Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
20
Wprowadzenie
żekrytykatejideiniemusiodrazuoznaczaćjejodrzucenia,gdyż
możebyćskierowanajedynienajejokreślonerozumienie,inne
pozostawiającnienaruszonymi22.
Zkrytykiideipostępuniemusisięwięcwyłaniaćkoncepcja
konstatującakryzys.Takiwniosekjesttymbardziejzasadny,
żenajczęściejteoretycykryzysustwierdzajązarazem,żerzecz
jasnasądziedziny,wktórychzachodzipostęp.Wspomniany
Witkacydostrzegałgowewzrościespołecznegoodczuwania
szczęścia;Spenglerkrytykowałpostęppowszechnohistoryczny,
alenieodrzucałgojużwwypadkurozwojuzachodniejtechniki
(choćnietraktowałgojakonieograniczonegoczasowo);Ortega
-mimożeformułowałtezęmówiącąokryzysiewpostacibun-
tumas-pisałteż,żewwieluaspektachżycieEuropejczyków
poprawiłosięradykalnie(np.wzrosładługośćżycia;wielecho-
róbdawniejśmiertelnych,jestdzisiajuleczalnych;zwiększyła
siędostępnośćdóbrkulturowych)23.
Współczesneformytychprzekształceńwiążąsięteżzfeno-
menem„eksplozji”kreatywności.Historyzmorazuwarunkowa-
nanimdynamizacjaludzkiegoświataijegosamoświadomości
kryzystradycyjnychformświatopoglądówiwięzimiędzyludz-
kich,wreszcierozroststojącychprzedczłowiekiemmożliwości-
22Z.Krasnodębskisłuszniepodkreśla,żewspółcześnieuważamyideę
postępuzanaiwną,alezarazemniepotrafimyzniejcałkowiciezrezygnować.
Por.tenże,Upadekideipostępu,PaństwowyInstytutWydawniczy,Warszawa
1991,s.29-32.
23Por.J.OrtegayGasset,Buntmas,przeł.P.Niklewicz,[w:]tenże,Bunt
masiinnepismasocjologiczne,wyb.S.Cichowicz,PaństwoweWydawnictwo
Naukowe,Warszawa1982,s.3-10.Doteoriiegzemplifikującychjeszcze
skrajniejtaki„opozycyjny”związekmiędzykryzysemapostępemnależą
takżepoglądyJanaKarolaKochanowskiego,któryczasywspółczesnediag-
nozowałjakookreskryzysu,alecałośćludzkichdziejówujmowałjakopostęp
pospirali.NatematwspomnianychpoglądówKochanowskiegopor.pracę:
G.Szumera,MyślhistoriozoficznaifilozofiaspołecznaJanaKarolaKocha-
nowskiego,WydawnictwoUŚ,Katowice2009,zwłaszczas.53-23,185-238.
