Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czygeografiarządzihistoriąikulturą?
33
niespełna2mlnużytkownikównapograniczuHiszpaniiiFrancji,przyczymok.90%
BaskówzamieszkujeHiszpanię.PodziałKrajuBaskówmiędzyFrancjęiHiszpanięspowo-
dowałteżsporezapożyczeniaromańskie.
Przedindoeuropejskicharaktermiał,byćmoże,językpiktyjski.Jegodziedzictwo
zachowanejestgłówniewimionachwłasnychinazwachmiejscowych,którezchwiląopano-
waniaterytoriumkrólestwapiktyjskiegoprzezprzybyłychwVIw.dopółnocnejBrytanii
irlandzkichSzkotówuległygaelicyzacji,następnieanglicyzacji.Wdawnychźródłachpisa-
nychdałaosobieznaćlatynizacja,coprzynikłejilościzabytkówniepozwalanausta-
leniecharakterujęzykaPiktów.Zagadkowycharaktertegojęzykapowodowałwostatnich
dwustuleciachpowstawanienajróżniejszych,częstodziwacznychteoriijegopochodzenia.
Najoryginalniejszawśródnichwydajesiętezaodwóchjęzykachpiktyjskich,czerpiących
zdwóchróżnychprajęzyków:jednego-praindoeuropejskiego,drugiego-przedindoeuro-
pejskiego,comiałobybyćjednymzeźródełjegoenigmatyczności.
Czygeografiarządzihistoriąikulturą?
GuillaumeApollinairemiałniegdyśpowiedzieć,żeDEuropatomałyprzylądekAzji”.
Rzeczywiście,gdypatrzymynamapękontynentueurazjatyckiego,rzucasięwoczyprzy-
tłaczającyogromSyberii,ChiniIndii.Europajawisięprzynichbardziejjakosubkonty-
nentniżkontynentwłaściwy.Jejobszarwrazzlicznymiprzyległymiwyspami,zktórych
największetoWyspyBrytyjskie,SycyliaiSardynia,wynosi10180tys.km²,cozajmuje
ok.7,5%powierzchnilądówistanowiterytoriumokołoczteryrazymniejszeniżAzja
(44580tys.km²).PodwzględemwielkościterytoriumEuropajestdrugimodkońca
najmniejszymkontynentem(podwzględemróżnickulturowychihistorycznych)kuliziem-
skiejiwyprzedzatylkoAustralię.Wedługdanychz2015r.maok.740mlnludności,czyli
niecoponad10%ludnościcałegoświata,liczącej7,3mld.
UmowniezakontynenteuropejskiuważasięlądsięgającyodAtlantykupoUral
orazodpołudniowychwybrzeżyzwyspamiMorzaŚródziemnegopoPółwysepSkandy-
nawskiiIslandięskolonizowanąniegdyśprzezwikingów,ichoćodległąodkontynental-
negomasywu,tradycyjnieuważanązaczęśćEuropy.
AngielskihistoriografJosephArnoldToynbee(1889-1975)uważał,żehistorią
ikulturąrządzigeografia(geographyruleshistory).Jestrzecządostrzegalnągołymokiem,
żeinaczejrozwijasiękulturaludunadmorskiego,opartanarybołówstwie,otwartanaświat
dziękiżegludze,ainaczejludugórskiego,kultywującegohodowlęzwierzątprzynaogół
słabymrolnictwie(skalistośćgruntów)igdzieizolacjatopograficznawytwarzakonser-
watywnecechykultury,społecznośćzamkniętąiniepodatnąnazmiany.Wprzypadku
Europyjejzróżnicowanietopograficzne,względnakompaktowość,braktrudnejdoopano-
waniarozległościgeograficznej,jakwprzypadkustepówazjatyckich,afrykańskichdżungli
ipustyń,pampasówAmerykiPołudniowejiWielkichRówninwczęścipółnocnejtego
kontynentu,sprawiły,iżgromadzonytupotencjałludzkiejenergiinieulegałnadmiernemu
rozproszeniu.Niezwykładługośćinieregularnośćliniibrzegowej(ok.38tys.km),urozmai-
conejniezliczonymizatokami,przesmykamiipółwyspami,ujściarzekułatwiającekomuni-
kacjęinterioruzmorzami,sprzyjałyżegludze,handlowiiotwarciunaświat.Podejmowali
