Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kobietyaprocesmodernizacji–rekonesansgalicyjskiejherstorii
45
KobietyżyjącenaprzełomieXiXiXXwieku,mimowąskiejGY-
NEalogicznejszczeliny,jakąwyznaczyłaimkulturapatriarchalna,
przekraczałyroleprzypisanekobietom:działałynarzeczprawpoli-
tycznych,prawadoedukacji,doniezależnegorozwojuikształtowa-
niaswegożycia,atakżenarzeczspołecznegopostępu,którełączyły
znarodowym,klasowymizawodowymuświadomieniem.Odważnie
werbalizowałykryzyskultury,wktórejzanikająpostawyetyczneial-
truistyczne,ostrzegałyprzedkatastrofalnymstanemcywilizacjinasy-
conejprzemocąidążyłydoradykalnychzmian,wktórychpierwiastek
żeński,dopuszczonydosferypublicznej,możeodegraćistotnąrolę.
KazimieraBujwidowa,czołowapolskafeministka,pisaławkrakow-
skim„NowymSłowie”:„Brutalnasiłapięściorazjejbezpo-
średnienastępstwa–przemocikrzywda,topodwalinydzisiej-
szegoustrojuspołecznego”4.ZofiaStrzetelskawartykulePierwiastek
żeńskiwkulturzewspółczesnejstwierdzaw1903r.,żenadszedłmoment
przemiany:„nadszedłczas,bykobietaznalazłasięnastanowiskudecy-
dującymimogłapchnąćsprawępostępuludzkościnawyższystopień
doskonałości”5..MarcelinaKulikowskanapisaławswymdzienniku
wtymsamymroku:„Wszakwierzyćniemożna,żekobietaduchanie
ma,anisiły,anitwórczościwsobie.Dlaczegóżwięcbrakśladówwiel-
kichczynówkobiecych?Niepozwalanoimpowstawać,niedozwalano
budzićsięnawetzuśpienia.Byłynasenprzepisy,byłynakazy,inawet
niewiedziałnikt,żesentosztuczny,żekiedyśprzerwaćgobędzie
można.Dzisiajkobietasiębudzi...”6.
Wartoprzyjrzećsiętemu,jakiebyłyrodzaje,formyiefektyowego
przebudzenia.
4K.Bujwidowa,Stańmysięsobą,„Krytyka”1907,z.iX(wrzesień),s.197(przedruk
wantologiiA.Górnicka-Boratyńska,Chcemycałegożycia.Antologiapolskichtekstówfe-
ministycznychzlat1870–1939,izabelin2001,s.290–299).
5Z.Strzetelska,Pierwiastekżeńskiwkulturzewspółczesnej,„NoweSłowo”1903,nr
22,s.510.Strzetelskaprezentujetuprojektodrodzeniakulturyprzezdopuszczenie
dogłosupierwiastkażeńskiego,odwołującsiędomistycznychkoncepcjiSłowackie-
go.Stwierdza,żekobietawdziejachrozwojuwszechświatareprezentujeto,coducho-
weiczyste.
6Zapisekz20grudnia1903(M.Kulikowska,Zdziejówduszy,Kraków1911,s.32–
33).
