Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Politykamiędzynawykiemawyobraźnią
23
natopytaniezależyodrozstrzygnięciainnejkwestii,mianowi-
cietego,„czymiędzyróżnymiformamirząduzachodziistotna
różnica,czyteżkażdaformamożebyćdobralubzławzależno-
ściodtego,czyjestdobrzelubźlestosowana”23.Wswymkrót-
kimesejuHume,zgodniezduchemepoki,rozważaróżnerelacje
międzyjednostkamiainstytucjami,wskazując,żezestosun-
kówtychwyprowadzićmożnawnioskicodoprzyszłościkra-
jówwzależnościodtego,jakskonstruowanesąprawawdanym
państwie.SzkockifilozofpodajeprzykładprawszlachtywPol-
sceiWenecji,pisząc:
Wrządzieweneckimstanszlacheckiwcałościmacałkowitąwładzę
wswymręku,aposzczególnyszlachcicmatylkotęwładzę,jakąotrzy-
maodcałości.Wrządziepolskimkażdyszlachcicdziękifeudalnympra-
wommadziedzicznąwładzęnadswymiwasalami,natomiaststanszla-
checkijakocałośćmatylkotęwładzę,jakąotrzymujezazgodąswych
członków24.
Każdyztychustrojówprowadziwkonsekwencjidoinnych
rezultatów,któremożnaokreślićapriori.Porównaniewypada
oczywiścienakorzyśćsystemuweneckiego,wktórym„Cała
szlachtabędzietworzyćjedenstan,acałylud–drugi,beztych
prywatnychsporówinienawiści,któresiejąwokółzagładęinie-
szczęście”25.Porównanietojestjednymzprzykładów,którepro-
wadząHume,adostwierdzenia,że„wpolityceistniejąpewne
prawdyogólne,którychniezmienianiusposobienie,aniwycho-
waniepoddanychczypanującego”26.Zatemostatecznywniosek,
jakipłynieze„sceptycznychrozważań”,przeważaszalęnarzecz
instytucji.
dzinymoralnościiliteratury,przekł.TeresaTatarkiewicz,oprac.iwstępem
opatrzyłWładysławTatarkiewicz,PWN,Warszawa1955,s.12–27.
23Tamże,s.12.
24Tamże,s.14.
25Tamże,s.15.
26Tamże,s.16.
