Содержание книги
перейти к управлению читателемперейти к навигацииперейти к деталям бронированияперейти к остановкам
żewznanymnamświecienieuniknionyjestbiegwypadków,wktórym
zabójcazabije.
Podsumowując,ninkompatybilistami”nazywasiętych,którzytwier-
dzą,żewolnawolamusijakośdeterminizmpodważać(niecałkowicie,
coprawda,atylkolokalnie,wnbańkachindeterministycznych”rozsia-
nychwczasoprzestrzenikauzalnej,wktórychprzebywająagenciwolnej
woli).Alboodwrotnie,żedeterminizmwykluczarealnośćwolnejwoli
(całkowicie,alboprzynajmniejwsensienfaktycznym”
,którydlaniektó-
rychbędziejedynym,czylicałkowitym,adlainnychniejedynymrodza-
jemsensu/prawdy).Wszyscyindeterminiści,zwaniteżczasem,zwłaszcza
wangloamerykańskiejliteraturze,nlibertarianami”14,sązarazeminkom-
patybilistami,uważająonibowiemwolnąwolęzarealnąinstancjęinicjo-
wanianowych,oryginalnych,nniewymuszonych”przebiegówwydarzeń.
Niemożnawszakuważaćjednocześnie,iżwolnawolapoleganakontroli,
autodeterminacjiinswobodnym”inicjowaniułańcuchówwydarzeń,oraz
żejestonadefinitywniezdeterminowanaprzezprzeszłośćosoby.Nato-
miastdeterminiścisąalbokompatybilistami,alboinkompatybilistami-
tzn.jedniprzyjmujązgodnośćwolnejwolizteoriądeterministyczną
(wolnawolaichzdaniemniepoleganaindeterminizmie,alenaczymś
innym-nazwijmyichumiarkowanymideterministami-kompatybilista-
mi),drudzyzaśuważają,żedeterminizmpoprostuczynipojęciewol-
nejwolifałszem,nonsensemczynzabobonem”
.otowięctrzyzasadnicze
przekonaniawsprawiewolnejwoli.
14Wpolskiejliteraturzefilozoficznejtenterminwznaczeniunwierzącychwwolną
wolę”
,ninkompatybilistów-indeterministów”
,nieutarłsięjeszczemocnoibudziwnas
przedewszystkimskojarzeniazlibertarianizmempolitycznym,czyliprawicowądoktryną
ultraliberalizmu,nrząduminimalnego”
,niskichpodatkówitp.postulatami.Libertarianizm
wznaczeniupolitycznymniemusiłączyćsięzlibertarianizmemwsensiemetafizycznym,
leczmająonetowspólnego,żekładąnacisknaodpowiedzialnośćjednostkizajejwybory
(nkażdykowalemswegolosu”),czylilogiczniesązesobądopołączenia,anawetnlgnądosie-
bie”itakteżnierzadkosiędzieje,toteżostatecznieterminnlibertarianizm”niejestażtakzno-
wudwuznaczny,ajegowystępowaniewtychdwukontekstachniejestprzypadkiem.oczywi-
ście,zwłaszczaktoś,ktowierzywwolnąwolę,wżadnymrazieniemusibyćlibertarianinem
politycznym,wdrugąstronęzależnośćjestsilniejsza,choćmożnasobieodbiedy,teoretycz-
niewyobrazićlibertarianinapolitycznegobędącegozarazemmetafizycznymdeterministą.
Ekspozycjaproblemu.Determinizm,indeterminizm,kompatybilizm|19
