Содержание книги
перейти к управлению читателемперейти к навигацииперейти к деталям бронированияперейти к остановкам
etniczną,etnosemitp.).Chodzitunietylkoonarodywpełniukształtowane16,alerównież
wtrakciekształtowaniasię,wtymwszelkiepropozycjeideinarodowej,bezwzględunaich
realnąsiłęoddziaływanianapotencjalnychodbiorców.Takierozumienienarodukulturo-
wegozakłada,oczywiście,żepotencjalnezasięgi(terytorialneiosobowe)narodówniesą
zbioramirozłącznymi:mogąonezachodzićnasiebie,powodująckonfliktyichwiejność
rzeczywistychzasięgów(wtymkonfliktywewnątrzświadomościjednostekikonwersje
narodowe17).Poszczególneideenarodowe(etniczne)mogąteżdziałaćnaróżnychpozio-
machterytorialnychidemograficznych,gdzieprzynależnośćdomniejszejwspólnotyetnicz-
nejniewykluczaprzynależnościdowiększej,jaknp.przynależnośćdokaszubskiejwspólno-
tyetnicznejniewykluczaprzynależnościdonarodupolskiego,bycieaszkenazyjczykiemczy
sefardyjczykiemniekolidujezbyciemŻydem.Działanieideinarodowychnaróżnych
poziomachniewykluczajednakautomatyczniekonfliktówmiędzynimi:konfliktpowstaje,
jeśliideamacharakterekskluzywny,wyłączającyprzynależnośćjednostkidowięcejniż
jednejwspólnotykulturowej,gdywzorzeckulturynarodowejjestsztywnyijednolityinie
dopuszczaodstępstwregionalnychlubsocjalnych,alboreligijnych.
Znaczenienarodukulturowegopoleganatym,żenaródmaambicjękształtowania
rzeczywistościjęzykowejipolitycznej(władzypaństwowej),apośredniorównieżrzeczy-
wistościekonomicznej,fizyczno-geograficznejitd.Oweambicjeiwynikająceznich
działaniazwyklenazywasięruchaminarodowymi,ideąnarodowąlub–zapożyczając
zjęzykówzachodnich–nacjonalizmem18.
Naródkulturowy–czynnikietnotwórcze(narodotwórcze)
Siła,sposóbizasięg(terytorialnyiosobowy)oddziaływaniadanegonaroduna
rzeczywistośćjęzykowąipolitycznązależąwdużymstopniuodjegogenezy.Dlategoteż
czynnikietnotwórczewymagająomówienia19.
16Zanaródwpełniukształtowany,zgodnieztradycjamipolskiejsocjologii,uważasiętakąspołeczność,która
jestświadomaswojejspójnościiktórawytworzyławłasnąkulturębędącąwynikiemiinstrumentemporozumiewania
się.Naródtakitozatemświadomasiebie„wspólnotaporozumiewaniasię”.Por.Kłoskowska(2005;1983).Rozumienie
narodujako„wspólnotyporozumiewaniasię”lub„wspólnotykomunikowania”(oryginalneokreślenieKłoskowskiej)
jestbliskieczęstoprzywoływanejkoncepcjinaroduAndersona(1985),wgktórejnaródto„wspólnotawyobrażona”.
17Obszerną,zarównosocjologiczną,jakipsychologiczną,analizęprzypadkówchwiejności,konfliktów
izmianyświadomościnarodowejnatleprocesówprzyjmowania/odrzucaniakulturprzedstawiaA.Kłoskowska
(2005,zwł.rozdz.III:Konwersjenarodowe,irozdz.IV:Mniejszościnarodowe–peryferiedominującejkultury).
WprawdzieprzypadkianalizowaneprzezKłoskowskąodnosząsiędoPolskiinarodupolskiego(odejścialub
nawróceniadopolskości,mniejszościnarodowewPolsce),leczwdużymstopniumająwaloruniwersalności.
18WspółczesnybrytyjskibadacznacjonalizmuJ.Hearn(2006,s.10)dochodzidowniosku,że„nacjonalizmto
zgłaszaniełącznychroszczeń,wimieniuludności,wsferzetożsamości,jurysdykcjiiterytorium”.InnyBrytyjczyk,cyt.
jużSmith(2007,s.21),twierdzi,żenacjonalizmto„ruchideologicznyskierowanynazdobycieizachowanieauto-
nomii,jednościitożsamościspołeczności,którejczłonkowieuznawanisązastanowiącychrzeczywistylubpotencjalny
«naród»”.Definicjetesązasadniczozbieżnezprzytoczonymtustwierdzeniemnatemat„ambicji”narodów
wdziedzinietworzeniajęzykanarodowego(tożsamość,jedność)ipaństwa(autonomia,jurysdykcja,terytorium).
19Zagadnieniedefinicjinarodu,czynnikównarodotwórczychiruchównarodowychmaniezwyklebogatą
literaturę.Próbęjejomówieniazawierają,opróczcyt.wcześniej,pracem.in.:Żelaznego(2000;2006),Hrocha
(2003),Hearna(2006).Podobnądoprzedstawionejwschemacie1klasyfikacjęczynnikówetnotwórczych
prezentujeKoter(1995),ztym,żeodnosijądozagadnieniakształtowaniaetnoregionalizmów,chociażmożna
jązastosowaćdokwestiietnicznościwogóle.Próbęklasyfikacjiczynnikówregionotwórczychiruchówregio-
nalnych(wtymetnoregionalnych)zawierateżmójartykuł(Szul1993);pisałemrównieżoźródłach(etno)re-
gionalizmównaprzykładzieHiszpanii(Szul1988).
21
