Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2
Historiabadańgeologicznych
HistoriąZiemizajmujesięnaukazwanageo-
logią.Powstałaona(jakojednaznaukprzyrodni-
czych)stosunkowoniedawno1bodopierowpoło-
wieXVIIIw.Wokresieoświecenianowopowstałą
naukęnazywanopoczątkowo„geognozją”(gnoza
1wgW.Kopalińskiego,wiedzatajemna,wiara
oświecona,sposóbmyśleniałączącyinterpretacyjnie
rozumzwiarą).Zaojcapolskiejgeologiiuważasię
StanisławaStaszica,autorasłynnegodziełazatytu-
łowanegoOziemiorództwieKarpatówiinnychgór
irówninPolski(1805).NaGórnymŚląsku,który
wtamtymczasienależałdoKrólestwaPruskiego,
badaniageologicznerozpoczęłysiędośćwcześnie
(wpołowieXVIIIw.),zuwaginawystępowanie
wtymregioniebogatychsurowcównaturalnych:
złóżcynkuiołowiu,rudżelaza,aprzedewszystkim
węglakamiennego,którywpoczątkachXIXw.stał
sięgłównymsurowcemenergetycznym.
Regionśląsko-krakowski,zuwaginaintensywny
rozwójgórnictwa,jużwpierwszejpołowieXIXw.
byłprzedmiotemszerokozakrojonychbadańgeo-
logicznych.Wpoczątkowymokresienajwięcejin-
formacjigeologicznychztegoregionudostarczyły
pracekartograficzne.Syntetyczneopracowaniaoraz
pierwszeschematystratygraficzno-genetycznedla
tegookresubyłydziełemgeologówniemieckich,au-
torówSzczegółowejmapygeologicznejPrus...wskali
1:25000.Jednocześnieukazywałysięwtymczasie
opracowanialicznieznajdowanejnaGórnymŚląsku
faunyssakówplejstoceńskich,pracearcheologicz-
no-geologiczneorazpierwszeopracowaniakopalnej
faunyiflory.Wlatach189611940ukazałosiępo-
nad70publikacjigeologówniemieckichpoświęco-
nychproblematycetrzeciorzędowejiczwartorzędo-
wejregionugórnośląskiego,którejmonograficznego
opracowaniadokonałM.SCHWARZBACH(1942).
NaobszarzeGalicji(WielkiegoKsięstwaKra-
kowskiego)S.ZARęCZNY(1894)opracowałpierw-
sząMapęgeologicznąOkręguKrakowskiego(ark.
ChrzanówiKraków,wchodzącąwskładAtlasugeo-
logicznegoGalicjiwskali1:75000).Byłytocza-
sy,wktórychstarateoriadryftumiałajeszczewielu
zwolenników.Wyjaśniałaonaobecnośćeratyków
ichwytapianiemzgórlodowych,pływającychpo
„morzudyluwialnym”.WspomnianyautornaMapie
geologicznejOkręguKrakowskiegozaznaczyłpoło-
żeniewszystkichgłazównarzutowych(czerwonymi
gwiazdkami).Napodstawieichobecnościoraz„glin
lednikowych”stwierdził,że:„Podczaspierwszego
okresulodowegocałeKsięstwo(Krakowskie)leża-
łopodgrubąpowłokąlodową,sięgającąznacznie
ponadjegonajwyższeszczyty”(ZARęCZNY,1956).
NawspomnianejmapieStefanZaręcznyuwzględnił
cienkąpokrywęutworów„dyluwialnych”1glin,
piasków,żwirowiskigłazównarzutowychwytopio-
nychzlądolodu(ryc.9).
Pierwszymsyntetycznymdziełemwcałościpo-
święconymproblematycekenozoicznejwschodniej
częściWyżynyŚląskiejbyłapracaJ.LEWIŃSkIEGO
(1914)zatytułowanaUtworydyluwialneiukształto-
waniepowierzchniprzedlodowcowejdorzeczaPrze-
mszy.PopierwszejwojnieświatowejnaobszarzePol-
skiegoZagłębiaWęglowegoszerokozakrojoneprace
kartograficzno-geologiczneprowadzilibardzoliczni
geolodzy,wśródktórychnależywymienićL.SAWIC-
kIEGO(1922)orazS.DOkTOROWICZA-HREBNICkIEGO,
któryw1956r.opracowałmapygeologiczneGór-
nośląskiegoZagłębiaWęglowegowskali1:50000
iwskali1:100000.WpołudniowejczęściGórnego
ŚląskabadaniaprowadziliW.NECHAY(1939)oraz
k.kONIOR(1939).StefanDoktorowicz-Hrebnicki
jakopierwszy(1935)zastosowałpodziałstraty-
graficzno-genetycznyczwartorzędu,nawiązujący
~19~
