Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
92
CZEŻOWSKITADEUSZHIPOLIT
IKatedryFilozofii,przemianowanejw1951rokunaKatedręLogiki.Zainteresowanianauko-
weCzeżowskiegodotyczyłytakichdziedzin,jak:logikaimetodologia,historialogikiifilozo-
fii,epistemologia,ontologia,filozofiapraktyczna(etyka).Wlatach1948-1980byłredaktorem
naczelnymkwartalnikanRuchFilozoficzny”
.
TadeuszCzeżowskibyłtwórcąkoncepcjietykiempirycznejbędącejpróbąrozumieniaety-
kiijejprzedmiotunawzórnaukempirycznych.Interesowałogozagadnieniebudowyetyki,
jejstrukturyorazinterpretacjedoświadczeniamoralnego.Ocenymoralne-wedługniego-
należytaksamotraktowaćjakprzekonaniaspostrzeżenioweorazmożnajeuogólniaćinduk-
cyjnie.Oceny,podobniejakwszelkieprzekonania,sąprawdziwelubfałszywe.Uogólnienia
ocenjednostkowychdająhipotetyczneprawaaksjologiczne,którymtrzebaprzypisaćanalo-
gicznąwartośćpoznawczą,podobniejakuogólnieniomnaukempirycznychwogóle.Zasady
etycznesąodmianąempirycznychprawhipotetycznychi,podobniejakwszelkieprawatego
rodzaju,mogąbyćuzasadnianetylkodrogąrozumowaniaredukcyjnegopowołującegosię
naocenypierwotnejakoprzesłanki.Nieapriorycznezasadyetyczne,leczempiryczneoceny
pierwotneprzejmująrolęzałożeńetyki.Prawamoralnewyrytewsercachludzkich,októrych
mówiąaprioryści,nabierającharakterudyspozycyjnegodowydawaniaocenindywidualnych,
atzw.zmysłmoralnyjestdyspozycjądowydawaniajednostkowychocenmoralnych.
Czeżowskipodkreślał,żezdaniapierwotneprojektowanejprzezniegoindukcjisązda-
niamiotym,codobre,anieotym,coludzieuważajązadobre,pozostajejednakwątpliwość,
czyindukcjamazastosowaniewobrębieocenmoralnych,czymożnazbudowaćindukcyjnie
systemetyczny.Onsambyłprzekonanyoanalogiimiędzystrukturąteoriizbudowanychna
ocenachastrukturąteoriiopartychnawynikachobserwacjiprzyrodniczej.Rozwiązaniepro-
ponowaneprzezniegojestczymśpośrednimmiędzyteoriamiobiektywistycznymiuznający-
mizasadyetycznezaodpowiednikiobiektywnegodobralubzłaateoriamisubiektywistycz-
nymiwidzącymiwnichodbicieludzkichpragnieńidążeń,indywidualnychlubgrupowych.
Pierwszebroniąbezwzględnościzasadetycznych,drugietemuprzeczą,podkreślając,żesą
onewswejważnościuwarunkowaneprzezzmienneokoliczności,bądźsocjologiczne,bądź
psychologiczne.
TadeuszCzeżowskiwyróżnianormyteleologiczneinormywyższegorzędu,którenazywa
zasadamietyki.Normyteleologicznewskazująnadobrajakocelepostępowaniairegulują
ichdobór.Wystarczajądozbudowaniaetykiindywidualistycznej.Etykamiędzyjednostkowa,
któraregulujewzajemnestosunkiposzczególnychindywiduówigrupspołecznych,wymaga
nzasadetyki”
,któresłużądoodróżnieniawstosunkachmiędzyludzkichpostępowaniamo-
ralnegolubniemoralnego.Wśródnormteleologicznychrozróżniaon-zewzględunagene-
zę-normytetyczne(wprowadzanedrogąustanowieniaprzezjakiśpodmiotnormotwórczy)
inormyaksjologiczne(powstającenadrodzepoznawaniawartościwsądachoceniających).
Normytetycznewystępującewsystemachprawnychsąujmowanezwyklewformiezdań
oznajmiających,normyaksjologicznemajązazwyczajpostaćzdańpowinnościowych.
TadeuszCzeżowskiuznawałobiektywnośćioczywistośćdobrawsensieetycznym.Etyka
wjegoujęciujestnaukąempirycznąuzasadniającąswojetwierdzeniapoprzezodwoływanie
siędodoświadczenia,którewyrażasięwspecyficznejpostawiepoznawczej,tj.aksjologicznej.
Założeniamietykisąempiryczneocenypierwotne,anieapriorycznezasady.Ocenytemają
charakteraksjologicznychzdańjednostkowych.Wwynikuuogólnieniamogąonestanowić
kryteriaoceny.EtykaempirycznaCzeżowskiegomieścisiędopewnegostopniapomiędzy
socjologiąmoralnościiklasycznąetykąnormatywną.WniektórychpublikacjachCzeżowski
