Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Klasycznafilozofiapolityki
najwyższacnotasprawiedliwościwidealnympaństwieprzejawiłabysię
jakoswoistarównowagatrzechinnychcnót:mądrości,męstwaiumiarko-
wania,czyteżmożejakostan,wktórymtecnotykierująodpowiadającymi
imczęściamipolis(takjaksprawiedliwośćduszypoleganatym,żekażda
zjejczęściwykonujeswezadaniewewzajemnejharmonii).Mądrość
kierujesprawującymiwładzę,męstwowojownikami,obrońcamimiasta,
rozwagazaśjestrównorozłożonawewszystkichjegoczęściach.
Takwyglądałobypaństwoidealne(arystokracjalubkrólestwo).
Natomiastwpaństwarealnychfunkcjonująustrojeskażonemniejszymi
lubwiększymiwadami.ZasadniczoPlatonwyróżniaczterytakieustroje,
któreszeregujewedlestopniadegeneracji,awięcoddaleniaodarysto-
kracji,wywodząckolejnoniższezwyższych(cowieluautorówniesłusznie
nazywaPlatońskąfilozofiądziejów).Takwięc,„Jedenustrójszerokiekoła
chwalątotenkreteńskiilakoński.Drugizrzędu,istawianynadrugim
miejscu,nazywasięoligarchiąpełnojestwadwtymustroju.Potem
ustrójżnyodniego,atworzącysięzkolei,todemokracjaiwkońcuta
szlachetnadyktatura,którasięodwszystkichpoprzednichróżni,ajest
czwartymiostatecznymschorzeniempaństwa”
13
.Takwięcarystokracja
czykrólestwo,wktórychtowładzakierujesiękudobruicnocie,wskutek
wewnętrznychniesnasekiwyłonieniusięwłasnościprywatnejprzeistacza
sięwtimokrację(lubtimarchię),wktórejwładzęsprawująmiłośnicy
zaszczytu,szukającgowzwycięstwieipanowaniu.Wrazzewzrostem
upodobaniadobogactwatimokracjazamieniasięwoligarchię.Tawładza
skierowanakubogactwuidobrobytowiprowadzidodużegorozwarstwienia
społecznegoipowstaniawielkiejrzeszyludzidotkniętychubóstwem,
którzykiedyzdająsobiesprawęzeswejliczebnejprzewagiprzeganiają
oligarchówisamiprzejmująpanowanie.Iotomamydemokrację,wktórej
najbardziejpoważanajestwolność.Leczwłaśniezbytnieumiłowaniewol-
ności,którewynosiprzywódcówkierującychsiętylkonamiętnościąwła-
dzyprowadziostateczniedotyranii.
Wprawdziewięcstosunkiwdemokracji„boskieiprzyjemne”,
awolnośćwniejpanującasprzyjafilozofowaniu,tozpunktuwidzenia
Platońskiegokryteriumsprawiedliwościjesttoustrójkiepski(każdysię
możezajmowaćwszystkim,szczególnierządzeniem,anietym,codoniego
zewzględunazdolnościnależy),odktóregogorszyjesttylkoustrój
całkowicieniesprawiedliwy,jakimjesttyrania.Dodajmyjeszcze,żepo-
20
13
Platon,Państwo,544,C.