Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
Pojęcietonalności
Mimożewtradycjizachodniejpojęcietonalnościmuzycznej7(fr.tonalité,
niem.Tonalität,ang.tonality)dotyczyłopierwotniewyłącznierelacjiharmo-
nicznych8imiałonaceluodróżnienieharmonicznejorganizacjidziewiętna-
stowiecznejmuzykiodorganizacjimuzykiwcześniejszej(Hyer,2001,s.583),
wewspółczesnympiśmiennictwiemuzykologicznymstosujesięjedoopisu
całegoszereguzjawiskmuzycznych9.Powodujeto,iżpojęcietonalności
___
___
___
___
___
_
7Słowoltonalność’pochodziodłac.tonus,coznaczyflnapięcie,dźwięk”,orazgr.tόnos,co
znaczyfllina,struna,napięcie,ton,miarawiersza”.
8Prawdopodobniepierwszymteoretykiem,któryposłużyłsięterminemltonalność’(fr.
tonalité),byłAlexandreÉtienneChoron(1810),aleuważasię,żespopularyzowałgoFrançois
JosephFétis,któryzdefiniowałtonalnośćjakofl[…]zasadęregulującąstosunkipomiędzy
dźwiękamizarównowporządkusukcesywnym,jakisymultanicznym[…]”(fl[…]leprincipe
régulateurdesrapportsdessons,dansl'ordresuccessifetdansl'ordresimultané[…]”(Fétis,
1844,s.vii;por.teżHyer,2001,s.584).
9Pojęcietonalnościfunkcjonujeteżwinnychdyscyplinachnauki,odnosisięjednakdo
niemuzycznychzjawisk.Fakttenwartjestpodkreśleniazuwaginainterdyscyplinarnycha-
rakterproblematykipodjętejwniniejszejpracyizwiązaneztymcharakteremmożliweniepo-
rozumienia,wynikającezewspomnianychróżnychznaczeńpojęciatonalności.Mamtutajna
myśliprzedewszystkimspecyficzneznaczeniafunkcjonującewtakichdyscyplinachnaukijak
akustyka,psychoakustyka,etologiailingwistyka.Zarównowakustyce,jakipsychoakustyce
pojęcietonalnościużywanejestczęstowsensieodnoszącymsiędocharakterystykicechwra-
żeniowychdźwięku.Niektórzyakustycy,mówiącocechachtonalnychdźwięku,mająna
myślijegopodstawowecechywrażeniowe,takiejakwysokość,głośnośćibarwa(por.Roede-
rer,2008,s.113;Gunther,2012,s.377).Innistosująpojęcietonalnościjakosynonimlsiływyso-
kości’wodniesieniudojednegozwymiarówwrażeniowychbarwydźwięku(por.Łętowski,
2002).Wetologiipojęcietonalnościstosowanejestniekiedydoopisucechakustycznycheks-
presjidźwiękowychzwierząt.Wtymznaczeniutonalnośćniejestkategoriąwrażeniową,ale
odnosisiędoobiektywnych,fizycznychcechdźwięków,zktórychskładasięnaprzykład
pieśńptaków.Pojęcietonalnościdotyczytutajstopniaentropiispektralnej(por.Rothenberg
iin.,2014,s.77-78).Tonalnośćdźwiękurozciągasięwtymprzypadkunaskaliodszumu
białegodopojedynczegotonu,gdzieszumbiałycechujesięwysokąentropiąspektralną(jest
więcnajmniejtonalny),apojedynczyton-niskąentropiąspektralną(jestzatemnajbardziej
tonalny).Ekspresjedźwiękowezwierząt,któreskładająsięzdźwiękówoniskiejentropii
spektralnej,opisywanesązatemjakotonalne,podczasgdytezłożonezdźwiękówowysokiej
17
