Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AndrzejWolan
31
łeczeństwaniejestmożliwyprawidłowyrozwójpaństwaipomyślność
jegoobywateli.Naprawaobyczajów(moralności)jestzatemdlapisarza
takimwyjściowymdatum,napodstawiektóregomożnabudowaćdobrze
zorganizowane,sprawiedliwepaństwoiszczęściezamieszkującychje
obywateli.
FryczModrzewskistawiałzarównoprzedczłowiekiemjakojednost-
ką,jakiprzedspołeczeństwemwysokiewymaganiaetyczne.Wprawdzie
jegopostulatydotycząceetykiindywidualnejispołecznejbyłymożenie-
cowyidealizowane,tojednakwzamyślepisarzamiałybardzokonkret-
nywymiarizadania.Adresowanedowszystkichobywateli,zwłaszcza
dosprawującychwładzę,miałybyćznaczącymnarzędziemnaprawy
Rzeczypospolitej.Zuporemwszakżepodkreślał,żedrogadopostulo-
wanegostanuwiedziepoprzezwytrwałą,konsekwentną,powszechną
imądrąedukacjęiwychowaniemoralne,skierowanedowszystkich
obywateli,alezwłaszczamłodegopokolenia.
ANDRZEJWOLAN(1530-1610),polityk,pisarzspołecznyipolemista
religijnym,bliskipoglądomFryczaModrzewskiego.Najbardziejznanym
dziełemWolanajestDelibertatepoliticasivecivili(Owolnościpolitycznej
czyliobywatelskiej),Kraków1572.
Wdzieletymwśródbogategokataloguzagadnieńspołecznychipoli-
tycznychwybijasięnaplanpierwszyproblematykawolności.Wkontek-
ścietejwartościanalizujeWolanlicznyzestawkwestiietycznych.Uważa,
żepodstawążyciacnotliwegosąwiaraiwolność.Wiarawskazujewła-
ściwądrogękucnocie.Wolnośćzaśstwarzamożliwościrealizacjizadań
ipowinnościmoralnychorazpraktykowaniacnoty.Pisarzwyrażaprze-
konanie,żecnotajestpowszechniedostępnawtymznaczeniu,żekażdy
człowiekmożeuczynićswojeżyciecnotliwympodwarunkiem,iżpragnie
iczyniwszystko,abytaksięstało.Abywyrobićwsobiecnotępotrzeba
jednakwielustarań,wysiłkuidoskonalącychćwiczeń.Cnotybowiemnie
dziedziczymypoprzodkach,leczDzdobywamytylkopoprzezpiękneczy-
ny”,poprzezDwielkąwytrwałość”wspartąpracąitrudem47.
47A.Wolan,Delibertatepoliticasivecivili(ł)(Owolnościpolitycznejczyliobywatel-
skiej),(w:)FilozofiaimyślspołecznaXVIwieku,op.cit.,s.304.
