Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odhistorii„zamrożonej”poideępostępuł
Katastrofizmwfantastyce
25
Wodniesieniudokażdejwłaściwiedziedzinyżycia
(równieżsegmentówfilozofii)ludzimożnapodzielićna
optymistówipesymistów.Nieinaczejjestzhistoriozofią
-mamytukatastrofistówihistoriozoficznychoptymistów,
zwolennikówlinearnegopostępuludzkościikumulacjiwie-
dzyorazświadomościnaszegogatunku(jakPierreTeilhard
deChardinnaprzykład).Wydajesięzarazem,żezarówno
historiozoficzneteoriepostępu,jakikatastrofizmy,zbytsą
wswychujęciachjednostronne.Przyglądającsięzagadnie-
niomhistoriozofiizespecyficznegopunktuwidzeniafanta-
stykinaukowej(coprzyświecaprzecieżcelomtegoartyku-
łu),trzebapodkreślićdominującyodjakiegośczasugłęboki
pesymizmcodolosówludzkości,sensunaszejhistoriiitp.
PolskaliteraturapoczątkuXXwiekuwydajesięwpisy-
waćwposępnenastrojetamtegomomentuhistorycznego
-takibyłnduchczasu”;nastrojekatastroficznefilozofów
ówczesnychwspółgrałyzwizjamifantastów,anastęp-
nie,niestety,odnalazłysweodzwierciedleniewempirii,
wdwóchkolejnychwojnachświatowychirosyjskiejre-
wolucji.PierwszapołowaXXwiekunaznaczonajestpe-
symistycznymiwizjamihistoriozoficznymi-dziełamiFlo-
rianaZnanieckiego(Upadekcywilizacjizachodniej,1921),
OswaldaSpenglera(ZmierzchcywilizacjiZachodu,1929),
NikołajaBierdiajewa(Noweśredniowiecze,1924),Ortegi
yGasseta(Buntmas,1929).JakpisałTomaszBurek,dzieła
teobwieszczałyupadektradycyjnychaksjomatówwwyniku
kolejnych,nieudanychrewolucji.Przewidującregrescywili-
zacji,atakżezanikuczućstanowiącychopotrzebietworze-
niakulturyduchowej,filozofietezbezmiernympesymizmem
wobecwszystkiego,comiałonadejść,łączyłyzazwyczaj
bezkrytycznyoptymizmcododobrejprzeszłości.Najbardziej
chybaspektakularnymprzykładempesymistycznejtendencji
historiozoficznejwliteraturzefantastycznejtamtegookresu
