszkowy środkowy 81

Dół czaszkowy tylny 81

Trzewna część czaszki 81

Układ więzadłowy – syndesmologia 84

Czaszka noworodka 84

Połączenia kręgów 84

Czynność kręgosłupa 86

Klatka piersiowa jako całość 87

Połączenia żeber 87

Połączenia kończyny górnej 88

Staw barkowo-obojczykowy 88

Staw mostkowo-obojczykowy 88

Staw ramienny 90

Staw łokciowy 91

Staw promieniowo-nadgarstkowy 93

Stawy ręki 93

Ręka jako całość 94

Połączenia kończyny dolnej 95

Połączenia obręczy kończyny dolnej 95

Spojenie łonowe 95

Staw krzyżowo-biodrowy 95

Miednica jako całość 96

Połączenia kończyny dolnej wolnej 97

Staw biodrowy 97

Staw kolanowy 99

Połączenia kości goleni 101

Staw skokowo-goleniowy 101

Stawy stopy 102

Stopa jako całość 103

Układ mięśniowy – miologia 104

Połączenia kości czaszki 104

Staw skroniowo-żuchwowy 104

Wstęp 104

Budowa mięśni 105

Mięśnie klatki piersiowej 106

Mięśnie tułowia 106

Miologia szczegółowa 106

Mięśnie brzucha 108

Mięśnie grzbietu 111

Mięśnie szyi i głowy 115

Mięśnie głowy 118

Mięśnie kończyny górnej 120

Mięśnie obręczy kończyny górnej 121

Mięśnie kończyny górnej wolnej 122

Mięśnie kończyny dolnej 131

Mięśnie obręczy kończyny dolnej 131

Mięśnie kończyny dolnej wolnej 134

Powięzie uda 136

Mięśnie goleni 137

Mięśnie stopy 141

Powięzie goleni 141

Fizjologia mięśni 143

Czynność mięśni goleni i stopy 143

Dane ogólne 143

Mechanizmy skurczu mięśnia 143

Siateczka sarkoplazmatyczna 146

Generacja siły mięśni 149

Źródła energii dla skurczu mięśniowego 149

Glukoza jako źródło energii dla mięśni 151

Kwasy tłuszczowe jako źródło energii dla mięśni 151

Mechanizm działania ATP 152

Skurcz tężcowy 153

Zasada „wszystko lub nic” 153

Regulacja siły mięśniowej w organizmie człowieka 154

Miomechanika 157

Wstęp 157

Siła mięśni 158

Siła skurczu a długość mięśnia 159

Siła skurczu izometrycznego 159

Siła skurczu izotonicznego 160

Praca mięśnia 161

Siła mięśnia a szybkość skurczu 161

Siła bezwzględna a siła użyteczna mięśnia 162

Energia mięśni 164

Przemiana energii 164

Fizjologia mięśni gładkich 165

Rozciąganie mięśni gładkich 166

UKŁAD TRAWIENNY 168

Budowa ścian przewodu pokarmowego 170

Jama ustna 171

Podniebienie 172

Zęby 172

Język 177

Błona śluzowa języka 177

Gruczoły ślinowe 178

Mięśnie języka 178

Ślinianka podżuchwowa 179

Ślinianka przyuszna 179

Gardło 180

Część nosowa gardła 180

Ślinianka podjęzykowa 180

Budowa ściany gardła 181

Część krtaniowa gardła 181

Część ustna gardła 181

Trawienie pokarmu w jamie ustnej 182

Połykanie 183

Żołądek 184

Przełyk 184

Budowa ściany żołądka 186

Trawienie pokarmu w żołądku 187

Sok żołądkowy 188

Czynnik wewnętrzny 189

Regulacja sekrecji żołądkowej 189

Jelito 190

Wymioty 190

Budowa jelita cienkiego 191

Jelito cienkie 191

Dwunastnica 193

Gruczoły jelita cienkiego 193

Jelito cienkie krezkowe (jelito czcze i jelito kręte) 194

Jelito grube 194

Jelito ślepe i wyrostek robaczkowy 195

Okrężnica 196

Odbytnica 197

Wielkie gruczoły trawienne 198

Budowa wątroby 198

Wątroba 198

Budowa mikroskopowa wątroby 200

Drogi żółciowe i pęcherzyk żółciowy 202

Czynności wątroby 203

Trzustka 204

Budowa wewnętrzna trzustki 205

Czynności trzustki 205

Otrzewna 205

Trawienie pokarmów w jelicie cienkim 206

Ruchy jelita cienkiego 206

Motoryka jelita cienkiego 208

Międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny (MMC) 209

Żołądkowo-jelitowy układ nerwowy 210

Gastryna 211

Układ dokrewny przewodu pokarmowego 211

Cholecystokinina 212

Motylina 212

Sekretyna 212

Polipeptyd hamujący czynność żołądka 213

Układ immunologiczny przewodu pokarmowego 213

Sekrecja trzustki 214

Trawienie chemiczne w jelicie cienkim 214

Sekrecja żółci 215

Wchłanianie 217

Trawienie pokarmów w jelicie grubym 219

Flora bakteryjna przewodu pokarmowego 220

Przemiana materii i energii. Odżywianie 221

Defekacja 221

Kał 221

Krótki przegląd chemii pokarmu 222

Białka 223

Lipidy (tłuszczowce) 223

Węglowodany 223

Dwusacharydy 224

Monosacharydy 224

Przemiana białka 225

Przemiana węglowodanów 229

Regulacja stężenia glukozy we krwi 232

Przemiana tłuszczów 233

Cholesterol 235

Przemiana wody i soli mineralnych 236

Włókna pokarmowe 236

Przemiana sodu 238

Przemiana potasu 239

Przemiana wapnia 240

Przemiana fosforu 241

Regulacja przemiany wapniowej 241

Mikroelementy 242

Przemiana magnezu 242

Witaminy 243

Przemiana energii 245

Pomiary przemiany energii 247

Bilans cieplny i regulacja temperatury ciała 249

Idealna masa ciała 249

Oddawanie ciepła 250

Gorączka 251

UKŁAD ODDECHOWY 252

Drogi oddechowe 252

Nos i jama nosowa 252

Krtań 255

Chrząstki krtani 256

Więzadła krtani 257

Mięśnie krtani 258

Jama krtani 259

Tchawica 261

Oskrzela 262

Płuca 262

Topografia płuc 265

Budowa oskrzeli i płuc 266

Unaczynienie i unerwienie płuc 267

Opłucna 268

Fizjologia układu oddechowego 269

Śródpiersie 269

Oddychanie płucne 270

Mechanika oddychania 271

Czynniki wpływające na ciśnienie w jamie opłucnej 273

Wentylacja płucna 274

Dyfuzja pęcherzykowa 276

Wentylacja pęcherzykowa 276

Wymiana gazów 276

Ciśnienie cząstkowe (parcjalne gazów) 280

Transport gazów 280

Transport tlenu i dwutlenku węgla przez krew 280

Dyfuzja tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi żylnej w naczyniach włosowatych 281

Pojemność tlenowa 281

Wysycenie tlenem 281

Zawartość tlenu 281

Dysocjacja oksyhemoglobiny 283

Dwutlenek węgla 287

Rola dwutlenku węgla w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej 289

Kontrola nerwowa oddychania 290

Oddychanie tkankowe 293

UKŁAD MOCZOWY 296

Budowa nerki 298

Czynność nerek 298

Pojęcie klirensu 303

Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej 305

Transport w kanalikach (sekrecja i reabsorpcja) 305

Regulacja gospodarki wodnej przez nerki 308

Wchłanianie zwrotne wody 310

Mocz (urina) 311

Moczowód (ureter) 312

Oddawanie moczu 313

Pęcherz moczowy (vesica urinaria) 313

Cewka moczowa 315

UKŁAD PŁCIOWY 316

Narządy płciowe męskie 316

Jądro 316

Narządy płciowe męskie wewnętrzne 316

Tkanka śródmiąższowa i wydzielanie wewnętrzne jądra 319

Najądrze 321

Nasieniowód 322

Gruczoł krokowy 323

Gruczoły opuszkowo-cewkowe 323

Powrózek nasienny 323

Narządy płciowe męskie zewnętrzne 324

Prącie 324

Przewody wytryskowe 324

Wzwód prącia 326

Jajnik 327

Moszna 327

Narządy płciowe żeńskie 327

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne 327

Hormony płciowe żeńskie 331

Jajowód 335

Macica 336

Pochwa 340

Wzgórek łonowy 343

Zewnętrzne części płciowe żeńskie 343

Wargi sromowe mniejsze 344

Wargi sromowe większe 344

Błona dziewicza 345

Łechtaczka 345

Przedsionek pochwy 345

Gruczoły przedsionkowe większe 346

Opuszki przedsionka 346

Sutek 346

Akt płciowy, spółkowanie (coitus) 348

Zapłodnienie, ciąża, poród 349

Implantacja 350

Ciąża 352

Zmiany fizjologiczne związane z ciążą 352

Poród 353

Zmiany w układzie pokarmowym 353

Mechanizm porodowy 354

Klonowanie 356

Termin porodu 356

UKŁAD KRĄŻENIA 358

Serce 359

Kształt serca 359

Przedsionek prawy 361

Komora lewa 362

Komora prawa 362

Przedsionek lewy 362

Budowa serca 363

Worek osierdziowy 364

Położenie serca 365

Unaczynienie i unerwienie serca 365

Naczynia krwionośne 366

Tętnice 366

Żyły 367

Naczynia tętnicze krążenia wielkiego 367

Naczynia włosowate 367

Tętnica główna (aorta) 367

Gałęzie łuku aorty 369

Gałęzie aorty brzusznej 378

Gałęzie aorty zstępującej 378

Tętnice goleni i stopy 383

Żyła główna górna 385

Żyła nieparzysta krótka 385

Naczynia żylne krążenia wielkiego 385

Żyły głowy i szyi 386

Żyły ramienno-głowowe 386

Żyły kończyny górnej 387

Żyły powierzchowne kończyny górnej 387

Żyły głębokie kończyny górnej 388

Żyła główna dolna 389

Dopływy ścienne żyły głównej dolnej 390

Dopływy trzewne żyły głównej dolnej 390

Żyły biodrowe wspólne 390

Żyły kończyny dolnej 391

Połączenia żyły wrotnej z układami żyły głównej górnej i dolnej 393

Układ żyły wrotnej 393

Krążenie płodowe 394

Naczynia krążenia małego 394

Układ chłonny 395

Naczynia i węzły chłonne kończyny dolnej 396

Naczynia i węzły chłonne jamy brzusznej i miednicy mniejszej 397

Naczynia i węzły chłonne głowy i szyi 399

Naczynia i węzły chłonne klatki piersiowej 399

Naczynia i węzły chłonne kończyny górnej 399

Śledziona 400

Fizjologia układu krążenia 401

Budowa śledziony 401

Czynność śledziony 401

Wiadomości ogólne 402

Cykl pracy serca 403

Rozkurcz komór 404

Skurcz komór 404

Skurcz przedsionków 404

Regulacja cyklu sercowego 405

Uderzenie koniuszkowe i tony serca 406

Funkcjonalne możliwości serca 407

Mechanizmy pobudzenia i skurczu serca 407

Automatyzm serca 408

Powstawanie i rozprzestrzenianie się potencjału czynnościowego 409

Elektrokardiografia 411

Czynniki regulujące pojemność wyrzutową serca 412

Czynność serca 412

Ultrasonografia serca (echokardiografia) 414

Praca serca 415

Objętość minutowa 416

Regulacja czynności serca 417

Czynność układu naczyniowego 419

Fizyczne podstawy hydrodynamiki 419

Typy przepływu krwi 421

Rola naczyń w procesie krążenia 422

Ciśnienie krwi 423

Pomiar ciśnienia krwi 424

Tętno 426

Krążenie krwi w tkankach 428

Baroreceptory 429

Regulacja przepływu tkankowego krwi 429

Stężenie CO2 429

Inne czynniki regulujące objętość łożyska naczyniowego 430

Nerwy czuciowe 430

Ośrodkowy układ nerwowy 430

Stężenie O2 430

Płyn tkankowy i chłonka 432

Powstawanie i resorpcja płynu tkankowego 432

Obrzęk 433

Krążenie płucne 434

KREW 436

Osocze krwi 437

Odczyn krwi 441

Krzepnięcie krwi 442

Środki przeciwkrzepliwe 443

Chłonka 444

Elementy upostaciowane krwi 444

Krwinki czerwone (erytrocyty) 444

Hematokryt 445

Wskaźniki czerwonokrwinkowe 445

Transport tlenu 446

Transport dwutlenku węgla 447

Szpik kostny 448

Krwinki płytkowe (płytki krwi, trombocyty) 448

Krwinki białe (leukocyty) 449

Limfocyty 450

Monocyty 450

Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) 451

Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) 451

Układ siateczkowo-śródbłonkowy 452

Granulocyty zasadochłonne (bazofile) 452

Płytki krwi (trombocyty) 452

Mechanizmy obronne krwi 453

Antygeny 453

Przeciwciała 455

Grupy krwi 457

Układ Rh 458

Genetyczny typ dziedziczenia 460

Przetaczanie krwi (transfuzja) 461

UKŁAD NERWOWY 462

Neuron 462

Akson 467

Ciało (soma) neuronu 467

Dendryty 467

Osłonka mielinowa 468

Synapsy 468

Synapsy chemiczne 469

Synapsy elektryczne 469

Synapsy nerwowo-mięśniowe 471

Glej 472

Rdzeń kręgowy 473

Funkcje rdzenia kręgowego 475

Ośrodki i drogi nerwowe rdzenia kręgowego 475

Drogi czuciowe 477

Drogi ruchowe 477

Odruchy 478

Opony rdzenia kręgowego 480

Opony mózgowia 481

Opona twarda mózgowia 481

Opona miękka mózgowia 482

Pajęczynówka mózgowia 482

Płyn mózgowo-rdzeniowy 482

Mózgowie 483

Rdzeń przedłużony 486

Tyłomózgowie wtórne 488

Śródmózgowie 489

Międzymózgowie i jądra podkorowe kresomózgowia 490

Kora mózgu 493

Kresomózgowie 493

Półkule mózgowe 493

Komory boczne półkul mózgowych 495

Ośrodki korowe 496

Węchomózgowie 496

Pamięć 499

Mowa 500

Odruchy warunkowe 501

Elektroencefalografia 501

Sen i czuwanie 503

Układ limbiczny 504

Twór siatkowaty 506

Nerwy czaszkowe 507

Nerwy węchowe (I) 508

Nerw wzrokowy (II) 509

Nerw okoruchowy (III) 510

Nerw bloczkowy (IV) 511

Nerw trójdzielny (V) 511

Nerw odwodzący (VI) 512

Nerw twarzowy (VII) 512

Nerw błędny (X) 514

Nerw językowo-gardłowy (IX) 514

Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII) 514

Nerw dodatkowy (XI) 515

Nerw podjęzykowy (XII) 516

Nerwy rdzeniowe 517

Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych 517

Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych 518

Splot ramienny 519

Splot szyjny 519

Nerwy międzyżebrowe 523

Splot lędźwiowy 523

Splot krzyżowy 524

Układ nerwowy autonomiczny 526

Splot guziczny 526

Splot sromowy 526

Zwoje autonomiczne 529

Część współczulna układu autonomicznego 530

Część przywspółczulna układu autonomicznego 532

Autonomiczne unerwienie narządów i tkanek 533

UKŁAD NARZĄDÓW ZMYSŁÓW 536

Narząd smaku 536

Narząd powonienia 538

Narząd przedsionkowo-ślimakowy 540

Ucho zewnętrzne 540

Błona bębenkowa 542

Jama bębenkowa 542

Ucho środkowe 542

Kosteczki słuchowe 543

Trąbka słuchowa (Eustachiusza) 543

Ucho wewnętrzne 544

Narząd przedsionkowy 547

Narząd wzroku 550

Rogówka 551

Twardówka 551

Błona naczyniowa gałki ocznej 552

Ciało rzęskowe 552

Naczyniówka 552

Tęczówka 553

Akomodacja 554

Soczewka 554

Ciało szkliste 556

Komory oka 556

Siatkówka 556

Percepcja i transformacja sygnałów świetlnych w siatkówce 557

Adaptacja 559

Nerw wzrokowy 559

Astygmatyzm 560

Dalekowzroczność 560

Krótkowzroczność 560

Aberracja sferyczna 561

Aberracja chromatyczna 562

Aparat ruchowy gałki ocznej 562

Aparat ochronny oka 564

Spojówka 564

Narząd łzowy 565

Skóra jako narząd zmysłu 566

Mechanoreceptory 566

Naczynia krwionośne i nerwy gałki ocznej 566

Czucie bólu 568

Propriorecepcja 568

Termorecepcja 568

POWŁOKA WSPÓLNA 570

Budowa szczegółowa skóry 570

Skóra właściwa 571

Twory nabłonkowe skóry 572

Włosy 572

Gruczoły łojowe 574

Gruczoły potowe 574

Gruczoły skóry 574

Paznokcie 574

GRUCZOŁY DOKREWNE 576

Mechanizm działania hormonów 577

Działanie hormonów na komórki docelowe 578

Przysadka 580

Hormony podwzgórza i przysadki 582

Hormon wzrostowy (somatotropina) 584

Wpływ na wzrost 584

Wpływ na metabolizm 585

Gonadotropiny: hormon luteinizujący i hormon pobudzający pęcherzyki 586

Hormon tyreotropowy (tyreotropina) 586

Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) 587

Prolaktyna 588

Hormon antydiuretyczny (wazopresyna) 589

Oksytocyna 590

Gruczoł tarczowy (tarczyca) 591

Hormony tarczycy 592

Synteza i wydzielanie hormonów tarczycy 592

Wpływ na inne narządy 593

Wpływ na metabolizm 593

Kalcytonina 595

Gruczoły przytarczyczne 596

Hormon gruczołów przytarczycznych (parathormon) 596

Grasica 597

Gruczoły nadnerczowe 597

Hormony istoty rdzeniowej nadnerczy 598

Hormony kory nadnerczy (steroidy nadnerczowe) 600

Mineralokortykosteroidy 600

Glikokortykosteroidy 601

Fizjologiczne działanie glikokortykosteroidów 602

Regulacja wydzielania kortyzolu 602

Wpływ na stany zapalne i działanie immunologiczne 602

Aparat wysepkowy trzustki 603

Fizjologiczne działanie insuliny 605

Insulina i przemiana węglowodanowa 605

Niedobór i nadmiar insuliny 606

Rola insuliny w przemianie lipidowej 606

Gruczoły płciowe jako gruczoły dokrewne 609

Jajnik 609

Jądro 610

Eikozanoidy 611

Szyszynka 611

Leptyna 612

SKOROWIDZ 614