Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
39
niekiedyjakoMengliTimur),jednakfaktyczniewładzęnadnimsprawował,
jakojegonamiestnikizarządcarejonównadczarnomorskich,jedenzwo-
dzówZłotejOrdy-Nogaj(KaraNogaj),którynapolecenieMöngkeTemu-
razarządzałnimzKurska86.NominalnymwładcąKrymubyłjednaknie
Nogaj,adalszykrewnyMöngkeTemuraUranTimur,władającynimjako
namiestnikchana.W1260r.MöngkeTemur,chanZłotejOrdy,oddałKrym
wewładanieUranTimurowi87.Wątpićjednakwypada,abysprawowałon
władztwonadcałymPółwyspem.NominalniestolicąOrdykipczackiejbyło
miastoKrym,obecnieStaryKrym,założoneprzezUranTimura.
JednaktonieNogaj,aTemurpozwoliłGenueńczykomosiedlićsię
wKaffie,coprzyczyniłosiędoożywieniaprzeżywającegokryzyshandlu
krymskiego.WłaśnieMöngkeTemurzezwoliłfranciszkanomnaosiedlenie
sięnajpierwwSoldajiw1280r.,potemwKaffiew1287r.iSolgacie,zwal-
niającichzopłat,zapewniającochronękościołówiswobodęwgłoszeniu
Ewangelii88.W1299r.,wedługprzekazuRunkad-DinBajbarsa,pozdra-
dzieckimzamordowaniuprzezmieszkańcówKaffywnukaNogaja,miastoto
zostałozdobyteispaloneprzezTatarów89.Zostałozniszczonewówczas
miastoSudak90.Genueńczycyotrzymawszyw1313r.zezwoleniechanana
86Nogajbyłdygnitarzemłączącymwsobietalentypolitycznezuzdolnieniamiwojskowymi.
StałsięfaktycznymwładcąZłotejOrdyzanastępcówMöngkeTemura,tojestTudaMöngke
(1280-1287)iTeleboga(1287-1290).WhistoriografiitenostatniwystępujetakżejakoTele-
buga.Wstosunkachzzagranicątraktowanybyłjakmonarcha.Ówczesneźródła,azanimi
historiografia,tytułująniekiedyNogajachanemnieistniejącejjeszczewówczasOrdyCzar-
nomorskiej.Wtensposóbpiszeonim,np.S.Zachorowski,WiekXIIIipanowanieWładysła-
waŁokietka(DziejePolskiśredniowiecznej),t.I,Kraków1926,s.330;takżeJ.Milan,Napad
TatarównaPolskęzaLeszkaCzarnegowroku1287,Stanisławów1905/6,s.11,nazywając
godlaodmianychanemTatarówBodziackich.Zob.wtymprzedmiocieS.Krakowski,Polska
wwalceznajazdamitatarskimiwXIIIwieku,„PraceKomisjiWojskowo-HistorycznejMini-
sterstwaObronyNarodowej”,Warszawa1956,seriaA,nr4,s.203.
87Л.Егоров,ИсторическаягеографияЗолотойOрдывXIII-XIVвв.,Mocква1985,s.27-
74i87-90,ibidem;ciekaweinformacjeomiastachKrymuwwiekuXIII;Е.П.Мыськов,
ПолитическаяисторияЗолотойOрды(1236-1313гг.),Волгоград2003,s.7-112;Р.O.
Почекаев,Цариордынские.БиографиихановиправителейЗолотойOрды,Санкт-
Петербург2010,s.34-47;M.Balard,G.Veinstein,Continuitéouchangementd)unpaysage
urbain?Caffagénoiseetottomane,w:„LepaysageUrbanAuMouenAge:ActesduXie
CongrèsdelaSociétédeshistoriensmédiévistes”,Lyon1981,passim;M.Balard,Lamer
NoireetlaRomaniegénoise,Londyn1989.
88J.Richard,Lapapautetlesmissionsd)OrientAuMoyenAge(XIIIe-Xvesiècles),Rzym
1977,s.63-98.
89B.Grekow,A.Jakubowski,ZłotaOrda…,op.cit.,s.81.
90Sudakpowstałwdrugim10-leciuIIIw.n.e.,występujewźródłachtakżepodnazwąSug-
dajalboSołdaja.PoczątkowonależałdoCesarstwaBizantyjskiego,wXIIIw.zostałzajęty
przezWenecję,wielokrotnieniszczonybyłwtrakciewalkzTataramiw1223r.,1299r.,
