Зміст книги
перейти до управління читачемперейти до навігаціїперейти до деталей бронюванняперейти до зупинок
Wstęp
Badanianadczasemnależądonajważniejszychwyzwańwspółczesnejna-
uki.Todośćtrywialnespostrzeżenie,alejakzauważyłwksiążceMechaniczna
obietnicajużpółwiekutemuM.McLuhan:"Dlaczłowiekapierwotnegoprze-
strzeńbyłaniekontrolowanątajemnicą.Dlaczłowiekatechnikitęsamąrolęod-
grywaczas”
.Czasmożebyćtraktowanyjakoatrybutotaczającejnasrzeczywi-
stości,jakozjawisko(fenomenwsensiefilozofiifenomenologicznej)czyjako
czwartywymiarczasoprzestrzenizdarzeń.Jużtazłożonośćgenerujeelemen-
tarnepytanie–czymjestczas?Jesttochybanajtrudniejszezewszystkichpytań,
jakiemożnawtymzakresiepostawić.Rozumiejątozarównofilozofowie,jak
iinninaukowcy1.
Wsensiejęzykowo-pojęciowymczasmożeoznaczaćpunktczasowy,chwilę
(moment),możebyćodcinkiemczasu,interwałemczasowym(zbioremchwil)
lubmożeoznaczaćtrwaniejakiegośokresu,jegodługość.Czastorównieżnie-
skończonaliniaczasowa.WedługUniwersalnegosłownikajęzykapolskiego2po-
jęcieczasumożeprzyjąćkilkaznaczeń.Podstawoweznichto:
1)nieprzerwanyciągnastępującychposobiechwil,ciągłetrwanie,
2)chwila,moment,pora,
3)wyodrębnionyokres,określonapora,wktórejsięcośdziejelubcośjest
wykonywane,lubokresdziejowy,lubstosowna,właściwaporanacoś,termin,
4)sposóbobliczania,wyznaczaniaczasu,chronologicznegouszeregowania
zdarzeń,
5)kategoriaiformagramatycznaczasownika,określającastosunekodby-
waniasięjakiejśczynności(zachodzeniastanu)domomentuwypowiedzi
otym.
Zpojęciemczasuwiążesięrównieżzagadnienieruchuizmian,relacjena-
stępstwa,równoczesności,trwania,zmianyikierunkuupływuczasu–odwra-
calnościczynieodwracalności.Problemczasutotakżeidentyfikacjaprzeszło-
ści,teraźniejszościiprzyszłości.Każdyjęzykzawierawieleróżnorodnychpojęć
związanychbezpośredniozczasemorazstosujeróżnorodnegramatycznefor-
myczasu.
1JakzauważająR.HazeniM.Singer:"PytanieCzymjestczas?jestobecniezagadnieniem
bardziejfilozoficznymniżnaukowym,chociażsytuacjatamożesięzmienić,gdydowiemysięcze-
goświęcejomateriiienergii”
.Por
.R.Hazen,M.Singer,Dlaczegoczarnedziuryniesączarne.Nie-
rozwiązaneproblemywspółczesnejnauki,Warszawa2001,s.23.
2Uniwersalnysłownikjęzykapolskiego,t.1,red.S.Dubisz,Warszawa2003,s.508-509.
