Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ideiKartezjuszapowiadającego,żetakjakniemoralnymczynemjestniszczenie
zegarka,takniemoralnewydajesiębezmyślnezabijaniezwierząt-wkońcu
dużobardziejskomplikowanychmechanizmów.WytkniemutozresztąArtur
Schopenhauer.Tengdańskifilozofwswychrozważaniachnatematzwierząt
poruszasięwdwóchpłaszczyznach.Pierwszatoutrzymaniefilozoficznego
statusquowkwestiizwierzątiichnatury.Drugatowywiedzionazfilozofii
Wschoduetyka.Wtejmierzejestonfilozofemniespójnym.Podsumowująctę
częśćnaszychrozważań:RousseauiKantniezmieniliiniestaralisięzmienić
filozoficznego(metafizycznego)statusuzwierząt.Zmienilitylkojegoetyczną
interpretację.
Nowożytnacywilizacjaeuropejskamajednakdwietradycje:klasyczną
(grecko-rzymską)i-pozostającądoniejwopozycji-romantyczną.Działa-
jącyuschyłkuXIXwiekuFryderykNietzschepowie,żeczłowiekaodzwierząt
różnitkwiącawprzyrodziewolamocy,innipowiedzą,żenowadrabinabytu
(napoziomiegatunkowychróżnic),jeszczeinniposiłkowaćsiębędąwzględami
praktycznymi(kulturaijejwytwory),przypominającoodrodzeniowychpo-
mysłachwtychkwestiach,wreszcieHenrykBergsonwskażeróżnicęmiędzy
rozumemauczuciem(intuicjąainstynktem).Będąitacy,którzysumującte
argumenty,dojdądowniosku,żeowajednośćpochodzeniatotylkojedenaspekt
określającyczłowiekaizwierzęta.Proguświadomości(rozumu)zwierzęnie
możeprzecieżprzekroczyć.Człowiektworzykulturę,sztukę,naukę,historię,
mateżjęzyk.Wdalszymciągujesttomyślenietkwiącekorzeniamiwtradycji
postkartezjańskiejiodrodzeniowejzarazem.WiekiXIXiXXdodadząjedynie
dotejlistytakązdolnośćjakuczeniesię(kwestia:naturaversuskultura),czy
problem:genyaśrodowisko.Wefekciespórozwierzętaprzerodzisięwdys-
putęmiędzydeterminizmembiologicznymadeterminizmemśrodowiskowym,
biologizmem(zjegopoglądamiwitalistycznymi)akulturalizmem,pośrodku
natomiastlokowaćsiębędziejeszczesocjologizm
28.
Jeślizatemwskrzeszonyzostajeproblemstatusuzwierząt,jeślinabieraon
nowegowymiaru,tonzbojaźni”olosynaturyludzkiej,niebezpieczniezbli-
żającejsięwedlejednychdonaturyzwierzęcejlubniebezpiecznieoddalającej
sięodniejwedleinnych.Wkońcutakradykalnyjaknasweczasyikrytyczny
wobeckulturyeuropejskiejfilozofjakAlbertSchweitzerwswejetyceczcidla
życiawgruncierzeczybędzieutrzymywałideęłańcuchabytów,tymrazem
przeniesionąnapłaszczyznęetyki.Człowiekstajesięlepszy,jeślipomagasłab-
szymodsiebie,wtymtakżezwierzętom.Totylkoprzesunięciegraniczakresu
imperatywukategorycznego;czyduże?-niechnaraziepozostanietobezodpo-
28
Zob.P.Rybicki:Strukturaspołecznegoświata.Studiazteoriispołecznej.Warszawa
1979,s.64.
34
JACEKLEJMAN
