Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
I.Filozoficzneiteoretyczneaspektytransformacji
sięzauważalne-prymitywnagospodarkakojarzyłaimsiętylkozprahistorią.
Niezamierzonąkonsekwencjątegobyłoumocnieniesięprzekonaniaorynko-
wejpsychiceczłowieka.Najważniejszeodkryciaostatnichbadańhistorycznych
iantropologicznychpokazują,żegospodarkajestzregułyzanurzonawrela-
cjachspołecznych.Człowiekniedążywpierwszejkolejnościdoochronyindy-
widualnegointeresuiposiadanychdóbrmaterialnych,leczstarasięumacniać
swojąpozycjęspołeczną,atakżeroszczeniaiatutyspołeczne.Dobramaterialne
cenijedyniewtakimstopniu,wjakimsłużąosiągnięciutychcelów.Aniproces
produkcji,aniprocesdystrybucjiniewiążąsięzespecyficznymikorzyściami
ekonomicznymi,zaktórymiszłobyposiadaniedóbr”25.Niewszystkimodpowia-
dadążeniedozyskuzawszelkącenę26,bowówczasczęstozapominamy,kim
jesteśmy,corazmniejwnasnosoby”narzecznbezosobowych”istotsystematycz-
niewciąganychwtrybybezdusznegorynku.Wtymkontekścieciągleaktualne
pozostajeprzesłanieencyklikiContesimusAnnusJanaPawłaII,wktórejpapież
występujeprzeciwkoustrojowigospodarczemuopartemunasystemiezapewnia-
jącymabsolutnądominacjękapitałuorazwłasnościśrodkówprodukcjinadpod-
miotowościąiwolnościąpracyczłowieka.Wwalceztymsystememmodelem
alternatywnymniejestsystemsocjalistyczny,leczspołeczeństwoopartenawol-
nościpracy,przedsiębiorczościiuczestnictwie.Tegorodzajuspołeczeństwonie
przeciwstawiasięwolnemurynkowi,aledomagasię,bypoprzezodpowiednią
kontrolęzestronysiłspołecznychipaństwazagwarantowanebyłozaspokojenie
podstawowychpotrzebcałegospołeczeństwa27.
Próbaopisywanialudzkichzachowańzapomocąpojęćhomosovieticus
ihomooeconomicuswzbudzauzasadnionewątpliwości.Nawetjeśliowepoję-
ciaklasyfikująpewnetypypostawwystępującychwokreślonejrzeczywistości
społecznej,toprzecieżniesąonewstanieuchwycićwszystkichzmiennych.
Posługiwaniesięuproszczeniamitypuhomosovieticusorazhomooeconomicus
fałszujerzeczywistość,wywołującmylneprzekonanie,iżodpowiedzialnośćza
wszelkieżycioweniepowodzeniaograniczasięwyłączniedojednostki,aniewa-
dliwiedziałającychinstytucjipaństwa.Oczekiwaniazwolennikówszokowejte-
rapiigospodarczej,żenczłowieksowiecki”podwpływemwolnegorynkustanie
sięnczłowiekiemekonomicznym”,niesprawdziłysię.Ówmodelwkonfrontacji
zcałązłożonościążyciaspołeczno-gospodarczegookazałsiękolejnąteorią,która
watmosferzeniekończącychsięwzajemnychoskarżeńraczejdzieli,niżbuduje.
25K.Polanyi:Wielkatransformacja:polityczneiekonomiczneźródłanaszychczasów.T.l.
Tłum.M.Zawadzka.Warszawa2010,s.56.
26Dlaspołeczeństwwolnorynkowychmaksymalizacjadobrobytutonaturalnypunktwyj-
ścia.Dostatekjestważny,ponieważzwiększadobrobytjednostkiispołeczeństwa.Więcejnate-
matsporówwokółmaksymalizacjidobrobytuw:M.Sandel:Sprawiedliwość.Tłum.O.Siara.
Warszawa2013.
27JanPawełII:ContesimusAnnus.W:WielkaEncyklopediaJanaPawłaII.T.39.Warszawa
2005,s.48.
