Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
HannaKowalska-Stus
człowiekawłączonawjegohistorię,leczdlatego,żesamazawierainosiwsobie
miaręisenskażdychaktualnychdziejów(s.71).Teologzwracauwagęnamoc
sytuacjotwórcząŁaski,któraprzedewszystkimwtakimznaczeniujestzrozumiała
dlachrześcijanina.Natympolega,wedługBalthasara,zasadniczajejodmienność
odfilozoficznejidei,którajestbezczasowaorazbezdziejowaiczęstonarzucacza-
sowiswójwłasny,przezsiebiewymyślonysens(s.106).
Dlarozważańnadsposobemistnieniakulturykapitalneznaczeniemaspostrze-
żenie,żeChrystusuwiarygodniłtradycjężydowską.Jegodecyzjasprawiła,iżnie
stałasięonajednąspośródhistorycznychzmiennych.Usprawiedliwieniewdzie-
jachuzyskaływszelkieposłannictwaiproroctwa.Sprawiłoto,żekulturachrześci-
jańskarozumianabyłajakospójnyakt,któregoindywidualnyispołecznysens
zostałodsłoniętyiusprawiedliwiony,conieoznacza,iżnieczekajejjeszczeosta-
tecznyosąd.Dlategoodpowiadajejmianokulturyeschatologicznej,wyznaczonej
przezkairos.Znalazłaonaszczególnywyrazwodmianiebizantyjskiejijejpo-
chodnychdziękiświadomejrezygnacjizpierwiastkaracjonalistycznego,obecnego
nazachodzieEuropywtomizmie.Wschódprzeciwstawiłmumistycznyrealizm
ŚwiętejGóryTaborwhesychazmiepalamickim,którymiałtakprzemożnywpływ
nakulturępołudniowychiwschodnichSłowianodXIVwieku.
Ogólnieznanesą,charakterystycznedlapalamizmu,cechyliteraturyorazma-
larstwa.WypadatouzupełnićjednymsformułowaniemBalthasara,pozwalającym
precyzyjnieoddaćsposóbistnieniapierwiastkahistorycznegoiwiecznegowkultu-
rze,wzbogaconejprzezpalamizm.Starałasięonamianowiciewyjawićpowszech-
nąnormęzawartąwchwili,koniecznośćwtym,cofaktyczne(s.85).Kulturapost-
palamickadążyładowyjawieniatego,cozostałozaplanowaneprzedczasem,ajest
możliwedziękiwspółdziałaniuDuchaŚwiętego.Wświetlenaukiśw.Grzegorza
tegorodzajuwspółpracaodciskasięznamieniemnawszelkiejludzkiejczynności,
którastawałasiędziałaniemtwórczym.Przykłademmożeposłużyćżycieśw.Ser-
giuszazRadoneża,ojcaduchowegoAndriejaRublowaiEpifaniuszaMądrego
–przedstawicielimalarstwailiteraturyruskiejwiekuXV.
NiemabardziejkulturotwórczegoczynnikadlaRusiśredniowiecznejniżbiogra-
fieświętychutrwalonewhagiografiiihagiograficznejikonografii.Bylioniludźmi
najbardziejzakorzenionymi,zarównowczasiehistorycznym,jakiwwieczności.
Konsekwentniekenotycznapostawaiumiejętnośćodczytywaniaznakówczasuspra-
wiły,żeichżyciestałosięnajwartościowszymznamieniemtejkultury.Ichhisto-
rycznąwyjątkowośćpotwierdzatakżefaktzauważalnejróżnicymiędzyświętymi
grecko-bizantyjskimiiruskimi
13.NajlepszytegoprzykładstanowiąBorysiGleb.Ich
czynwyprzedziłizastąpiłnaRusiteologicznąspekulacjęnatematistotychrześci-
jańskiejmiłości,wolnościizła
14.Postawapierwszychruskichświętychukazuje,że
13Patrz:С.Аверинцев,ВизантияиРусь:дватипадуховности,ч.2,Законимилость,
„Новыймир”1988,No9,s.231.
14Istotęświętościwewspólnociezbawczejwchrześcijaństwieprawosławnymprzedstawianie-
zwykletrafnieks.WacławHryniewiczOMI,PaschaChrystusawdziejachczłowiekaiwszechświata,
Lublin1991.
