Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
132
MaciejBukowski,PiotrKoryś,CecyliaLeszczyńska,MaciejTymiński,NikolausWolf
mysłowych.N.WolfiM.Kopsidiswskazują,iżczynniktenodgrywałkluczową
rolędlawzrostuproduktywnościrolnictwatakżepolskichprowincji(Wolf,Kop-
sidis2012).Działaniapolskichwłaścicieliziemskichnarzeczmodernizacjirolnic-
twa(wdrażaniemechanizacjiichemizacji)wzmacniałnacjonalizmgospodarczy
polegający–najogólniejrzeczbiorąc–naobroniepolskiegostanuposiadania
(Wolf2009).Pamiętaćteżnależy,żeniemieckirynekrolnychroniłaprotekcyjna
politykahandlowa.Względypowyższepowodowały,żewynikirolnictwaprowincji
pruskichbyłybliskiepoziomowieuropejskiemu.
ZgołaodmiennabyłasytuacjarolnictwagalicyjskiegoczyKrólestwaPolskiego.
Problemembyłaszachownicagruntów,zwłaszczawGalicji,gdziena1gospo-
darstwoprzypadałoprzeciętnie19działek,brakmiejscpracypozarolnictwem
iutrzymywaniesięróżnychformHnowoczesnej”pańszczyzny.Dopieronapocząt-
kuXXw.galicyjskiewładzekrajowezaczęłypopieraćkomasację,którajednakdo
wybuchuwojnyobjęłazaledwiekilkatysięcyhektarów.Zjawiskoukrytegobezro-
bociawrolnictwieizwiązanegoznimrozdrobnieniagospodarstworazzacofania
wsibyłoteżjednymznajwiększychproblemówpołudniowychicentralnychregio-
nówKrólestwaPolskiego.
Opisaneokolicznościpowodowałyróżnądynamikęwzrostuprodukcjirol-
nej.WedługJ.Łukasiewiczawskaźnikwartościprodukcjiroślinnejw1913r.
(1878/82=100,cenystałe),stanowiłdlacałościziempolskich205,dlaWielkiego
KsięstwaPoznańskiego279,PomorzaGdańskiego249,GórnegoŚląska201,Ga-
licji188iKrólestwaPolskiego172(Łukasiewicz1963).
Rozwójprzemysłufabrycznegodokonałsięprzedewszystkimwtrzechośrod-
kachKrólestwaPolskiego,naGórnymŚląskuorazŚląskuCieszyńskim.Naj-
większymokręgiemprzemysłowympoczątkuXXw.byłoZagłębieGórnośląskie.
WażkimczynnikiemjegorozwojubyłozjednoczenieNiemiec(1871),tworzące
szerokirynekzbytu,doktóregodostępumożliwiałrozległysystemkomunikacyj-
ny.Wprowincjipoznańskiejprzemysłpełniącyzregułyfunkcjęusługowąwzglę-
demrolnictwarozwijałsięprzedewszystkimwwiększychośrodkach,zwłaszcza
wPoznaniuiBydgoszczy.
WtymczasieKrólestwoPolskiezaczęłoodnosićkorzyścizHrosyjskiegoprzy-
spieszenia”.Oznaczałoonodostępdorynkówinapływzachodniegokapitału,
cotworzyłosprzyjającyklimatdorozwojugospodarczego.PrzemysłKrólestwa
Polskiegoskupiałsięwtrzechokręgach:warszawskim,łódzkimidąbrowskim,
położonychwdwóchguberniach:piotrkowskiej(Łódź,Sosnowiec,DąbrowaGór-
nicza)iwarszawskiej(głównieWarszawa).Wkońcuwieku(1897r.)gubernie
tewytwarzałyprawie87%wartościprodukcjiprzemysłowejKrólestwaPolskie-
go,w1913r.ponad90%(wtympiotrkowskaprawie60%).W1913r.wokręgu
łódzkimzatrudnionychbyło34%ogółurobotnikówfabrycznych,wZagłębiuDą-
browskim23%,awokręguwarszawskim21%(Puś2013).Guberniawarszawska
ipiotrkowskanaprzełomiewiekówosiągnęłypodobnylubwyższypoziomrozwo-
juniżWielkopolska,azewzględunaczynnikilokalizacyjneinapływkapitałuroz-
wijałysięszybciej.WsąsiedztwiewschodnichgranicKrólestwaniewielkiezagłębie
przemysłowerozwinęłosięwgubernigrodzieńskiej,wBiałymstokuiokolicach.
