Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Sprawiedliwośćokresutransformacji
43
hitlerowskich,pojawiającesięprzedpowołaniemMiędzynarodowego
TrybunałuWojskowego40;
(b)sprawiedliwośćtypulegalistycznego-opierasięnaniezawisłejwładzy
sądowniczej,wykonywanejprzezniezależnychsędziówigwarantującej
uczciwyproces(wtymprawodoobronyorazdomniemanieniewinności).
Jejźródłemsąnormyprawne,coodróżniająodsprawiedliwościpoli-
tycznej,nawetwsytuacji,gdywładzepolitycznemająpewienwpływna
procedurąsądową;
(c)sprawiedliwośćtypuadministracyjnego,którejprzejawemsąróżneformy
wyłączaniagrupobywatelizudziałuwewładzachlubzesprawowania
określonychstanowiskifunkcji.Mimotego,żetakadecyzjamacharakter
polityczny,jejźródłemsąnormyprawne,asamowyłączeniemożemieć
charakterlegalistyczny,gdyosobapozbawionaprzywilejówmaprawodo
odwołaniasięodniegodoniezawisłegosądu.
Wszystkieinstrumentysprawiedliwościokresutransformacjimożnaprzypo-
rządkowaćdoktóregośztrzechwyżejwymienionychtypów.Nieoznaczatojed-
nak,żetesameinstrumenty(np.komisjaprawdy)wróżnych-czasowoiprze-
strzennie-transformacjachbędąumieszczonewtymsamymmiejscukontinuum.
Sprawiedliwośćokresutransformacjimożeprzyjmowaćformęsprawiedliwo-
ścitypuwyrównawczego(retrybutywnego,odwetowego)lubtypunaprawczego
(restoratywnego)41.Jesttopodstawowerozróżnieniewdyskusjachnaddziała-
niemkomisjiprawdy.
Sprawiedliwośćtypuwyrównawczegooznaczapewność,proporcjonalnejdo
winyorazszkodliwościspołecznejczynu,karydlaosobydopuszczającejsię
czynuzabronionego.KierującsięteząKarlaJaspersa,winiekryminalnejodpo-
wiadaindywidualnakara,sprawiedliwawstosunkudoczynu.Sprawiedliwość
typuwyrównawczegowiążącabezpośredniowinęikaręjestzgodnazodczuciem
moralnymwiększościludzi.Cowięcej,umożliwiaodgrywanieprzezkaręroli
odstraszającejodpopełnieniapodobnychprzestępstwwprzyszłości.Jakzauważa
40Ibidem,s.84-85:nPodkoniecIIwojnyświatowejwieludziałaczyiprzywódcówpolitycz-
nychniegodziłosięzpotrzebąosądzaniawysokichfunkcjonariuszyIIIRzeszy.Rządbrytyjski
proponowałstworzenielisty50-100osób,którebyłybyrozstrzelanenamiejscu[ł].WUSA
środowiskoskupionewokółHenry’egoMorgenthauasugerowałoprzeprowadzenie250masowych
egzekucji.WeFrancjidwajwysocyrangądziałaczeruchuoporuzaproponowaliprzywróceniekar
wprowadzonychwokresieterroru,pozwalającychwyjąćokreśloneosobyspodprawaiodebrać
prawnąochronęichżycia”.
41Szerszeomówieniepojęcia,por.M.Płatek,M.Fajst(red.),Sprawiedliwośćnaprawcza.
Idea.Teoria.Praktyka,WydawnictwoK.E.Liber,Warszawa2005;W.Zalewski,Sprawiedliwość
naprawcza.Początekewolucjipolskiegoprawakarnego?,WydawnictwoArche,Gdańsk2006.
Zwięzłeomówieniemiejscasprawiedliwościwyrównawczejwprocedurzekarnej,por.F.Ciepły,
Sprawiedliwośćnaprawczawobecprzestępstwa,w:A.Gretkowski,DKarbarz(red.),Mediacja
wteoriiipraktyce,OficynaWydawniczaFundacjiUniwersyteckiej,StalowaWola2009,s.189-200;
D.Roche,DimensionsofRestorativeJustice,nJournalofSocialIssues”2006,t.62,nr2,s.217-238.
