Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
IZałożeniabadawcze
zachowaniazdrowianależąwarunkispołeczno-ekonomiczne,natomiastnaj-
większymizagrożeniamisąubóstwoiniskipoziomwykształcenia”(Narodowy
ProgramOchronyZdrowia2007–2015)
W2002rokuŚwiatowaOrganizacjaZdrowia(WHOEurope2002)wskazała
naprocentoweudziałyposzczególnychczynnikówwryzkuzgonówWPolsce
jakonajistotniejszewskazano:palenietytoniu,wysokieciśnieniekrwiipoziom
cholesterolu,nadwagęiotyłość,nadmiernespożyciealkoholu,niskiespożycie
owocówiwarzyworazmałąaktywnośćfizycznąWszystkieteczynnikisąbez-
pośredniąlubpośredniąkonsekwencjąposzczególnychzachowańzdrowotnych
Szerokikontekstrozważańteoretycznychorazbadańempirycznychnagrun-
cienaukozdrowiuwniósłparadygmatsocjoekologiczny,będącyrozwinięciem
paradygmatuholistycznego,wskazującynawieloaspektowowśćiwieloznaczność
pojęciazdrowiaWrazzewzrostemświadomościzdrowotnejprzybywawiedzy
naukowejnatematbezpośrednichlubpośrednichzwiązkówmiędzyniektórymi
komponentamiosobowościowymiazachowaniamizdrowotnymiNaichpodej-
mowaniemająbowiemwpływnietylkoczynnikispołeczne,jakrodzina,szkoła,
środowiskopracy,aletakżepredyspozycjeosobowościoweNawiązującdokon-
cepcjipoznawczo-behawioralnej,zdrowieichorobasąwłączonewpojęciowy
iafektywnysystemjednostki,obejmujący:
•
wartości,przekonaniaiceleodnoszącesiędoutrzymaniazdrowia,zapo-
bieganiachorobomireagowaniunaróżnedolegliwości;
•informacjedotyczącechorób,zachowańpro-iantyzdrowotnych;
•spostrzeganiewłasnejkompetencjiiskuteczności;
•
oczekiwaniaiwłasnesposobyradzeniasobiewsytuacjachtrudnych(Ju-
czyński1999)
Wymienionewyżejczynnikimogąkształtowaćzachowaniawobrębiezdrowia
Analizującpojęciezachowańzdrowotnych,niesposóbpominąćmodeli
wyjaśniającychichpodejmowanielubzmianęNajstarszymznichjestModel
przekonańzdrowotnych(HealthBeliefModel–HMB),ajegopierwotnawer-
sjapowstaławlatach50XXwiekuModeltenobejmuje„spostrzeganąpodat-
nośćnachorobę”,czyliprawdopodobieństwozachorowaniaoraz„spostrzeganą
powagęchoroby”Wynikpodjęciazachowaniazdrowotnegojestuzależnionyod
„spostrzeganychkorzyściminusspostrzeganychprzeszkód”Twórcymodelupod-
kreślają,żeabydoszłodopodjęciadziałaniaprofilaktycznego(npwykonania
szczepieniaochronnego),muszązostaćspełnionetrzywarunkiPierwszydoty-
czyposiadaniamotywacjidodziałania,następnieocenaużytecznościdziałania
(ocenaspostrzeganychkorzyścimusiprzewyższyćpotencjalnekoszty),aostat-
nimwarunkiempodjęciadziałaniajestpojawieniesięczynnikawyzwalającego