Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PolskamiędzyNiemcamiiRosją
21
skiegowzmocnionegojeszczewsparciemAustrii.Wielkimzwolennikiemtakie-
gozbliżeniazWarszawąorazobozemreformwpolskimSejmiestajesięwtym
czasiepruskiministersprawzagranicznychEwaldFriedrichvonHertzberg3.
Starasięon,jednakbezskutecznie,przekonaćFryderykaWilhelmaIIdoswojej
koncepcji,zgodniezktórąwinteresiePrusnieleżyzbytdalekoidąceosłabie-
niePolski,niemówiącjużojejcałkowitymrozbiorze.Takirozwójwypadków
oznaczałbybowiemzniknięciebuforaoddzielającegoPrusyodRosji.Naturalną
kolejąrzeczyrozrośniętaRosja,bezpośredniograniczącawśrodkowejEuropie
zPrusami,wprzęgłabyBerlinwswojąimperialnąpolitykęwEuropie,cozresztą
rzeczywiściestałosięfaktemćwierćwiekupóźniejwwynikuwojennapoleoń-
skich,politykiAleksandraIwobecPrusinowegopowiedeńskiegoporządkuna
kontynencie.DlategoHertzberguważał,żePrusywsojuszuzFrancjąorazstron-
nictwemreformwPolscepowinnydziałaćnarzeczutrzymaniaRzeczypospo-
litej.DrugiitrzecirozbiórPolskiprzekreślająostateczniemożliwośćrealizacji
takiejpolityki.Jednaktapierwsza,nieudanapróbarealnegozbliżeniaWarszawy
iBerlinawnowejkonstelacjisiłwEuropieotwierapowracającącopewienczas
wpolskiejdebaciepolitycznejkwestię:nailemożliwejestprzełamaniefatali-
zmunowegopołożeniamiędzyWschodemiZachodemdziękisprzymierzeniu
sięzjednymzdwóchsąsiadów.OpcjazbliżeniazPrusamiprzeciwkoRosji,któ-
rąpreferowałobózreformatorski,wszczególnościIgnacyPotocki,zwieńczona
sojuszemz1790roku,obarczonabyłaciężaremkoncesjizToruniaiGdańskana
rzeczBerlina.Późniejocenianabyła,międzyinnymiprzezo.WalerianaKalinkę,
jakonietrafna4.BerlinniezamierzałrealizowaćsojuszuzPolską,niemówiąc
jużoewentualnymprzejściuwojskpruskichprzezterytoriumRzeczypospolitej,
asamaaktywnośćpolskiegoSejmuwtymzakresiejedyniewzmogłanieufność
KatarzynyII,przybliżającupadekPolski.Wydajesiętakże,żepowydarzeniach
1789rokuruchreformywPolscebyłpostrzeganywBerlinieprzedewszystkim
przezpryzmatzagrożeniarewolucjąpodważającąlegalistycznyporządekmo-
narchiieuropejskich.IdeawsparciaWarszawyprzeciwkoRosjiniemogławięc
cieszyćsiępopularnościąnadworzeFryderykaWilhelmaII,gdzieobawiano
sięrozprzestrzenienianiebezpiecznychrewolucyjnychidei.Jakpóźniejzauważy
JoachimChristophFriedrichSchulzwswejoceniepolskichnadzieiwzględem
zbliżeniazPrusami:Dprzywódcypolskiejrewolucji,zgodniezeswymcharak-
teremnarodowym,wykazywalisięraczejżarliwąimaginacjąniżtrzeźwymna-
mysłem[ł]Niewzięlipoduwagę,żePrusytylkodlategochwilowowyciągały
rękędoPolski,żejejpotrzebowały.[ł]Wswoimniepojętymzaślepieniuzapo-
mnieliopolitycznejoczywistości:żesłabszy,któryuczestniczywniesnaskach
międzypotężniejszymi,zostanieprzeznichrozdeptany,kiedytylkouczyniąku
sobiepierwszyprzyjaznykrok”5.
PolitykęAdamaCzartoryskiegowlatach1803-1805możnauznaćzaprze-
ciwstawnąpróbęrozwiązaniageopolitycznegodylematuPolski6.Czartoryski
przedstawiaAleksandrowiIswójplanstworzeniawielkiejfederacjinarodów
słowiańskichpodprzewodnictwemcara,wktórejramachPolskamiałabysię
